بدنم به رژیم جواب نمی دهد

خیلی از افراد چاق و دچار اضافه وزن که رژیم گرفتن برایشان سخت است, دوست دارند چاقی شان را گردن بیماری بیندازند و بگویند اضافه وزنشان به دلیل مشکل غدد است در حالی که خیلی وقت ها اینطور نیست و اگر اراده کنند و رژیم بگیرند, خیلی خوب وزن کم می کنند

خیلی از افراد چاق و دچار اضافه وزن که رژیم گرفتن برایشان سخت است، دوست دارند چاقی‌شان را گردن بیماری بیندازند و بگویند اضافه وزنشان به ‌دلیل مشکل غدد است؛ در حالی که خیلی وقت‌ها اینطور نیست و اگر اراده کنند و رژیم بگیرند، خیلی خوب وزن کم می‌کنند...

در واقع علت چاقی‌ این افراد پرخوری و بدخوری خودشان است اما گاهی هم واقعا علت چاقی، یک بیماری است. تحمل چنین شرایطی چندان آسان نیست زیرا علاوه بر چاقی، مشکلات و عوارض دیگری هم برای فرد ایجاد می‌شود. شیرین ح ۲۸ ساله با قد ۱۶۸ سانتی‌متر و وزن ۷۲ کیلوگرم که کارشناس عمران است و در یک شرکت عمرانی کار می‌کند، یکی از افرادی است که چاقی‌اش به علت بیماری است و با رژیم گرفتن وزن کم نمی‌کند. شرح‌حال او را در این میزگرد بخوانید.«سلامت» امیدوار است بار دومی که با خانم ح گفت‌وگو می‌کند، او توانسته باشد با استفاده از توصیه‌های متخصصان «سلامت» بر مشکلش غلبه کند. شما فکر می‌کنید آن روز جای علامت سوال در نمودار کناری این صفحه را چگونه پر خواهیم کرد؛ چند کیلوگرم در چند ماه؟

شیرین ح ۲۸ ساله از دلایل اضافه وزنش می‌گوید:

مشکوک به کوشینگ و کم‌کاری تیرویید هستم

▪ خانم ح! چه شد که تصمیم گرفتید در «میزگرد تغذیه» شرکت کنید؟

اضافه وزن مقاوم و ماندگار. من رژیم‌های مختلف گرفته‌ام اما به اندازه قابل‌انتظار وزن کم نمی‌کنم و به مقدار کم و به سختی وزنم پایین می‌آید. گاهی هیچ چیز نمی‌خورم اما وزنم کم نمی‌شود.

▪ چه شد که چاق شدید؟

تا ۱۸ سالگی وزنم عادی بود، ۵۸ کیلوگرم بودم و اضافه وزن نداشتم اما یکدفعه وزنم زیاد شد، بعد عادت ماهانه‌ام قطع شد و ۲سال و نیم عادت ماهانه نشدم. روی سینه، شکم و پهلوهایم ترک‌های قرمز و بنفش رنگ، یک تکه و پهن با ضخامت حدود یک سانتی‌متر به وجود آمد. دچار ریزش مو شدم و موهای زائد روی چانه، کنار گوش و گردنم ایجاد شد. به متخصص زنان مراجعه کردم و سونوگرافی انجام دادم که مشخص کرد از نظر رحم و تخمدان مشکلی ندارم و مشکل مربوط به غدد است.

▪ درمان را پیگیری کردید؟

بله، به متخصص غدد مراجعه کردم و آزمایش خون و ادرار ۲۴ ساعته دادم. دکتر غدد به من گفت مشکوک به کوشینگ هستم و آزمایش‌های بیشتر و ام‌آرآی نشان داد یک غده ۴ میلی‌متری در هیپوفیزم وجود دارد که باعث افزایش کورتیزول در بدنم می‌شود. پزشک برایم دارو تجویز کرد و روزانه یک قرص پردنیزولون می‌خوردم و ۳سال تحت‌درمان دارویی بودم تا اینکه پزشک معالجم از ایران رفت. به پزشک دیگری مراجعه کردم و دوباره ام‌آرآی انجام دادم و دوباره گفتند غده هنوز وجود دارد اما تا زمانی که مجرد هستم، نمی‌شود آن را بردارند چون ممکن است روی باروری‌ام تاثیر بگذارد.

▪ مصرف دارو را ادامه دادید؟

آزمایش خون دادم و به من گفتند دیگر لازم نیست دارو بخورم و مصرف دارو را قطع کردم اما هنوز مشکل دارم. عادت ماهانه‌ام منظم شده است اما مقدار آن کم و فقط ۲روز در ماه است. ترک‌های روی پوستم رفع نشده است و موهای زائد روی صورتم وجود دارد. به متخصص پوست هم مراجعه کردم اما مشکلاتم برطرف نشد.

▪ علاوه بر این بیماری مشکل و بیماری دیگری ندارید؟

مشکوک به کم‌کاری تیرویید هستم اما دارو نمی‌خورم درضمن قبلا موهایم خیلی پرپشت بود. یک دوره رژیم غذایی سخت گرفتم و چند ماه بعد از آن دچار ریزش مو شدم. چند ماه بعد دوباره موهایم درآمد اما نه مثل قبل.

▪ ورزش می‌کنید؟

روزی یک ساعت پیاده‌روی می‌کنم.

▪ درباره عادت‌های غذایی‌تان توضیح دهید.

حدود ۱۰سال است مصرف برنج را قطع کرده‌ام. مدت‌هاست که با خانواده غذا نمی‌خورم. برنج و خورش مصرف نمی‌کنم و فقط نان و ماست و سالاد می‌خورم. روزی ۲سهم میوه و سبزی و خیلی کم غذا می‌خورم و همه چیز را با ترس و لرز مصرف می‌کنم. به تنقلات و خوراکی‌های شور هم اصلا لب نمی‌زنم. از این وضع خسته شده‌ام، اگر بیماری‌ام درمان شده است، باید وزن کم کنم و اگر درمان نشده نمی‌دانم چرا باید مصرف قرص را قطع کنم.

▪ وضعیت خوابتان چطور است؟

بدخوابی و کم‌خوابی دارم. در ۲۴ساعت فقط ۵ساعت می‌خوابم. مثلا ۴صبح می‌خوابم و ۸صبح بیدار می‌شوم. این باعث می‌شود عصبی شوم. احساس می‌کنم حالت‌های افسردگی دارم. شاد نیستم. رژیم‌های دائم باعث شده است از لحاظ روانی دچار ناراحتی شوم. از بیماری‌ام اصلا ناراحت نیستم اما چاقی و موهای زائد خیلی اذیتم می‌کند. صورتم موهای زائد دارد و تمام بدنم پرمو است. دست و پای کشیده و در قسمت پهلو و شکم چاقی موضعی دارم. اوایل صورتم خیلی پف داشت که بعد از اینکه تحت‌درمان قرار گرفتم برطرف شد. چاقی موضعی اذیتم می‌کند. موهای زائد صورتم هم هر روز ذهنم را مشغول کرده است و قصد دارم از لیزردرمانی استفاده کنم.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه دکتر

سید ضیاءالدین مظهری به سوژه

«میزگرد تغذیه»

رژیم شما باید کم‌نمک باشد

▪ وزن مناسب برای خانم ح چقدر است؟

وزن ایده‌آل برای ایشان ۶۱ کیلوگرم است یعنی تقریبا ۱۰کیلوگرم اضافه دارند که اضافه وزنشان زیاد هم شدید نیست.

سلامت: وزن ایشان تا ۱۸سالگی ۵۸کیلوگرم بوده است اما یکدفعه بالا رفته، ترک‌های پهن قرمز و بنفش روی پوست شکم، سینه و پهلوهایشان ایجاد شده و عادت ماهانه‌شان قطع شده است. نتایج آزمایش‌ها نشان داده است مبتلا به کوشینگ هستند و یک غده ۴ میلی‌متری در هیپوفیزشان وجود دارد. با توجه به این موضوع چه ملاحظاتی را باید رعایت کنند؟

صحبت در این‌باره بسیار مشکل است. خانم ح باید حتما از نظر سابقه و تاریخچه بیماری و داروهایی که دریافت کرده‌اند، بررسی شوند. دادن برنامه غذایی به این افراد به‌صورت غیرحضوری، مکاتبه‌ای، تلفنی و بدون معاینه حضوری و ندیدن نتایج آزمایش‌ها توصیه نمی‌شود. به‌طورکلی، کوشینگ انواع و عوارض مختلفی دارد. برخی غدد کوچک هستند، برخی بزرگ. تصمیم‌گیری برای انتخاب روش درمان به‌وسیله گروه درمان در بیمارستان انجام می‌شود. چاقی، پرفشاری‌خون، پرمویی، اختلال‌های قاعدگی، صورت پف‌آلود و گرد، آکنه، ضعف عضلانی، پوکی استخوان، اختلال‌های روانی، دیابت، افزایش اوره و تغییرات چشمی ‌از عوارض این بیماری هستند. در این بیماری خطوط پهنی روی پوست ایجاد می‌شود که با خطوط سطحی و باریک ناشی از چاقی و انباشتگی چربی در بدن متفاوت است. چاقی در این افراد به علت انباشتگی آب است و انباشتگی چربی در ناحیه پشت گردن دیده می‌شود. گاهی هم به علت انباشتگی آب نارسایی احتقانی قلب پیش می‌آید که به درمان نیاز دارد.

▪ افراد مبتلا به کوشینگ باید تغذیه خاصی داشته باشند؟

اگر با داروهای کورتونی درمان ‌شوند، حتما پزشک معالج پرهیزهای لازم مانند به حداقل رساندن مصرف نمک را به آنها می‌دهد. این بیماران برای جلوگیری از کاهش شدید تراکم استخوانی و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان حتما باید دوز بالای ویتامینD مصرف کنند و با توجه به ذخیره بدن گاهی از قرص‌های ویتامین، ۸هفته، هفته‌ای یک عدد و اگر کمبود ویتامین شدید باشد ۳آمپول و هر ماه یک تزریق داشته باشند. اگر علایم پرفشاری‌خون دارند، باید درمان لازم را انجام دهند و از مصرف مواد حاوی سدیم، فست‌فود، کنسرو و برخی نان‌ها که نمک زیادی دارند، خودداری کنند.

▪ مشکل این است که با رژیم وزنشان کم نمی‌‌شود و ۱۰سال است خیلی کم غذا می‌خورند آن هم با ترس و لرز. برای کاهش وزن چه کار کنند؟

در بدن این بیماران آب تجمع پیدا می‌کند و کاهش وزنشان، مستلزم دفع ادرار است. این افراد باید از مصرف نمک زیاد خودداری کنند. باتوجه به اینکه دریافت منابع غذایی حاوی پتاسیم به دفع آب بدن منجر می‌شود اگر دچار افت فشار نمی‌شوند، می‌توانند یک لیوان برنج کته بدون نمک و روغن و یک کیلوگرم سیب درختی کمپوت شده بدون آب و شکر را در ۲۴ساعت بخورند. در این صورت بار بسیار بالای پتاسیم، دفع ادرار را افزایش می‌دهد و قسمتی از تورم کاهش می‌یابد و وزن تعدیل می‌شود. ایشان باید با توجه به قد، وزن، فعالیت بدنی و نیاز انرژی، رژیم غذایی سبک بگیرند و با توجه به نوع درمان و عوارض مختلف ناشی از آن رژیم غذایی مناسب داشته باشند تا عوارضی مانند پرفشاری‌خون و دیابت کنترل شود. البته کم کردن انرژی نباید آنقدر شدید باشد که فرد نتواند آن را تحمل کند.

▪ ایشان دچار کم‌خوابی است و اضطراب دارد. برای خواب بهتر و رفع اضطراب باید چه کار کنند؟ آیا می‌توانند برای رفع این مشکلات از روش‌های تغذیه‌ای استفاده کنند؟

یکی از عوامل چاقی دیر خوابیدن است. در خواب شبانه بدن خودش را بازسازی و ترمیم می‌کند. افرادی که دچار بدخوابی هستند، برای خواب بهتر و کاهش اضطراب می‌توانند شب‌ها قبل از خواب شیر و سیب بخورند یا آب‌کاهو و آب‌سیب را به نسبت یک به ۳ مصرف کنند تا بهتر بخوابند و صبح با نشاط صبحانه بخورند. سطح قند ناشتای بالا نیز ممکن است یکی از دلایل اضطراب و استرس باشد که باید کنترل و درمان شود.

▪ حرف یا توصیه آخر؟

موضوع مهم در مورد این خانم پیگیری درمان بیماری است. باید تحت‌نظر متخصص غدد باشند و در کنار آن بهتر است با توجه به عوارض درمان برای داشتن رژیم غذایی مناسب از متخصص تغذیه کمک بگیرند. کاهش وزن توام با ورزش‌های کششی سبک و حرکات یوگا که باعث افزایش توده ماهیچه‌ای بدن می‌شود، به ایشان توصیه می‌کنم.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

درمان کوشینگ

داروست یا جراحی؟

دکتر سید محسن خوش‌نیت

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

ایشان به بیماری کوشینگ مبتلا هستند و غده‌ای در هیپوفیزشان وجود دارد که باعث شده است ترشح کورتیزول در بدنشان بالا برود و علایمی ‌مانند چاقی، موهای زائد و ترک‌های پوستی که از آن شکایت دارند، مربوط به افزایش هورمون کورتیزول است. در این موارد درمان، برداشتن توده موجود در غده هیپوفیز است که کار ساده‌ای نیست. ممکن است با برداشتن توده، بافت سالم هیپوفیز هم آسیب ببیند و فرد دچار ناباروری شود. به همین ‌دلیل تصمیم‌گیری در این مورد کار مشکلی است. اگر امکان دسترسی به جراح حاذق باشد، جراحی توصیه می‌شود. در دنیا مراکز معدود و خاصی این کار را انجام می‌دهند و جراحان حاذقی وجود دارند که با رضایت کامل بیمار قبل از ازدواج و بچه‌دار شدن توده هیپوفیز را برمی‌دارند و امکان آسیب به هیپوفیز خیلی کم است. با تجربه‌ای که ما در کشور داریم، ترجیح می‌دهیم قبل از ازدواج با دارو بیماری را کنترل و عمل را به بعد از ۱ یا ۲ زایمان موکول کنیم. به هر حال تا کوشینگ درمان نشده است، نباید مصرف دارو قطع شود و بیمار باید تحت‌نظر پزشک باشد. چاقی ایشان هم مربوط به بیماری‌شان است و تا بیماری معالجه نشود هیچ رژیم غذایی در کاهش وزنشان موثر نیست.

باز هم تاکید می‌کنم کوشینگ بیماری نادری است و درمان نسبتا مشکلی دارد. با توجه به شرایط هر بیمار ممکن است راه‌های درمان متفاوت باشد و تصمیم متفاوتی گرفته شود. کوشینگ شدید عوارض زیادی دارد و حتی اگر احتمال آسیب به هیپوفیز وجود داشته باشد حتما باید جراحی انجام شود. گاهی حتی بعد از عمل احتمال عود وجود دارد. تصمیم‌گیری درباره انتخاب روش درمان بسیار مشکل بوده و در کمیسیون پزشکی متخصص غدد با حضور بیمار درباره روش درمان و عوارض آن صحبت می‌کند. اظهارنظر در این مورد یک بحث تخصصی است و توصیه‌های درمانی بیشتر نیز منوط به دریافت شرح حال دقیق بیمار و معاینه بالینی اوست.

● نگاه متخصص پوست

کوشینگ و ریزش مو

دکتر امیرهوشنگ احسانی

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

ترک‌های پوست ممکن است بعد از درمان بیماری زمینه‌ای (کوشینگ) برطرف شود یا ادامه پیدا کند. این خانم برای درمان موضعی می‌توانند از کرم‌های ترتینویید و ضدترک استفاده کنند. در چند سال اخیر از لیزرهای خاصی که به خوبی در چند جلسه ۴۰ تا ۶۰درصد ترک‌ها را برطرف می‌کند برای درمان استفاده می‌شود. ایشان علاوه بر تلاش برای تحت‌کنترل درآوردن و درمان بیماری، می‌توانند برای رفع موهای زائد از الکترولیز و ترجیحا لیزر استفاده کنند. اگر بیماری زمینه‌ای را درمان کنند، مشکل گسترش پیدا نمی‌کند. کوشینگ باعث ایجاد و تشدید ریزش مو می‌شود اما تغذیه بد هم در ریزش مو تاثیر دارد. مجموع این عوامل دست به دست هم می‌دهد و ریزش مو را بدتر می‌کند. خانم ح باید در کنار درمان کوشینگ، تغذیه مناسب، رژیم غذایی درست و استاندارد هم داشته باشند تا عناصر مورد نیاز به موهایشان برسد و درصورت لزوم از مکمل‌های خاصی که برای پیشگیری و درمان ریزش مو لازم است، استفاده کنند.

● نگاه متخصص بیماری‌های زنان

کوشینگ و باروری

دکتر طاهره افتخار

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

دکتر طاهره افتخار

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره اضافه وزن خانم شیرین ح با حضور دکتر ضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر سیدمحسن خوش‌نیت فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر طاهره افتخار متخصص بیماری‌های زنان دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص پوست