دیابت یک بیماری و هزار درد

بیماری پنهانی که سلامت جهانی را تهدید می کند

دیابت یک نوع بیماری مزمن و صعب‌العلاج است که در صورت کنترل نشدن، عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال دارد. دیابت محصول زندگی مدرن، شهرنشینی و سبک زندگی ناشی از آن است.

تنبلی و کم‌تحرکی آدم‌های امروز به اضافه رژیم‌های غذایی بی‌هدف و بی‌تناسب، دلایل اصلی گسترش دیابت در دنیا هستند. دیابت خطری جدی برای سلامت جهانی محسوب می‌شود و کشورهای توسعه‌یافته برای کنترل و پیشگیری از این بیماری، برنامه‌ریزی‌های کلان و بلندمدت انجام می‌دهند.

اما برای کنترل دیابت و جلوگیری از عوارض و خطرات آن، اولین و اساسی‌ترین قدم، شناختن این بیماری است.

● درمان قطعی نیست ولی کنترل لازم است

دیابت حاصل اختلال در سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است که در آن یا انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد یا انسولین موجود قادر نیست تا وظایف خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا می‌رود. انسولین هورمونی است که توسط غده پانکراس (لوزالمعده) ترشح می‌شود و وظیفه اصلی آن کاهش قند خون است. پانکراس نیز یکی از غدد دستگاه گوارش است که در مجاورت معده قرار دارد. این غده علاوه بر ترشح برون‌ریز آنزیم‌ها در دستگاه گوارش برای هضم غذا، ترشح درون‌ریز بسیار مهمی انجام می‌دهد که کنترل قند خون را به دنبال دارد که همان انسولین است. هر وقت مغز توسط گیرنده‌های خود متوجه افزایش میزان قند خون شود، فرمان ترشح انسولین را به پانکراس اعلام می‌کند و با ورود انسولین به خون، ظرف مدت کوتاهی قند خون کاهش می‌یابد و به مقدار طبیعی خود می‌رسد. این فرآیند به هر دلیلی که دچار اختلال شود، قند خون افزایش می‌یابد و بیماری دیابت به وجود می‌آید. برای درمان دیابت هنوز روش قطعی پیدا نشده است و حتی روش‌های جدیدی مثل پیوند سلول‌های بتا به افراد مبتلا به دیابت نوع یک نیز به علت ضرورت مصرف داروی ضد درد پیوند به صورت مادام‌العمر و عوارض احتمالی ناشی از آنها برای اکثریت افراد مناسب نیست.

دیابت را تنها می‌شود کنترل کرد. برای این کار رعایت پنج اصل در کنترل دیابت به مبتلایان کمک می‌کند که بتوانند یک زندگی سالم با افراد غیردیابتی داشته باشند و از بروز عوارض دیابت جلوگیری کنند. این پنج اصل عبارتند از: آموزش، کنترل روزانه، تغذیه صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا انسولین).

● بهترین درمان ،تغییر سبک زندگی

کنترل دیابت یعنی نگه داشتن قند خون در محدوده طبیعی آن، پس اگر بیمار دیابتی بتواند قند خونش را پایین و متعادل نگه دارد بیماری‌اش را کنترل کرده است.

دیابت نوع یک دیابت وابسته به انسولین است و بیمار باید از همان کودکی طبق تجویز پزشک، روزانه چند نوبت انسولین تزریق کند. اما در دیابت نوع دو تا جایی که امکان داشته باشد درمان با ورزش و رژیم غذایی و نهایتا مصرف قرص دنبال می‌شود. نکته مهم این است که دیابتی‌ها باید شیوه زندگی خود را تغییر دهند. رژیم غذایی‌شان را عوض کنند، ورزش کنند و وزن‌شان را کاهش دهند. آنها باید قند خون‌شان را مرتب کنترل و اندازه‌گیری کنند، این کار باید یا توسط گلوکومترها به طور روزانه انجام شود یا از طریق آزمایش HBAIC که ماهانه صورت می‌گیرد.

البته اهمیت کنترل فشار خون هم در افراد دیابتی که فشار خون بالا دارند کمتر از اهمیت کنترل قند خون نیست. به همین خاطر و برای جلوگیری از عوارض دیابت، دیابتی‌ها باید فشار خون خود را به دقت کنترل کنند تا در محدوده طبیعی باقی بماند. فشار خون ایده‌آل برای این افراد، فشار ماکزیمم کمتر از ۱۸ و مینیمم کمتر از ۱۳ میلی‌متر جیوه است. برای کنترل فشار خون، دیابتی‌ها باید نمک کم مصرف کنند، سیگارشان را ترک کنند و از مصرف الکل پرهیز کنند.

● غذای مناسب از نان شب واجب‌تر

بسیاری از افرادی که در بزرگسالی دچار دیابت نوع دو می‌شوند، می‌توانند با رعایت یک رژیم غذایی مناسب بیماری‌شان را تا حد زیادی تحت کنترل درآورند.

دیابتی‌ها باید میزان مصرف پروتئین و قند را به حداقل برسانند. پس لازم است گوشت، مرغ و تخم‌مرغ کمتری بخورند و مصرف شیرینی‌ها را تاحد ممکن محدود کنند. آنها می‌توانند به جای استفاده از نان‌ها و شیرینی‌های معمولی که از آرد تصفیه‌شده تهیه می‌شوند، نان‌ها و شیرینی‌هایی را مصرف کنند که از غلات کامل تهیه می‌شوند چون مصرف آرد کامل و دانه‌های کامل نیاز به مصرف انسولین را کاهش می‌دهد.مصرف میوه برای دیابتی‌ها خوب است اما باید دقت کنند که بسیاری از میوه‌ها قند زیادی دارند و باید با دقت استفاده شوند.

به جای آن خوردن سبزیجات به‌خاطر داشتن میزان کم قند و غنی بودن از لحاظ فیبر بسیار مفید است.بهتر است سرخ کردنی‌ها، دم‌کردنی‌ها و خورش‌ها را در رژیم غذایی‌تان محدود کنید و غذاها را به روش آب‌پز و بخارپز یا کبابی بپزید.

کربوهیدرات‌ها برای بدن لازم هستند اما بیماران دیابتی باید توجه کنند که کربوهیدرات می‌تواند به راحتی تبدیل به قند شود، پس بهتر است علاوه بر مواد قندی، مصرف کربوهیدرات را هم کنترل کنند.

● ورزش را فراموش نکنید

ورزش به دیابتی‌ها کمک می‌کند که از شر حمله‌های قلبی و نابینایی و آسیب‌های عصبی در امان باشند. ورزش همچنین از عوامل مهم کنترل قند خون و کاهش وزن محسوب

می شود اما در انجام ورزش هم باید احتیاط کرد تا آسیبی متوجه بیمار نشود. بهتر است در انجام حرکات ورزشی و مدت‌زمان ورزش و نرمش روزانه از پزشک متخصص مشاوره بگیرید.

در صورت استفاده از انسولین، نیم‌ساعت قبل از شروع ورزش، قند خون‌تان را اندازه بگیرید تا مطمئن باشید موقع ورزش با افت شدید قند خون مواجه نمی‌شوید. اگر قند خون شما کمتر از ۱۰۰ باشد ممکن است در حین ورزش دچار افت شدید قند خون شوید. پس باید کمی غذا حاوی کربوهیدرات بخورید و بعد شروع به ورزش کنید. در صورتی که قند خون‌تان بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ باشد می‌توانید با خیال راحت ورزش کنید اما قند خون بیش از ۲۵۰ هم ممکن است موقع ورزش مشکل‌ساز شود. اما در صورتی که قند خون‌تان بیش از ۳۰۰ بود اصلا ورزش نکنید و صبر کنید تا وقتی به منطقه طبیعی رسیدید فعالیت بدنی را شروع کنید.

بهتر است از ورزش‌های خشن خودداری کنید تا دچار آسیب نشوید چون برای بهبود هر آسیب‌دیدگی جزئی زمان زیادی لازم است. بعد از ورزش مجددا قند خون‌تان را چک کنید.

● همه در معرض خطرند

آمارها می‌گویند در هر ثانیه یک نفر در جهان به دلیل عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن جان خود را از دست می‌دهد. هر ۳۰ ثانیه هم یک نفر به علت عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن پای خود را از دست می‌دهد. پس اگر یکی از مبتلایان به دیابت هستید تا می‌توانید درباره بیماری‌تان و نوع آن بخوانید و یاد بگیرید تا از عوارض بی شمار دیابت در امان باشید، اگر هم سالم هستید گمان نکنید برای همیشه از انواع دیابت مصون هستید، این بیماری از رگ گردن به شما نزدیک‌تر است. در هر سن و از هر جنسی که باشید امکان درگیری با این بیماری به طریق مستقیم یا غیرمستقیم برایتان وجود دارد. پس داشتن اطلاعات درباره دیابت برای همه لازم است.

سارا هاشمی نیک