۵۵۰ روز در هوای عباس ع

داستان فرشچیان و تابلویی که در طول یک سال و نیم نقش بست

اهل هنر و نقاشی هم نباشی، تقریباً محال است که اسم استاد فرشچیان به گوش‌ات نخورده باشد. یاد دوران تحصیل در مدرسه بخیر، زمانی که کتاب‌های مدرسه را تحویل‌مان می‌دادند و با ذوق و شوق کتاب‌ها را ورق به ورق نگاه می‌کردیم. دوران راهنمایی بود؛ تنها زمانی که کتابی با عنوان هنر در میان کتاب‌ها خودنمایی می‌کرد.

کتابی که هر برگش منقش به نقشی بود که از ورق زدن و تماشایش سیر نمی‌شدیم. کمی که فکر می‌کنم، می‌بینم اولین باری که اسم استاد فرشچیان به چشمم خورد، زمانی بود که کتاب هنر را ورق می‌زدم و به تصویری از آثار استاد رسیدم. مینیاتور بود، سبکی که تا آن روز چندان درباره‌اش نمی‌دانستم ولی آنچنان با ظرافت و مهارت صحنه‌ای از عاشورای حسینی را به تصویر کشیده بود که با وجود بی‌اطلاعی از هنر مینیاتور، کنجکاو شدم بدانم این اثر به قلم کدام استاد به تصویر کشیده شده است و همان وقت بود که برای اولین بار توجهم به نامش جلب شد. اکنون سال‌ها از آن روزها می‌گذرد و امروز باز هم اسم استاد فرشچیان نظرم را به خود جلب کرد. باز هم گوشه‌ای از مصایبی که حسین(ع) و یارانش برای نجات اسلام و آزادگی به جان خریدند.

«پرچمدار حق» عنوان یکی از ‌‌آثار محمود فرشچیان با مضمون حضرت عباس(ع) است. فرشچیان چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که تمام تلاش خود را در مدت زمانی برابر با یک سال و نیم به کار بسته است تا این تابلوی باارزش را پیش از عاشورا به پایان رساند.

بالاخره پس از گذشت مدت زمانی طولانی، این اثر در هفدهم آبان ماه سال ۸۹ مصادف با سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) به پایان رسید و ۲۱ آذرماه مصادف با ششم محرم‌الحرام در موزه استاد فرشچیان واقع در کاخ سعدآباد با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از مسئولان فرهنگی کشور رونمایی شد.

«پرچمدارحق»، نامی است که فرشچیان بر این اثر هنری نهاده است. تابلویی در ابعاد ۷۰ در ۱۰۰ که با رنگ آکریلیک، شمایلی از حضرت عباس را به تصویر کشیده است. فرشچیان آنچنان با ظرافت هنر و مذهب را در هم آمیخته است که نمی‌توان مرزی میان آن دو قایل شد.

فرشچیان در این تابلو صحنه بازگشت حضرت عباس(ع) را در زمانی که بدون مشک آب بازمی‌گردد، با تلفیق هنرمندانه خطوط و رنگ‌ها به تصویرکشیده است. «پرچمدار حق» روایت جانگدازی از تلاش دلیرانه حضرت عباس است که تماشای آن ناخودآگاه تو را به یاد واقعه عاشورا می‌اندازد.

محمود فرشچیان چهارم بهمن ماه ۱۳۰۸ در اصفهان چشم به جهان گشود و نزد استادان بزرگی همچون میرزا آقا امامی اصفهانی و عیسی بهادری به فراگیری اصول و مبانی طراحی نقوش سنتی پرداخت و در کنار این تلاش بی‌وقفه، به فراگیری ومطالعه ادبیات و شعر عرفانی نیز توجه نمود تا جایی که خود نیز هر از چندی شعر می‌سرود. فرشچیان در ادبیات عرفانی و تلفیق آن با هنر مینیاتور تا جایی پیش رفت که این آشنایی به یکی از ویژگی‌های تحسین برانگیز در آثارش تبدیل شد.

فرشچیان مدتی نیز راهی اروپا شد و به مطالعه آثار هنرمندان غربی در موزه‌ها پرداخت. این سفر و شوق وی برای آشنایی با شاهکارهای هنرمندان بزرگ جهان، حدود ۲ سال به طول انجامید. وی پس از بازگشت به کشور به تعلیم هنرجویان پرداخت و کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد.

بسیاری از صاحبنظران در عرصه هنر، فرشچیان را از پدیده‌های هنر نگارگری در عصر حاضر می‌دانند. آثار فرشچیان از نظر محتوا عمدتاً با الهام از ادبیات عرفانی و باورهای مذهبی ساخته و پرداخته شده‌اند به طوری که امروز کمتر کسی پیدا می‌شود که با آثار استاد فرشچیان در حوزه هنر دینی روبه‌رو نشده باشد. فرشچیان که آثار بسیاری را در این حوزه به تصویر کشیده است، «پرچمدار حق» را همانند آثار دیگرش به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرد. آثاری که اغلب در حوزه هنر دینی خلق شده‌اند به طوری که دکتر سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم رونمایی از تابلوی «پرچمدار حق» گفت: اهدای تمام آثار فرشچیان از سوی وی به موزه آستان قدس رضوی، امر مهمی به شمار می‌رود زیرا این آثار طالبان زیادی در سراسر دنیا دارند و معتبرترین موزه‌ها خواستار این آثار هستند.

طرحی از شمایل امام رضا(ع) با نام «ضامن آهو» و تابلویی با عنوان «پنجمین روز آفرینش» که در آن تمام مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند و همچنین تابلوهای «غدیر»، «کوثر» و «عصر عاشورا» نیز از دیگر آثار مشهور استاد محمود فرشچیان به شمار می‌آید.

اگر هنوز موفق به تماشای نقاشی‌های این نقاش و مینیاتوریست بزرگ ایرانی نشده‌اید، می‌توانید سری به نمایشگاه دائمی استاد فرشچیان بزنید که از ۵ آبان ماه سال ۸۹ در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی دایر شده است. مجموعه‌ای منحصر به فرد از آثار وی که ۱۰ اثر از شاهکارهایش را که در امریکا، ایتالیا و ایران به چاپ رسیده، در کنار برگزیده‌ای از نقاشی‌های او به نمایش درآمده است.

حالا که از آثار مشهور استاد فرشچیان سخنی به میان آوردیم، بد نیست که نگاهی هم به جوایزی داشته باشیم که وی در سطح ملی و بین‌المللی موفق به کسب آنها شده است.

انضمام نام هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم در سال ۱۳۷۹، نشان درجه یک هنر در سال ۱۳۷۲، تندیس طلایی اسکار ایتالیا در سال ۱۳۶۴، نشان هنر نخل طلایی ایتالیا در سال ۱۳۶۳، تندیس طلایی اروپایی هنر (ایتالیا) در سال ۱۳۶۳، دیپلم آکادمیک اروپا از آکادمی اروپا (ایتالیا) در سال ۱۳۶۲، دیپلم لیاقت دانشگاه هنر (ایتالیا) در سال ۱۳۶۱، مدال طلای آکادمی هنر و کار (ایتالیا) در سال ۱۳۶۰، جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر ایران در سال ۱۳۵۲، مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر (بلژیک) در سال ۱۳۳۷ و مدال طلای هنر نظامی ایران در سال ۱۳۳۱، تنها بخشی از جوایزی است که محمود فرشچیان موفق به کسب آنها در کارنامه حرفه‌ای خود شده است.