یک نطق آتشین علیه سیگار

رییس سازمان جهانی بهداشت با شدیدترین لحن صنایع دخانیات را مورد حمله قرار داد

وقتی در نخستین سال‌های هزاره سوم وزیر بهداشت تایوان در اقدامی ضربتی دستور قتل‌عام کلیه ماکیان‌های این کشور را صادر کرد، کمتر کسی فکر می‌کرد که او روزی پشت تریبون ریاست سازمان جهانی بهداشت خواهد ایستاد....

دستور قاطع مارگارت‌چان در آن زمان توفان آنفلوآنزای پرندگان را پیش از برخاستن به زمین نشاند. هرچند تنها یک سال بعد آنفلوآنزای مرغی از جایی دیگر جهان را فراگرفت، اما اقدام تحسین‌برانگیز دکتر چان در خاطره‌ها ماندگار شد و او را به کرسی ریاست سازمان جهانی بهداشت نشاند. در سالی که گذشت، خانم دکتر مارگارت چان بار دیگر روحیه سخت و قاطع خود را در مدیریت موفق بحران آنفلوآنزای خوکی به نمایش گذاشت. اقدامات پیشگیرانه و هشدارهای به موقع سازمان جهانی بهداشت در زمینه آنفلوآنزای خوکی به قدری پررنگ بود که خیلی‌ها پس از فروکش کردن تب این پاندمی (همه‌گیری جهانی) در جدی بودن آن شک کرده‌اند. به هر حال در هفته گذشته دکتر مارگارت چان بار دیگر به پشت تریبون رفت و این بارنه در مورد آنفلوآنزا که سیگار را هدف شدیدترین انتقادات خود قرار داد. لحنی قاطع و کم و بیش خشن که سازمان جهانی بهداشت تا امروز حتی در میان مدیران مرد در برابر امپراتوری‌های دخانیات ندیده بود!

سخنرانی مارگارت‌ چان به سرعت به تیتر اول تمامی پایگاه‌های خبری تبدیل شد. او بدون هیچ رو در بایستی صنایع دخانیات را (ظالمانی) خطاب کرد که صاحب (پول و قدرت فراوانی) هستند. او که به مناسبت پنجمین سالگرد تصویب کنوانسیون منع و کنترل دخانیات سخن می‌گفت، این پیمان را بزرگ‌ترین امید بشر برای مقابله با این صنایع معرفی کرد. او گفت: «سازمان جهانی بهداشت نهاد ثروتمندی نیست اما همکاری و همدلی کشورهای عضو بزرگ‌ترین سرمایه برای مقابله با غول‌های دخانی جهان به حساب می‌آید.» دکتر چان صنایع دخانی را به قلدرهایی تشبیه کرد که به موازات تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از مصرف دخانیات، آنها هم شروع به

جا انداختن فرهنگ سیگار کشیدن در کشورهای فقیر کرده‌اند. در حال حاضر سیگار کشیدن در مکان‌های عمومی در هفده کشور ممنوع شده است. از جمله کلمبیا، پاناما، ترکیه، زامبیا و تایوان. اما بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت موثرترین روش برای کاهش مصرف تنباکو، افزایش مالیات این صنایع بوده است. طبق آخرین آمار در ۲۱ کشور جهان مالیات محصولات دخانی به ۷۵ درصد افزایش یافته است. در مراسم پنجمین سال تصویب پیمان منع و کنترل دخانیات یک خبر امیدوار کننده هم اعلام شد. به گفته برگزار کنندگان این مراسم ۹۰ کشور فروش سیگار و تنباکو به خردسالان و نوجوانان را ممنوع کرده‌اند. همچنین در ۸۰ کشور شرکت‌های پخش محصولات دخانی ملزم شده‌اند با حروف درشت، خوانا و واضح خطرات مربوط به سیگار کشیدن را روی پاکت سیگار بنویسند.

● زنان؛ قربانیان جدید سیگار

بر اساس پیمان جهانی منع و کنترل دخانیات شرکت‌های تولید محصولات دخانی حق انجام هیچ نوع تبلیغات و یا فعالیت اسپانسری را ندارند. همچنین این پیمان تقاضای افزایش مالیات برای تنباکو را مطرح کرده است. علاوه بر این پیشنهاد ممنوعیت سیگار کشیدن در مکان‌های عمومی هم از موارد ذکر شده در این پیمان است. در واقع مسوولان سازمان جهانی بهداشت مصمم هستند با تصویب چنین قوانینی به جنگ سیگار و بیماری‌های متعدد ناشی از آن بروند. البته طی کردن این مسیر چندان هم آسان و بدون مانع نبوده است. با وجود این دکتر چان می‌گوید: «ما به مبارزه علیه همه مخالفت‌ها ادامه خواهیم داد.

در واقع همین پیمان که ۱۶۸ کشور دنیا از آن پشتیبانی می‌کنند نیرویی است که قدرت مقابله علیه صنایع بی‌رحم دخانیات را به سازمان جهانی بهداشت می‌دهد.» پس از تصویب پیمان جهانی منع و کنترل دخانیات مصرف این محصولات در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا کاهش چشم‌گیری پیدا کرد ولی تمام ماجرا این نیست. اگر چه مصرف تنباکو در چنین کشورهایی در حال عقب‌نشینی است. اما در کشورهای در حال توسعه، مصرف محصولات دخانی روبه افزایش گذاشته است. کشورهای توسعه یافته اولین بازار مصرف تنباکو و سیگار بودند اما کشورهای در حال توسعه مواجهان جدید با این بازار هستند و البته به دلیل فقر و وجود نداشتن سیستم‌های بهداشتی کارآمد بیشترین خسارت‌ها و آسیب‌ها را متحمل خواهند شد. به گفته دکتر چان هدف‌های اصلی صنایع دخانی در کشورهای در حال توسعه زنان و دختران هستند چون در این کشورها هم مثل هر جای دیگری این گروه از جامعه هستند که تمایل بیشتری برای جذاب جلوه کردن و شیک بودن دارند.

● یک قدم تا ممنوعیت قاچاق

از سخنرانی تند رییس و آمارهای تازه سازمان جهانی بهداشت که بگذریم، همایش پنجمین سالگرد کنوانسیون منع و کنترل دخانیات با بحث‌های داغی در مورد قاچاق سیگار نیز همراه بود. قاچاق سیگار یکی از پرسودترین تجارت‌های غیرقانونی در دنیاست. در همایش امسال گفتگوهای اولیه برای تدوین پیش‌نویس طرح جهانی مبارزه با قاچاق سیگار هم انجام شد. بر مبنای تصمیم هیات مدیره قرار است این پروتکل هم به متن پیمان سال ۲۰۰۵ افزوده شود. در این میان واکنش صنایع بزرگ دخانیات هم در نوع خود جالب توجه بوده است. این شرکت‌ها خود را در قضیه قاچاق سیگار مسوول و صاحب‌نظر خوانده و تقاضای شرکت در بحث‌های کارشناسی را مطرح کرده‌اند اما جواب سازمان جهانی بهداشت به این درخواست یک «نه» محکم بود. دکتر چان در سخنرانی خود گفت به هیچ‌وجه اجازه نخواهد داد نمایندگان صنایع تولید محصولات دخانی در جلسات مربوط به گسترش سلامت ملی شرکت کنند. او گفت من هم درست مثل پیش‌کسوت‌های خود هیچ حرفی با مدیران این صنایع ندارم. فقط به این گردن کلفت‌ها می‌گویم که ما راه درازی را پیموده‌ایم و قصد داریم همچنان به حرکت ادامه دهیم.

● حقایقی درباره سیگار

▪ روزانه در حدود ۱۳۵۰۰ نفر بر اثر استفاده از سیگار می‌میرند.

▪ نیمی از کودکان در معرض دود سیگار در خانه‌ها‌یشان هستند.

▪ ۵/۴۷ درصد مردان و ۳/۱۰ درصد زنان جهان سیگاری‌ هستند.

▪سیگار مهم‌ترین عامل ابتلا به بسیاری از بیماری‌هاست.

▪ سیگار تنها فرآورده‌ قانونی دنیاست که سالانه ۵ میلیون انسان را به قتل می‌رساند.

دکتر بهاره مرتضی‌زاده