فهم فلسفی در عالم سینما

نگاهی به کتاب«درباره فیلم» نوشته استیفن میولهال

اغلب مخاطبان جهانی سینما با دیدی صرفا سرگرم کننده به تماشای یک فیلم می نشینند وبخش اندکی نیز از این هنر یاصنعت به عنوان همراهی برای زندگی بشر امروزیاد می کنند و هر فیلم از فیلمسازی سرشناس را با چشم یک نگاه دیگر از فلسفه روز ،ادبیات روز و....می نگرند._

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا):حقیقت آن است که سینمای امروز جدای بسیاری از آثار تولید شده به سوی یک معنا گام برداشته و عنصر تفکر را به هیچ عنوان نمی توان از آن جدا دانست،یعنی همان مسئله ای که میولهال با کتاب «درباره فیلم » می خواهد آن را به اثبات برساند.

میولهال با بررسی چند فیلم از فیلمسازانی چون ریدلی میولهال در این کتاب به سراغ فیلمسازانی رفته که آثار و تفکرشان پیشتر توسط منتقدانی دیگر مورد ارزیابی قرار گرفته و موارد مطروحه در این کتاب را نمی توان به عنوان کشف های شخصی نویسنده به حساب آورد لیکن این مسئله را باید در نظر داشته باشیم که دقت نظر میولهال در واکاوی نکات ریز اندیشه هنرمندان مورد نظرکمی پیشرفته تر از آثار پیشین است. اسکات،جیمز کامرون، دیوید فینچرو ژان پیر ژونه به واکاوی یک نوع فهم فلسفی پرداخته و البته در جاهایی هم توانسته نظریه های خود را به اثبات برساند.

میولهال در این کتاب سراغ فیلمسازانی رفته که آثار و تفکرشان پیشتر توسط منتقدانی دیگر مورد ارزیابی قرار گرفته و موارد مطروحه در این کتاب را نمی توان به عنوان کشف های شخصی نویسنده به حساب آورد، لیکن این مسئله را باید در نظر داشته باشیم که دقت نظر میولهال در واکاوی نکات ریز اندیشه هنرمندان مورد نظرکمی پیشرفته تر از آثار پیشین است.

همان گونه که در مقدمه این کتاب هم می خوانیم بسیاری از مردم باور دارند که دوران مدرن سینما به جایگاه فلسفه در آمده چرا که هر پدیده ای را ابژه خود می سازد و درباره هرچیزی سخنی دارد و می تواند انبوهی از آرا و دیدگاه های حتی متضاد را در خود گردآورد و حتی درباره خود نیز بیندیشد،بدین سان سخن گفتن از نسبت میان فلسفه و سینما که درباره آن کتاب ها و مطالب بسیاری نگاشته شده است سخن گفتن از نسبت دو چیزی است که هر یک داعیه یا دست کم اشتیاق یکسانی برای ابژه ساختن دارند.

نگاه میولهال در این آن چه میولهال در بخش های آغازین کتاب وعده داده سر از مسیری دیگر در می آورد که البته به بحث تازه ای منجر می شود که شاید مد نظر خود نویسنده هم نبوده باشد. مبحث نگاهی حاکی از جداسازی و تفکیک فلسفه و سینماست،او سعی کرده که دو موضوع مورد بحث را در دو قالب مجزا ارزیابی کند که همین امر تا حدودی خواننده را از محور اصلی دور می کند.

آن چه میولهال در بخش های آغازین کتاب وعده داده سر از مسیری دیگر در می آورد که البته به بحث تازه ای منجر می شود که شاید مد نظر خود نویسنده هم نبوده باشد.

تناقضاتی در بخش هایی از کتاب وجود دارد وبه نظر می رسد که نویسنده ناخودآگاه فضای ذهنی دو فیلمساز را با همدیگر گره زده است. در حالی که هیچ کدام از فیلمسازانی که در این کتاب نامی از آن ها برده شده نه به لحاظ فضای ذهنی و نه به لحاظ فرم و تکنیک و محتوا با همدیگر یکسان نیستند به تعبیری می توان مقدمه جاندار کتاب را به عنوان یک بخش اساسی و خواندنی به حساب آورد ،بخشی که به خودی خود دارای فهمی عمیق در حوزه پیوند فلسفه و سینماست،نویسنده در بخشی ازمقدمه نوشته است:«...این پرسش ها درباره ماهیت رسانه سینما شاید پرسش هایی باشند که انتظار داریم هر کتاب فلسفی درباره فیلم بدان ها بپردازد اما پرداختن به چنین پرسش هایی در این کتاب از آن روست که این فیلم ها خود به مسئله فلسفه می پردازند ....» اما شیوه برخورد نویسنده این تصور را بر هم می زند و بار معنایی اثر را دچار تزلزل می کند.

به تعبیری می توان مقدمه جاندار کتاب را به عنوان یک بخش اساسی و خواندنی به حساب آورد ،بخشی که به خودی خود دارای فهمی عمیق در حوزه پیوند فلسفه و سینماست،نویسنده در بخشی ازمقدمه نوشته است:«...این پرسش ها درباره ماهیت رسانه سینما شاید پرسش هایی باشند که انتظار داریم هر کتاب فلسفی درباره فیلم بدان ها بپردازد، اما پرداختن به چنین پرسش هایی در این کتاب از آن روست که این فیلم ها خود به مسئله فلسفه می پردازند ....»

یکی دیگر از مشکلاتی که تا حدودی به کتاب لطمه زده نوع ویرایش مطالب است که معلوم نیست از ناحیه مترجم است یا ویراستار،نکته ای که کتاب را با همه اهمیت اش نیازمند به یک بازنگری کرده است،نوع جمله بندی ها خصوصا انتخاب شتاب آلود بخشی که در پشت نویس کتاب آمده به هیچ عنوان از ناشری پرکار قابل پذیرش نیست و دست اندر کاران آن باید در چاپ های بعد این نقایص را جبران کنند.

به هر شکل کتاب«درباره فیلم» کتابی است که می تواند با همه مشکلاتش برای خواننده ارمغانی به همراه داشته باشد،کتابی که در صورت رفع اشکالات توان آن را دارد که نقش یک استاد را برای دانشجویان حوزه سینما بازی کند.

مترجم این کتاب ظاهرا به دلایلی به هر شکل کتاب«درباره فیلم» کتابی است که می تواند با همه مشکلاتش برای خواننده ارمغانی به همراه داشته باشد،کتابی که در صورت رفع اشکالات توان آن را دارد که نقش یک استاد را برای دانشجویان حوزه سینما بازی کند. که در مقدمه به آن اشاره شده نتوانسته آن گونه که باید و شاید با اثر مبدا ارتباط برقرار کند و ذکر دلایل هم جوابی برای خواننده نیست ،مترجم در بخشی از مقدمه نوشته است:«...نثر انگلیسی کتاب بسیار دشوار خوان و حتی شاید در برخی جاها پر تکلف باشد، اما در همان حال فاخر،فخیم ،سنگین و پر مغز است،واژگان نا آشنا ،عبارت های تر کیبی بلند و پیچیده،جملات معترضه و توضیحات پرشمار و جملاتی که درازاشان گاه به بیش از نیم صفحه کتاب می رسد فراوان به چشم می خورد....»

نکاتی که مترجم در همین بخش از کتاب به آن ها اشاره کرده نکاتی است که جزء لاینفک ادبیات انگلیسی به شمار می آیند و مترجمی در این رهگذر موفق می شود که علاوه بر حفظ رسم امانت داری از هنر ذاتی خود هم بهره بگیرد.

کتاب «درباره فیلم» سال ۱۳۸۷ در شمارگان۱۵۰۰ نسخه و قیمت۲۴۰۰ تومان توسط نشر قصیده سرا عرضه شده است.