چین, پرش بزرگ به سوی آینده

رشد هشت درصدی برای دومین اقتصاد آسیا بدین مفهوم است كه چین یكی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی جهان باقی خواهد ماند

هر سال وقتی كه كنگره ملی خلق چین برای تبیین برنامه‌های دولت چین در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آغاز می‌شود، نگاه تحلیلگران جهان به سوی این كشور جلب می‌شود. اما امسال این توجه بیشتر شده است. این توجه ویژه چند علت دارد. اول اینكه در تمام سال گذشته، رشد اقتصادی چین از موضوعات اصلی اقتصاد جهان بود. دوم اینكه زائو زیانگ از رهبران میانه رو چین كه به علت همراهی با جنبش دانشجویان چینی در سال1989 مجبور به خانه‌نشینی شده بود. دو ماه پیش در گذشت و با مرگ خود فصل تازه‌ای از مباحث سیاسی را در چین گشود، و سوم اینكه جیانگ زمین، جانشین پر قدرت دنگ شیائوپینگ رهبر پیشین چین، هفته گذشته از همه سمت‌های سیاسی و نظامی خود كناره گرفت و عملا راه نسل تازه رهبران چینی را هموار كرد. كنگره ملی خلق چین كه در پی این تحولات برگزار می‌شود، قرار است دستورالعمل رفتار تازه چین را در حوزه‌های داخلی و خارجی بر اساس این تحولات تبیین كند.

تعیین هدف 8 درصدی برای رشد اقتصاد چین‌

رهبران اقتصادی چین اعلام كردند كه اقتصاد كشورشان امسال 8درصد رشد خواهد كرد و كسری بودجه چین از 5/2 به 2درصد تولید ناخالص داخلی این كشور كاهش خواهد یافت.به گزارش بی‌بی‌سی ون جیابائو، نخست وزیر چین، گفت كه رشد 8درصدی برای ایجاد میلیون‌ها شغل لازم است. وی در جلسه افتتاحیه كنگره ملی خلق گفت: حفظ توسعه اقتصادی پایدار و سریع مساله مهمی‌است و دولت باید آن را با موفقیت اجرا كند. در سالیان گذشته برنامه ریزان چین، رشد اقتصادی هدف را برای پرجمعیت‌ترین كشور جهان هفت درصد تعیین می‌كردند، ولی معمولا رقم 9 تا 5/9درصد به دست می‌آمد. رشد هشت درصدی برای دومین اقتصاد بزرگ آسیا بدین مفهوم است كه چین یكی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی جهان باقی خواهد ماند.كارشناسان می‌گویند كه مقامات چینی می‌دانند كه رشد بیش از حد اقتصادی می‌تواند چالش‌های زیادی را به وجود آورد، اما مهار رشد نیز ممكن است دردسرساز شود زیرا این كشور به مشاغل جدید نیاز دارد. اگرچه چین پیش بینی می‌كند كه امسال 9‌میلیون شغل ایجاد كند، اما نرخ بیكاری ثبت شده در شهرهای این كشور در سال‌2005 اندكی بیشتر از سال گذشته تخمین زده شده است. در ماه‌های اخیر اقتصاد جهان به لطف نیروی همزمان تولیدكنندگان چینی و مصرف كنندگان آمریكایی از رشد همواری برخوردار بوده است. نخست وزیر چین همچنین با اشاره به مهم‌ترین مساله معاملات كشورش با جهان خارج اعلام كرد كه ارزش برابری یوان امسال <اساسا ثابت> می‌ماند. وی گفت: ما سازوكار تعیین نرخ برابری یوان را اصلاح خواهیم كرد و ارزش آن را اساسا ثابت و متوازن نگه خواهیم داشت. دولت‌های خارجی از جمله آمریكا می‌گویند كه ارزش كنونی پول چین به تولیدكنندگان و صادركنندگان این كشور در مقایسه با رقبایشان برتری نامنصفانه‌ای می‌بخشد. سال گذشته صادرات چین بیش از ۳۵‌درصد رشد داشت و همین امر خارجیان را بیشتر نگران كرد. از همین رو، پكن تصمیم گرفته است كه امسال رشد صادراتش بیشتر از ۱۵درصد نشود. گزارش كمیسیون ملی توسعه و اصلاحات چین كه تقدیم پارلمان شد، هشدار می‌دهد: حجم صادرات در سالیان اخیر به سطح بسیار بالایی رسیده و تنش در تجارت بین‌المللی افزایش یافته است.در همین حال جین رنكینگ، وزیر دارایی چین، سیاست مالی جدید دولتش را معرفی كرد و آن را <مدبرانه> خواند. وی گفت: <این سیاست كمك می‌كند كه ما از كسری بودجه و حجم اوراق قرضه درازمدت توسعه بكاهیم.>سیاست مالی <مدبرانه> جدید چین در زمانی اعلام می‌شود كه دولت نسبت به شكاف فزاینده بین ثروتمندان و فقرا و افزایش بی ثباتی اجتماعی بر سر حذف مشاغل، رشد كند درآمدهای روستاییان و ضعف نظام تامین اجتماعی شدیدا ابراز نگرانی كرده است.كسری بودجه امسال چین 300‌میلیارد یوان (36‌میلیارد دلار) تعیین شده كه 19‌میلیارد یوان نسبت به رقم دو سال اخیر كمتر است.اما كارشناسان می‌گویند كه بدهی‌های سنگین بانك‌های دولتی و بدهی دولت به نظام تامین اجتماعی در محاسبه بدهكاری دولت مركزی لحاظ نشده است.

انقلاب صنعتی دوم در چین‌

دومین موج عظیم مهاجرت در جهان امروزه در چین جریان دارد و به گفته بسیاری این مهاجرت به انقلاب صنعتی دوم در این كشور منجر شده است. سال گذشته میزان بتنی كه برای كار ساختمانی در چین به كار برده شد به نیمی‌از بتن مصرف شده در تمامی‌جهان رسید و علت اصلی آن ساخت واحدهای مسكونی، برج‌ها و ساختمان‌های اداری است تا بتواند موج عظیم روستائیانی كه عمدتا به شهرهای سواحل شرقی چین می‌آیند را در خود جای دهد. به گفته گای‌هالیس از شركت مستغلاتی بین‌المللی جونر لانگ لاسال، مهاجرت جمعی روستائیان به شهرها یكی از دلایل اصلی ساخت واحد‌های مسكونی در چین است: این شبیه به دوران انقلاب صنعتی اروپاست كه یك دوره 150‌ساله را پشت سر گذاشت اما ما باید این دوره را در مدت پانزده یا بیست سال طی كنیم. پكن، پایتخت چین، اكنون در برابر دید ساكنان آن در حال تغییر است، گویی هر ساختمان جدید برای جلب توجه بیشتر، با ساختمان‌های دیگر رقابت می‌كند. جانگ شین هماهنگ‌كننده پروژه ساختمان سازی <سوهو سیتی> كه پس از تكمیل پنجاه هزار نفر را اسكان خواهد داد می‌گوید: <طی پنجاه سال سلطه رژیم كمونیستی، خانه سازی و توسعه شهرها رونق نداشت در نتیجه نیروی عظیمی‌در این كشور ذخیره شده بود كه اكنون به صورت غیرقابل تصوری به كار گرفته می‌شود.> او اضافه می‌كند كه احداث ساختمان‌های تازه تنها محدود به پكن نیست بلكه در اكثر نقاط چین توسعه مسكن به چشم می‌خورد و نظیر این روند در هیچ نقطه دیگر جهان دیده نشده است.به گفته او توسعه مسكن تنها محدود به شهرهای بزرگ مانند پكن و شانگهای نیست بلكه در مناطق دیگر نیز به همان میزان صورت می‌گیرد.چین دارای 22 شهر تازه است كه در حاشیه شهرهای عمده ساخته شده اند و دو میلیون جمعیت دارند. توسعه این شهرها با سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و دولتی انجام می‌گیرد. یكی دیگر از دلایل توسعه پروژه‌های عمرانی، انتخاب چین به عنوان میزبان بازی‌های المپیك سال2008 است كه در میان جدل‌های زیاد بر سر سابقه نقض حقوق بشر در چین انجام گرفت و موجب رونق عمران و ساختمان سازی در پكن شده است. گرچه چین هنوز تحت رژیم كمونیستی قراردارد اما سیاست واقع بینانه رهبران تازه چین امكانات تازه‌ای در اختیار مردم این كشور قرار داده است. تنها نگرانی از این بابت وجود دارد كه با افزایش بیش از حد مسكن امكان به اجاره رفتن بسیاری از آنها وجود نداشته باشد.

جایگاه جدید چین در صحنه بین‌المللی‌

در حالی كه ثروت و قدرت چین بیش از پیش رو به افزایش می‌گذارد جامعه بین‌المللی اكنون براین باور است كه چین سزاوار آن است كه به‌عنوان یك قدرت بزرگ شناخته شود و مورد احترام قرار گیرد.چین با تركیبی از تحرك اقتصادی، مهارت دیپلماتیك و بی اهمیت جلوه دادن خود به‌عنوان خطری جدی برای جامعه جهانی، توانسته است به برتری امپراتوری گذشته خود در آسیا نزدیك شود.چین با پركردن خلائی كه فروپاشی اتحاد شوروی سابق به جای گذاشت اكنون بیش از هر كشور دیگری می‌تواند به‌عنوان یك ابر قدرت، رقیب آمریكا در جهان به شمار آید. اما آیا چین واقعا مایل و یا قادر به ایفای چنین نقشی خواهد بود؟ و آیا در چنین صورتی ابر قدرتی بی خطر خواهد بود؟جفری گارتن رییس مدرسه مدیریت دانشگاه ییل درآمریكا معتقد است كه بی شك چین در راهی گام بر می‌دارد كه به نقش این كشور به عنوان یك قدرت بزرگ جهانی منتهی خواهد شد اما در این صورت توازن جهان را به هم خواهد ریخت. اما به اعتقاد یان شویه تانگ رییس انستیتوی مطالعات بین‌المللی دانشگاه شینهوا در پكن، این امر در آینده نزدیك تحقق پذیر نخواهد بود و چین نمی‌تواند رقیب آمریكا در آید اما او می‌گوید كه چین كماكان آرمان خود را پیگیری خواهد كرد زیرا این آرزوی هر كشوری است كه بتواند نقش رهبری در جهان به عهده بگیرد.یان شویه تانگ همچنین معتقد است كه چین حاضر به قبول رهبری از جانب آمریكا نخواهد بود و برخورد میان این دو كشور اجتناب ناپذیر خواهد بود. گاری میلهولین كارشناس موسسه <طرح تسلیحاتی ویسكانسین> بر این باور است كه این امری غیر عادی است كه كشوری با برتری اقتصادی اهداف نظامی‌در سر نپروراند و گرچه در حال حاضر چین نمی‌تواند به رقابت نظامی‌با آمریكا بپردازد اما باید به خاطر داشت كه قدرت نظامی‌آمریكا ناشی از قدرت اقتصادی این كشور است و روزی كه چین ثروتمند‌تر از كشورهای دیگر بشود به برتری نظامی‌نیز دست خواهد یافت. او می‌افزاید: <پس از به روی كار آمدن كمونیسم در چین، این كشور به مدت 40 سال از نظر دیگر دول آسیا كشوری فقیر و خطرناك به شمار می‌آمد كه باید از آن پرهیز می‌كردند، اما چین با دست بر داشتن از عقاید انقلابی بار دیگر نقش پیشین خود را به صورت بزرگ خانواده در منطقه آسیای شرقی ایفا می‌كند و اقتصاد خود را احیاء كرده است.>ژاپن با وجود نزدیك بودن به آمریكا، برای جلوگیری از ركود اقتصادی خود به چین و بازارهای آن چشم دوخته است و كشورهای جنوب شرق آسیا كه اقلیت چینی در آنها روز به روز با قدرت تر می‌شوند ژاپن را دیگر به عنوان كشوری كه بتواند رهبری منطقه را به عهده بگیرد در نظر نمی‌گیرند. با وجود این هستند كشورهایی كه چین را خطری برای جنوب شرق آسیا به شمار می‌آورند.چین می‌خواهد كه با آرامی ‌و با مسالمت به قدرت برتر دست یابد اما معلوم نیست كه پس از رسیدن به آن چه خواهد كرد. لی ئو جیانچو سخنگوی وزارت خارجه چین به بی بی سی گفت كه توسعه چین به قیمت دیگركشورهای جهان تمام نخواهد شد. به عقیده او چین یكی از كشورهای قدرتمند در منطقه و جهان است و بیش از پیش نقش پرنفوذی خواهد داشت. برخی معتقدند كه چین مانند آمریكا سخت به اصول بازار آزاد پایبند است.چین در طول تاریخ كشوری درون گرا و نه متجاوز بوده است. این كشور مانند كسی عمل می‌كند كه می‌داند بسیار قدرتمند است و نیازی نمی‌بیند كه خود را به دیگران تحمیل كند.هیو بیكر از مدرسه علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه لندن و در تشریح رفتار چین به عنوان ابر قدرت آینده این مثال را می‌آورد: یك جنتلمن واقعی هرگز مایل به جنگ نیست ولی اگر جنگ كند برنده می‌شود.