گرچه در زمستان بود چون بهار بود آن روز

مردی که صفحه روزنامه با تیتر «شاه رفت» را کلاه کرده و رو به دوربین می خندد, مادر جوانی که نوزادش را در آغوش دارد و مشت گره کرده اش را در هوا می چرخاند, جوانانی که از بلندترین شاخه های درخت بالا رفته اند تا مسیر آمدن امام را رصد کنند, دختران جوانی که دست هایشان را به یکدیگر حلقه کرده اند و در صف اول راهپیمایی در حال خواندن سرود هستند, زن و مرد میانسالی که جلوی در منزلشان, عکس امام را در دست دارند و صحنه باشکوه ساختمان نیمه کاره چند طبقه که جمعیت در آن موج می زند

مردی که صفحه روزنامه با تیتر «شاه رفت» را کلاه کرده و رو به دوربین می‌خندد، مادر جوانی که نوزادش را در آغوش دارد و مشت گره کرده‌اش را در هوا می‌چرخاند، جوانانی که از بلندترین شاخه‌های درخت بالا رفته‌اند تا مسیر آمدن امام را رصد کنند، دختران جوانی که دست‌هایشان را به یکدیگر حلقه کرده‌اند و در صف اول راهپیمایی در حال خواندن سرود هستند، زن و مرد میانسالی که جلوی در منزلشان، عکس امام را در دست دارند و صحنه باشکوه ساختمان نیمه‌کاره چند طبقه که جمعیت در آن موج می‌زند؛ همه این تصاویر را در ایام دهه فجر بارها با هم مرور کرده‌ایم، اما همه شوق و ذوق پیروزی انقلاب و جشن‌های سالگرد انقلاب در این تصاویر خلاصه نمی‌شود.

تصاویر و لحظات شادی‌های دهه فجر در کوچه و خیابان، مدارس، دانشگاه‌ها و بازار و مراکز خرید در همه این سال‌ها و در سالگرد پیروزی انقلاب به اندازه همان روزهای سال ۵۷ پرشور برگزار شده، اما شاید جز در ذهن‌ها در جای دیگری ثبت و ضبط نشده است.

نمونه بارز این ماجرا برمی‌گردد به شادی‌ها و جشن‌های خانگی مردم در سال‌های ۶۰ یا آنچه در مدارس و در بین دانش‌آموزان می‌گذشته است.

● کوچه‌های انقلابی

سالگرد جشن‌های پیروزی انقلاب در سال‌های دهه ۶۰ هرگز شکل و شمایل دولتی نداشت، کسی منتظر ستادهای برگزاری مراسم دهه فجر یا مثلا شهرداری نمی‌ماند. در اغلب کوچه‌ها کاغذهای رنگی، ریسه، عکس‌های امام و بزرگان انقلاب، زینت‌بخش کوچه‌ها و منازل بود.

در کوچه‌ها و خیابان‌هایی که منازل شهدا قرار داشت، عکس شهدا نیز به دیوارها چسبانده می‌شد و مردم برای ادای احترام به منازل شهدا می‌رفتند.

محمد رنگرز، ساکن منطقه ۱۴ تهران با یادآوری آن روزها می‌گوید: روزهای دهه فجر مانند اعیاد مذهبی برای ساکنان محله ما عزیز و بزرگوار بود، یکی از همسایه‌ها که فرد خوش‌ذوقی هم بود در این ایام در ساعات خاصی که ایجاد مزاحمت نکند، سرودهای انقلابی را با بلندگو از منزلش پخش می‌کرد.

به گفته او، این مراسم هر سال برپا بود و در سال‌های جنگ تعدادی از ترانه‌های انقلابی جایشان را با سرودهای دفاع مقدس عوض کرده بودند، اما ظاهرا سرود «ایران ایران» از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و سرود درخواستی اکثر ساکنان محل بوده است.

این شهروند ادامه می‌دهد: سال ۶۳ و همزمان با ایام دهه فجر، ۲تا از برادران من در جبهه‌های دفاع مقدس بودند و به همین خاطر در شب ۲۲ بهمن بزرگان محل همه در خانه ما جمع شدند و مراسم گرمی به همین بهانه برگزار شد؛ مراسمی بدون ریا و به شکلی که هیچ‌کس دعوت نبود، بلکه همه خود را میزبان خانواده‌های انقلاب و جنگ می‌دانستند.

خانم حسنی، یکی از شهروندان ساکن در شرق تهران با اشاره به جشن‌های مردمی در ایام دهه فجر می‌گوید: سال ۵۷ من ۱۹ ساله بودم و به همراه پدر و برادرم در راهپیمایی‌ها شرکت می‌کردیم، همزمان با پیروزی انقلاب یکی از دوستان انقلابی پدرم که در جریان فعالیت‌های ما بود، مرا برای پسر خودش که در روزهای انقلاب مجروح شده بود، خواستگاری کرد.

به گفته او، ملاک اغلب ازدواج‌ها در آن زمان حضور در تظاهرات خیابانی بود و برای دو طرف بسیار اهمیت داشت که شریک زندگی اش چه نظری در مورد حکومت سلطنتی، دخالت غربی‌ها در امور کشور، زنده کردن اسلام واقعی و چگونگی مبارزه با بی‌عدالتی‌های اجتماعی داشته باشد.

این شهروند ادامه می‌دهد: با همین ملاک‌ها من به درخواست خواستگاری جواب مثبت دادم و مراسم ازدواج ما در کمال سادگی در مسجد محل برگزار شد.

● روزنامه از نوع دیواری

مدراس در دهه فجر حال و هوای دیگری داشته و دارد. البته این مراسم در مدارس دخترانه و پسرانه به شکل‌های مختلفی اجرا می‌شود.

محمدرضا که حالا دانشجوی سال دوم مهندسی برق است، آن روزهای دهه فجر مدرسه را بهترین خاطراتش از دوران تحصیلی می‌داند و می‌گوید: هر سال به مناسبت دهه فجر، مسابقات فوتبال «گل کوچیک» در مدرسه برگزار می‌شد. هم برای ما به عنوان شرکت‌کننده مسابقه پر از هیجان بود و هم برای بقیه بچه‌ها به عنوان تماشاچی، هیجان خاص خودش را داشت.

به گفته او، تیم آنها که اتفاقا اسمش پیروزی بوده، در ۲ سال پیاپی در مسابقات فوتبال مدرسه برنده می‌شود و برای سعید، خاطره شیرینی را رقم می‌زند.

هر چند محمدرضا هنوز همه در مسابقات فوتبال زیادی شرکت می‌کند، اما لذت مسابقات دهه فجر آن سال‌ها برایش به یادماندنی‌ترین است.

اما ذوق و سلیقه دخترها برای این ایام شکل دیگری داشته است، دقیقا همان‌طوری که مطهره فهیمی تعریف می‌کند.

مطهره فهیمی که امسال پیش دانشگاهی را می‌گذراند و مسوولیت گروه تئاتر مدرسه را به عهده گرفته، از خاطرات دوران دبستانش در همین روزها می‌گوید: در دبستان ما هرسال به کلاسی که به بهترین شکل، فضای کلاس را در جشن دهه فجر تزئین کرده بود، جایزه می‌دادند.

ظاهرا این مسابقه رقابت شدیدی برای دانش‌آموزان داشته است. هر کدام از بچه‌ها مقداری پول می‌آورند و وسایلی مانند انواع کاغذ رنگی، فانوس‌های کوچک کاغذی، رنگ، پرچم ایران و... می‌خرند و کلاسشان را با آن تزئین می‌کنند.

برای این‌که کار متفاوتی کرده باشند، چندین کاغذ مقوایی را کنار هم به دیوار می‌چسبانند و یک روزنامه دیواری بزرگ تهیه می‌کنند.

آرشیوی از روزنامه‌های روزهای انقلاب تهیه می‌کنند و همه خبرهایی که به امام مربوط بوده و بخصوص صحبت‌های امام در بهمن ماه ۵۷ را روی این روزنامه دیواری می‌چسبانند.

قسمت‌های خالی این روزنامه دیواری بزرگ را هم با سرودهای انقلابی، عکس‌های آن سال‌ها و نوشته‌هایی از بچه‌های کلاس برای امام و انقلاب پر می‌کنند.

همه این تلاش‌ها در کنار خلاقیت بچه‌های کلاس باعث می‌شود کلاس آنها در این مسابقه برنده شود.

او برای دهه فجر امسال هم تئاتری را در مرکز پیش دانشگاهی‌شان در دست اجرا دارد و امیدوار است که امسال هم گروه تئاترشان در منطقه برنده شوند و می‌گوید: دهه فجر معمولا دهه خلاقیت برای من است، در تمام این سال‌ها در این دهه همیشه خلاقیت‌های انقلابی من و دوستانم گل می‌کند.

● مراسمی که به روز می‌شود

گذشت زمان همان‌طور که همه چیز را تغییر می‌دهد، جشن‌های پیروزی انقلاب را هم تغییر داده است. حالا دیگر جشن‌ها به شکل دیگری برگزار می‌شود، مراسم نورافشانی و آتش‌بازی، این روزها به مراسم این جشن حال و هوای دیگری داده است.

برنامه‌های تلویزیون فقط به پخش آرشیو فیلم‌ها و عکس‌های آن روزها خلاصه نمی‌شود، در قالب فیلم و سریال، آن روزها به شکل زنده و آموزنده‌ای برای مخاطب جوان پخش می‌شود، بازگویی خاطرات آن روزها از زبان مبارزان رژیم پهلوی و پخش برنامه‌های تحلیلی جذابیت بیشتر دارد و مسابقه‌های فوتبال یا روزنامه دیواری، جایشان را با مسابقات وبلاگ‌نویسی با موضوع انقلاب عوض کرده است.

اما با همه این تغییرات، گذشت ۳ دهه از آن روزها هنوز هم نتوانسته است شور و شوق و روحیه انقلابی و اسلامی مردم را عوض کند.

آوید طالبیان