انگیزه یعنی خواستن

به طور کلی قدیمی‌ترین، شایع‌ترین و موفق‌ترین روش ترک موادمخدر محرک مانند سیگار، الکل و حتی رفتارهای اعتیادآمیز، روش ترک انفرادی است. در این روش فرد به صورت خودخواسته حس می‌کند …

به طور کلی قدیمی‌ترین، شایع‌ترین و موفق‌ترین روش ترک موادمخدر محرک مانند سیگار، الکل و حتی رفتارهای اعتیادآمیز، روش ترک انفرادی است. در این روش فرد به صورت خودخواسته حس می‌کند که باید برای ترک ماده یا رفتار اعتیادآور اقدام کند.

آنچه که مسلم است، موثرترین و مهم‌ترین نقش پزشکان در این موارد این است که بتوانند این اقدام‌های شخصی و مراجعه‌محور را به صورت درست حمایت کنند تا نتیجه بدهد.

اینکه فرد مبتلا چند بار اقدام به ترک می‌کند و باز دچار لغزش می‌شود، مساله چندان عجیب و تعجب‌آوری در حیطه اعتیاد نیست و در اصل می‌توان گفت که این حالت طبیعت اعتیاد است. شاید فرد در مراحل مختلف ترک، بارها دچار لغزش شود، یعنی بازگشت کوتاه‌مدت و موقتی و حتی گاهی بازگشت کامل به اعتیاد داشته باشد.

در بررسی‌های مختلف ثابت شده که تعداد دفعات بازگشت فرد به اعتیاد در مورد مواد مختلف متفاوت است. به عنوان نمونه این تعداد در مورد ترک اعتیاد به سیگار در برخی افراد حتی به بیش از ۱۰ بار رسیده است.

نکته دیگری که در مورد این افراد به دفعات از آن یاد می‌شود، انگیزه است. باید در اولین قدم تعریف مناسبی از انگیزه ارایه بدهیم. شاید بتوان این انگیزه را بتوان از نگاهی دیگر به خواستن ترجمه کرد. انگیزه عاملی نیست که در فرد به صورت ناگهانی به وجود بیاید.

به عنوان مثال نباید انتظار داشت که در فرد گرفتار اعتیاد، پس از شرکت در یک جلسه سخنرانی یا مواجهه با یک حادثه عاطفی، انگیزه برای ترک اعتیاد به وجود آید. این عامل در اصل، تجمعی از تمام اتفاقات و پیامدهایی است که فرد در زندگی در اثر اعتیاد با آنها روبه‌رو شده است و تمام این اتفاقات در یک لحظه به مرحله باروری می‌رسد.

شاید بسیاری از مردم گمان می‌کنند که یک پزشک می‌تواند به راحتی انگیزه را در فرد مبتلا ایجاد کند ولی در واقع این انگیزه اگر هم ایجاد شود، بسیار موقتی و گذرا خواهد بود و نمی‌تواند به طور دایمی در فرد ماندگار باشد.

اما چه عواملی می‌تواند این انگیزه برای ترک مواد مخدر و اعتیاد را در فرد ایجاد کند؟!

وقتی آینه تمام‌قد زندگی یک فرد معتاد به صورت بازتاب به خود وی بازمی‌گردد (مانند ناکامی‌ها، حقارت‌ها، تنهایی‌‌ها و...) می‌تواند عاملی قوی برای ایجاد انگیزه در فرد باشد و البته باید توجه داشت که ایجاد انگیزه و اقدام به ترک تازه گام‌های نخست این کار است.

ثابت شده است که کوتاه‌ترین زمان برای درمان موفقیت‌آمیز اعتیاد، حداقل ۵ سال است و برعکس تبلیغاتی که این روزها زیاد با آن مواجه هستیم، این کار یک اقدام کاملا زمان‌بر است. خانواده‌ها نیز به این نکته توجه داشته باشند که فرد معتاد به محض کنار گذاشتن مواد، یک فرد پاک محسوب نمی‌شود و باید مراقبت‌ها و ملاقات با پزشک معالج او به صورت پیوسته در این مدت انجام شود. حضور در انجمن‌ها و مجامعی که به همین منظور تشکیل شده‌اند، می‌تواند در بهبود روند درمان فرد موثر باشد.

دکتر هومن شریفی

قائم‌مقام مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی