تک فرزندی خوب است یا بد

امروزه سن ازدواج جوانان رو به افزایش گذاشته است و طبعا در چنین وضعیتی فاصله سنی بین والدین و فرزندان هم زیاد می شود نکته دیگری که در این میان مطرح می شود این است که با توجه به شرایط زندگی امروز خیلی از پدر و مادر ها ترجیح می دهند تنها یک فرزند داشته باشند

امروزه سن ازدواج جوانان رو به افزایش گذاشته است و طبعا در چنین وضعیتی فاصله سنی بین والدین و فرزندان هم زیاد می‌شود؛ نکته دیگری که در این میان مطرح می‌شود این است که با توجه به شرایط زندگی امروز خیلی از پدر و مادر‌ها ترجیح می‌دهند تنها یک فرزند داشته باشند، در اینجا جوانب دیگری هم مطرح می‌شود که والدین باید قبل از تصمیم‌شان به آن توجه کنند چرا که این مسایل به ظاهر ساده زندگی آنها و فرزندان‌شان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. نسیم رضوی کارشناس ارشد روان‌شناسی با ارایه اطلاعات مفید دراین‌باره شما را راهنمایی می‌کنند.

● فاصله سنی مناسب بین والدین و فرزندان

بهترین تفاوت سنی بین والدین و فرزندان به بهترین سن برای بچه‌دار شدن از لحاظ بیولوژیکی برمی‌گردد. سن مناسب بچه‌دار شدن برای خانم‌ها حدود ۲۳ تا ۲۸ سالگی است و این محدوده زمانی می‌تواند تا ۳۵ سال هم ادامه داشته باشد، این محدودیت بیولوژیکی برای زنان تعیین‌کننده بهترین اختلاف سنی بین والدین و فرزندان است. از لحاظ زیستی و اجتماعی خارج از این محدوده فرزندپروری ایده‌آ‌ل به نظر نمی‌رسد. امروزه خانم‌ها معمولا بعد از تکمیل تحصیلات دانشگاهی ازدواج می‌کنند و بچه‌دار می‌شوند که درست به نظر می‌رسد، چراکه آنها با آگاهی و بلوغ فکری خود به فرزندان‌شان کمک بیشتری می‌کنند و در تربیت آنها موفق‌تر هستند.

● خطرات بارداری در سنین بالا

همانطور که می‌دانید بارداری در سنین بالا، سلامت مادر و جنین را در خطر می‌اندازد و این مساله با تغییراتی در زندگی روانی مادر همراه است چون وی در دوره ۳۰ تا ۴۰سال نیاز به این دارد که از لحاظ شغلی، مالی و زندگی شخصی به ثبات رسیده باشد؛ بنابراین بچه‌دارشدن در این شرایط شاید با بی‌حوصلگی، انرژی ناکافی و دیگر عواقب بارداری در سن بالا همراه شود. از آنجایی که بچه‌دار شدن خود حاوی استرس است و نیاز زیاد به تلاش زیاد و سازگاری با شرایط جدید دارد، بهتر است تا در سنین پایین‌تر از ۳۵سال انجام شود، اما اگر به دلایلی این کار به تاخیر افتد، زن و مرد باید مطمئن شوند که از تمامی عواقب و مشکلات احتمالی آگاه هستند به علاوه والدین باید با عشق و انرژی مثبت و انجام تمامی کارهای لازم جهت جلوگیری از مشکلات بارداری در سنین بالا دست به این کار بزنند و تمام جنبه‌ها را در نظر بگیرند تا آمادگی کامل برای پرورش یک فرزند را داشته باشند. به طور کلی فاصله سنی زیاد از لحاظ فکری هم بین والدین و فرزندان فاصله زیادی ایجاد می‌کند و مشکلات موجود در مورد فاصله سنی و تفکرات بین دو نسل شدیدتر می‌شود.

● فواید تک‌فرزندی

بسیاری فکر می‌کنند که تک‌فرزند بودن اثرات مخربی برای کودک دارد، ولی کودکان با هم تفاوت‌های زیادی دارند و چیزی که برای یک کودک مشکل محسوب می‌شود ممکن است برای کودک دیگر چنین نباشد. چندی پیش داشتن خانواده پرجمعیت و بزرگ مزیت شمرده می‌شد و خانواده‌ها شدیدا با تک‌فرزندی مخالف بودند ولی امروزه با وجود مشکلات محیطی، داشتن خانواده کوچک به عنوان مسوولیتی که بر عهده ماست، تلقی می‌شود. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تک‌فرزندان با دیگر کودکان در خانواده‌های بزرگ‌تر از لحاظ بخشندگی، رهبری، استقلال یا میزان اضطراب شبیه یکدیگر هستند. کودک تک‌فرزند ممکن است رابطه با دیگر کودکان و کنترل عصبانیت را سخت بیابد ولی از تنهایی و سکوت لذت می‌برد، در خانه آرام‌تر زندگی می‌کند، راه‌های فرار از تنهایی مثل خواندن و بازی‌های مختلف را یاد می‌گیرد.

● کودکان متفاوت هستند

یکی از مواردی که در مورد تک‌فرزندان گفته می‌شود این است که با بقیه کودکان به خوبی کنار نمی‌آیند، لوس و خودخواه می‌شوند، یا به خوبی از خود دفاع نمی‌کنند. ولی باید بدانید که کودکان به حدی متفاوت هستند که نمی‌توان علت رفتاری‌شان را به تک‌فرزند بودن آنها نسبت داد. تحقیقات نشان می‌دهد که تک‌فرزندان برای خوب مطالعه کردن انگیزه بیشتر و مهارت‌های زبانی خوب و عزت نفس بالاتری دارند. این کودکان با والدین‌شان رابطه بهتری دارند و با اعتماد بیشتری یاد می‌گیرند که خودشان کارهایشان را انجام دهند، بنابراین از این طریق می‌آموزند که کارهایی را که به تنهایی انجام می‌دهند دوست داشته باشند.

● الگوی رفتاری والدین برای تک‌فرزندها

والدین باید برای اجتماعی بار آوردن تک‌فرزندشان کارهایی انجام دهند:

۱- به کودکان خود برای شرکت و تعامل با کودکان دیگر آموزش دهید و به او قبل از شروع مدرسه‌اش بفهمانید که چگونه می‌تواند با کودکان دیگر به راحتی ارتباط برقرار کند.

۲- فرزندتان را به مهد کودک بفرستید.

۳- شما می‌توانید کودکان دیگر را به منزل‌تان دعوت کنید تا فرزندتان با آنها تعامل داشته باشد.

۴- سعی کنید تا به تک‌فرزند خود یاد دهید که چطور با دوست خود و در مرحله بعدی با کودکان دیگر کنار بیاید.

۵- یکی دیگر از کارهای مفیدی که والدین می‌توانند در مورد تک‌فرزندشان انجام دهند، شرکت دادن کودک در گروه‌های ورزشی و فعالیت در کارهای دسته جمعی مانند نواختن در گروه موسیقی است؛ این کار روش مناسبی برای یادگیری کودک در مورد کنار آمدن با دیگران و ارتباط برقرارکردن با گروه است.

۶- همیشه زمان مناسبی را برای تعامل با کودک‌تان اختصاص دهید و دقت کنید که مقدار زمان نه خیلی زیاد و نه کوتاه باشد.

۷- به فرزندتان استقلال بیشتری دهید.

۸- به این مساله توجه کنید که برای دادن امکانات بیشتر نسبت به تک‌فرزندتان او را متحمل بار اضافی و انتظارات بالا نکنید.

کودکان تک‌فرزند مستقل‌تر هستند

به یاد داشته باشید که کودکان با یکدیگر متفاوت هستند و مشکلات آنها به خانواده بزرگ یا کوچک ارتباطی ندارد، بنابراین به خاطر حرف‌های دیگران نسبت به داشتن تک‌فرزند احساس عذاب وجدان نکنید و از زندگی با تک‌فرزندتان لذت ببرید. یکی از مشکلات تک‌فرزندی این است که چون کودک مدت زیادی را با بزرگسالان می‌گذراند از لحاظ فکری زودتر رشد می‌کند که البته با مداخله والدین این زمان باید به تعادل برسد. وابستگی احساسی در این فرزندان از دیگر مشکلات تک‌فرزندی است که باعث می‌شود آنها خجالتی و ترسو بار آیند. کودکی که اجازه ندارد اشتباه کند یا بر ترس‌هایش بدون کمک بزرگسالان غلبه کند و در مقابل هر مساله نامطلوبی محافظت شود و به علاوه نظم و ترتیب را نپذیرد، قطعا دچار مشکل خواهد شد.

در کنار بعضی معایب تک‌فرزندی مزایایی هم در این کودکان وجود دارد که می‌توان به راحتی و امکانات بیشتر اشاره کرد. نتیجه تحقیقات به ما می‌گوید که تک‌فرزندان در مشاغل خود در آینده بسیار توانا هستند. آنها در گفت‌وگو و انجام کارهای مدرسه قوی و در ورزش در حد متوسط هستند.

● برای فرزند دوم برنامه‌ریزی کنید

بسیاری از پدر و مادرها در مورد اختلاف سنی فرزندان‌شان نگران هستند ولی واقعیت این است که هیچ زمان ایده آلی برای فاصله سنی فرزندان وجود ندارد. زمانی که یک کودک پا به دنیا می‌گذارد، یک دوره زمان برای سازگاری فرزند دیگر در هر سنی که باشد نسبت به کودک جدید وجود دارد. رابطه دوستانه بین فرزندان بسته به جنسیت، شخصیت و علاقه‌مندی‌های فردی آنها تشکیل می‌شود. مزایایی که برای فرزندان در فاصله سنی کم وجود دارد، شامل موارد زیر می‌شود:

۱- والدین به دلیل سروکار داشتن با فرزند اول از نظر ذهنی آمادگی کافی دارند.

۲- فرزند شما می‌تواند با کودک دیگری نزدیک به سنش همبازی شود.

در کنار این مزایا اختلاف سنی کم مشکلاتی را هم به همراه دارد؛ برای مثال کودکان زیر سه سال به رسیدگی زیادی نیاز دارند که داشتن دو فرزند در این سن مراقبت را بسیار دشوار می‌کند. بهترین زمان برای آوردن فرزند دیگر به خانواده زمانی است که والدین آمادگی کافی پروراندن فرزند دیگر را داشته باشند و از عهده اداره خانواده بزرگتر از لحاظ زمان و مسایل اقتصادی برآیند. مساله تشکیل خانواده بزرگتر به زمان، انرژی و عواطف کافی برای همه اعضا بستگی دارد و اختلاف سنی کودکان موضوع اصلی نیست.

● عدالت را رعایت کنید

همانطور که ما با هیچ دو نفری شبیه هم رفتار نمی‌کنیم، این مساله در مورد فرزندان‌مان نیز صادق است. برای اینکه با فرزندتان با احترام و منصفانه رفتار کنید باید از نیازهای متفاوت‌شان آگاه شوید و با توجه به آن با آنها عادلانه رفتار کنید اما این معنی تساوی در مورد فرزندان‌مان را نمی‌دهد.

تفاوت‌های شخصیتی و خلق و خوی فرزندان نقش بزرگی در مورد تعامل با آنها دارد البته برداشت والدین از شخصیت فرزند هم نکته بااهمیتی است.

● بدانید که دختر و پسر هیچ فرقی ندارند

از دیگر مسایلی که در تفاوت نوع نگاه والدین به فرزندان‌شان تاثیر دارد جنسیت آنهاست، امروزه همه می‌دانند که دختران و پسران با تفاوت‌های ذاتی به دنیا می‌آیند و این موضوع روی چگونگی ارتباط والدین با فرزندشان اثر می‌گذارد. اما نکته مهم در مورد فرزندان دختر و پسر این است که نباید توسط پدر و مارشان تقسیم شوند، مثلا اینکه پدر تنها با پسر و مادر با دخترش رابطه برقرار کند یا برعکس.

اگر والدین زمان بیشتری را به یکی از کودکان اختصاص دهند، حس حسادت در فرزند دیگر ایجاد می‌شود، بنابراین رفتار والدین برای همه فرزندان باید شبیه یکدیگر باشد. قوانین و مقررات، انتظار از فرزندان، نحوه برخورد با دیگران و در مدرسه نباید با هم فرقی داشته باشد.

ادتان باشد که مقایسه رفتار و کارهای فرزندان با یکدیگر در آنها تنفر ایجاد می‌کند و اگر والدین می‌خواهند مقایسه‌ای انجام دهند، باید در میان همه فرزندان به یک میزان باشد و در نهایت پدر و مادر می‌توانند علت رفتار متفاوت را برای فرزندان‌شان توضیح دهند تا به درک و احساسات آنها کمک کنند و با این موضوع بهتر کنار آیند.

شیوا بامداد