آزمایشات تشخیصی

تمام آزمایشات تشخیصی به پزشک امکان می دهند درون بدن انسان را که تا کنون قابل دید نبوده است بررسی کند یا تشخیصی را که محتمل می داند تأیید کند

تمام آزمایشات تشخیصی به ۴ گروه اصلی تقسیم می شوند :

۱ ) گروهی که عملکرد دستگاههای بدن را اندازه گیری می کنند مانند تست ورزش ، میزان ضربان قلب ، بررسی عملکرد ریه و میزان حدت بینایی .

۲ ) گروهی که بر روی یک نمونه بافتی یا غیربافتی بدست آمده از بدن انسان مطالعه می کنند مانند بیوپسی مغز استخوان ونمونه خون.

۳ ) گروهی که درون بدن انسان را از طریق پرتوهای X و اسکنهای رادیوایزوتوپ و یا امواج ماوراء صوت مورد بررسی قرار میدهند مانند رادیوگرافی ، اسکن رادیوایزوتوپ و سونوگرافی .

۴ ) گروهی از آزمایشات تشخیصی که بوسیله لوله های فیبرنوری بطور مستقیم به بررسی درون بدن می پردازند مانند آندوسکوپی . اقدامات تشخیصی دنباله شرح حال گیری و معاینه بالینی بیمار توسط پزشک می باشند .

این اقدامات به پزشک امکان می دهند درون بدن انسان را که تا کنون قابل دید نبوده است بررسی کند یا تشخیصی را که محتمل می داند تأیید کند . در گذشته های دور زنان بواسطه بزرگ شدن شکم و حس حرکت جنین در رحم متوجه باردار شدن خود می شدند ‍‍‍‍ بعدها ‍ متوجه گردیدند از دست دادن دوره های قاعدگی به احتمال زیاد نشانه بارداری است مدتها بعد پزشکان پی بردند بوسیله معاینه داخل رحم می توانند تغییرات رنگ دهانه رحم و مشخصات موکوس آنرا بعنوان نشانه های احتمالی بارداری پیش از ظهور دیگر نشانه های بالینی آن بررسی کنند . انجام آزمایشی بر روی خرگوش بشر را یک قدم دیگر به پیش برد . انجام این آزمایش با کسب آگاهی نسبت به ترشح هورمون گونادوتروپین ‍‍ جفتی انسان به مدت کوتاهی پس از کاشته شدن تخم لقاح یافته در رحم امکان یافت . اگر چه این هورمون در مقادیر زیاد در ادرار زن باردار وجود دارد ولی قابل ردیابی نیست .

با این وجود اگر این ادرار به خرگوش ماده تزریق شود منجر به بزرگ و قرمز شدن تخمدانهای خرگوش می گردد . اما این آزمایش ۴ یا ۵ روز طول می کشد و تنها در صورتیکه حداقل ۴ هفته از بارداری گذشته باشد قابل بررسی است .تحقیقات بیشتر ، منجر به تولید پادتن ضدگونادوترپین گردید ، این پادتن بعد از مخلوط شدن با نمونه خون زن باردار در لوله آزمایش ، ‌مقادیر اندک هورمون را ردیابی می کند . این آزمایش با ۹۹ درصد صحت ، بارداری را ۹ روز پس از لقاح حتی قبل از اولین دوره قاعدگی عقب افتاده مشخص می سازد . نوع دیگر این آزمایش تنها با استفاده از ادرار زن باردار بدون خونگیری و تزریق به خرگوش نتایج مشابهی در بر داشته است . کاربرد دیگر اقدامات آزمایشگاهی ،‌ارزیابی درمان دارویی بیماران می باشد که برای تعیین میزان تأثیر داروهای تجویزی برارگانهای بدن بیمار انجام می شوند و اینکه آیا بیمار بیش از نیاز یا کمتر از حد لازم دارو مصرف می کند ؟ و یا مصرف دارو باعث شده که تعادل بیوشیمیایی بدن مختل گردد؟ نمونه آشکار آن ، ارزیابی انسولین مصرفی در بیماران دیابتی بوسیله اندازه گیری قند خون می باشد ، آزمایشی که معمولاً روزانه بوسیله خود بیماران دیابتی انجام می گیرد .

در حال حاضر بسیاری از بیماران دیابتی پیش از هر وعده غذایی میزان قند خون خود را اندازه می گیرند تا بوسیله تنظیم دقیق انسولین تزریقی انرا بهتر کنترل کنند . یکی از اهداف دانشمندان در پیشبرد فن آوری آزمایشگاهی، ‌ارائه آزمایشاتی است که توسط خود بیمار انجام گیرند و با هزینه کمتر و با نتایج درمانی بهتر همراه باشند . هدف دیگر ارتقاء قابلیت های موجود می باشد و به نظر می رسد در این راه پیشرفتهای قابل توجهی صورت گرفته است . نشان داده شده است با وجود افزایش آزمایشها بر روی نمونه های خونی میزان نمونه های خونی گرفته شده، ثابت مانده اند .

بنابراین بتدریج قادر خواهیم بود آزمایشات مربوط به صدها بیماری مختلف را با میزان اندکی خون انجام دهیم .هدف سوم ، انجام آسانتر و کمتر تهاجمی بودن آزمایشات می باشد . با پی بردن به استفاده از بزاق بعنوان یک نمونه سهل الوصول برای اندازه گیری بسیاری از مواد مانند هورمونهای آزاد که ردیابی آنها در خون و ادرار ممکن نیست ، عرصه جدیدی در ارائه آزمایشات ساده و سهل الوصول به روی دانشمندان گشوده شده است . در انتهای دیگر طیف فن آوری ها، ‌تکنیک جدید غیرتهاجمی دیگری به نام تصویربرداری با تقویت مغناطیسی (‌ MRI )‌ قرار دارد که نسبت به بسیاری از فن اوریهای دیگر از نظر کمال وکارایی سرآمد می باشد.

● نمونه های آزمایشگاهی

▪ کاربرد :

نمونه ها از مواد موجود بدن مانند نمونه های ادرار ،‌ مدفوع ، خون و مایعات موجود در فضاهای بدن تا نمونه های بافتی بدست آمده با سوزنهای توخالی از طریق بیوپسی متغیر می باشند .

▪ آمادگی :

آزمایش بر روی اکثر نمونه ها به آمادگی خاصی نیاز ندارد . با این وجود بعضی آزمایشهای خون به ناشتا بودن تا ۱۲ ساعت قبل از نمونه گیری نیاز دارند و آزمایشهای دیگر ممکن است به رژیم غذایی خاصی یا به عدم استفاده از داروهای معینی تا یک هفته قبل از نمونه گیری نیاز داشته باشند .

▪ زمان :

زمان لازم برای نمونه برداری از چند ثانیه برای خونگیری یا جمع آوری ادرار در یک ظرف استریل تا نیم ساعت یا بیشتر برای نمونه برداری از مغز استخوان متغیر است .

▪ اقدامات لازم :

نمونه گیری از بیماران معمولاً بصورت سرپایی انجام می شود ، اگر چه ممکن است بر روی بیماران بستری هم صورت گیرد ولی اصول کار یکی است . در افراد سالم ترکیب بافتها ، مایعات و مواد دفعی بطور نسبی ثابت می مانند یا در یک طیف نرمال متغیر می باشند . وقتیکه عضوی از بدن از حالت نرمال خارج می گردد یا به هر دلیلی دچار تغییر شود مانند حاملگی یا سالمندی، شواهد این تغییرات در بافتها یا ترشحات بدن دیده می شوند .

بیماریهای خونی مانند آنمی یا لوکمی که موجب تغییراتی در ترکیب یا مقدار انواع خاصی از سلولهای خونی می گردند با بررسی نمونه هایی از خون قابل تشخیص می باشند . همین مورد برای نمونه های ادرار و بزاق نیز صادق است . پس از نمونه گیری ، نمونه بوسیله آسیب شناس در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد . خطرات : اکثر نمونه گیریها با خطری کم یا بی هیچ خطری انجام می شوند . ناراحتی ناشی از نمونه گیری از درد ناشی از سوزنهای نمونه گیری تا درد قابل توجه هنگام بیوپسی که نیازمند بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی است متفاوت می باشد .

● رادیوگرافی

رادیوگرافی با پرتو X از تصاویر ثابت و ساده ای مانند رادیوگرافیهای دندان و استخوان شکسته تا تصاویر متحرک از اعضاء بدن که فلوئوروسکوپی نامیده می شود متغیر است . این تصاویر ، قابل ضبط بر روی فیلم یا نوار ویدئو می باشند که به آن سینه رادیوگرافی گفته می شود . رادیوگرافی برای نشان دادن اندازه ،‌ شکل ، موقعیت یا عملکرد بخشهای گوناگون بدن بکار میرود . منظور از غیرتهاجمی بودن بعضی از انواع رادیوگرافیها این است که چیزی توسط بیمار بلعیده نمی شود یا به بدن بیمار تزریق نمی گردد . بعضی از تکنیکهای جدیدتر رادیوگرافی از یک نوع رنگ یا ماده حاجب جهت پرکردن بخشهایی از بدن و آشکار ساختن آن بهره می گیرند . این ماده حاجب توسط بیمار بلعیده می شود یا بطور مستقیم در یک شریان یا ورید تزریق می گردد و یا با یک لوله باریک به نام کاتتر از طریق دهان ،‌مقعد ، مجرای ادرار یا برش ایجاد شده کوچکی وارد بدن می شود . فلوئورسکوپی نوعی رادیوگرافی با پرتو X می باشد که امکان بررسی بخشی از بدن مانند ریه ها یا معده را بصورت تصویر متحرک در یک نمایشگر فراهم می آورد . این فن آوری مشابه وسایلی است که برای بررسی چمدانها در فرودگاه استفاده می شود . علاوه بر این پزشک را قادر می سازد تا در تعیین موقعیت اعضا حین بیوپسی دقیقتر عمل نماید .

▪ آمادگی :

بیمار باید لباس و اشیاء پوشیده در منطقه مورد بررسی را از تن در آورد . ممکن است اقدامات دیگری نیز بسته به منطقه بررسی مورد نیاز باشد .

▪ زمان :

مدت زمان انجام ان از چند دقیقه تا یک ساعت بسته به منطقه بررسی متفاوت می باشد . نتایج نیز بطور فوری یا طی ۱ تا ۲ روز آماده می گردند .

▪ اقدامات لازم :

فلوئورسکوپی در مطب پزشک ،‌ کلینیک پرتونگاری و یا در بیمارستان قابل انجام است . دستگاه فلوئورسکوب مقابل بدن بیمار قرار می گیرد تا تصویر پیوسته ای تهیه و به نمایشگر ارسال کند.

▪ خطرات :

اگر چه میزان پرتوگیری از این دستگاه کم می باشد ولی بیش از رادیوگرافیهای معمولی است . لازم به ذکر است که دستگاه هیچ تماسی با بدن بیمار نخواهد داشت .

---