سازمان کشورهای صادر کننده نفت

نخستین اقدام برای تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک , در سال ۱۹۴۹ به وقوع پیوست در این سال ونزوئلا با ایران, عراق, کویت و عربستان سعودی گفت وگو و پیشنهاد کرد که برای همکاری نزدیک تر میان خود دارندگان بزرگ نفت به تبادل نظر و بررسی گزینه های گوناگون بپردازند

نخستین اقدام برای تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت( اوپک)، در سال ۱۹۴۹ به وقوع پیوست. در این سال ونزوئلا با ایران، عراق، کویت و عربستان سعودی گفت وگو و پیشنهاد کرد که برای همکاری نزدیک تر میان خود ( دارندگان بزرگ نفت) به تبادل نظر و بررسی گزینه های گوناگون بپردازند. در سال ۱۹۵۹، هنگامی که شرکت های نفتی، یک سویه، بهای رسمی نفت ونزوئلا را بشکه ای ۵ تا ۲۵ سنت و نفت خاورمیانه را ۱۸ سنت کاهش دادند، نیاز به همکاری نزدیک تر میان دولت های یاد شده، بیش از پیش آشکار شد. به دنبال آن نخستین کنگره نفتی اعراب در کایرو برگزار شد و در بیانیه ای از شرکت های نفتی خواسته شد که پیش از هرگونه تصمیم گیری یک سویه درباره قیمت نفت، با دولت های کشورهای دارنده نفت مشورت کنند. کشورهای یاد شده در این کنگره برای تاسیس یک کمیته مشورتی نفتی توافق کلی کردند. در آگوست ۱۹۶۰، شرکت های نفتی، قیمت های رسمی نفت خاورمیانه را ۱۰ تا ۱۴ سنت در هر بشکه کاهش دادند. ماه بعد دولت عراق کشورهای ایران، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا را به بغداد دعوت کرد تا درباره کاهش قیمت های نفت به بحث بنشینند. به دنبال آن از ۱۰ تا ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ کنفرانسی با حضور نمایندگان ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، در عراق تشکیل شد. در این کنفرانس اوپک به عنوان سازمانی بین دولتی و دائم تاسیس شد.

محل استقرار در دومین کنفرانس اوپک که در آوریل ۱۹۶۱ در سوییس برگزار شد، تصمیم گرفته شد که ژنو، محل برگزاری هیئت عامل اوپک، مقر دبیرخانه اوپک باشد. در آوریل ۱۹۶۵ کنفرانس اوپک تصمیم گرفت که مرکز اوپک به وین در اتریش منتقل شود. مذاکرات با دولت اتریش موفقیت آمیز بود و در اول سپتامبر ۱۹۶۵، وزیر خارجه وقت اتریش، مرحوم دکتر «بروئو کرسکی» و دبیر کل اوپک، «اشرف لطفی»، موافقتنامه میزبانی، امضا کردند. در آغاز کار مرکز اوپک در وین در دو ساختمان کوچک قرار داشت، چندی بعد به ساختمان شماره ۱۰، خیابان دکتر کارل لوگر رینگ، سپس در مارس ۱۹۷۷ به ساختمان دبیرخانه کنونی در خیابان اوبر دوناسترای، شماره ۹۳ در کنار کانال دانوب در منطقه ۲ وین انتقال یافت.

ساختار ۱- کنفرانس عالی ترین مرجع سازمان است. از روسای نمایندگی کشورهای عضو تشکیل می شود که به طور معمول همان وزیران نفت، معدن و انرژی هستند. کنفرانس که دست کم دوبار در سال برگزار می شود و بر اصل «اتفاق آرا» استوار است، مسئول سیاست گذاری عمومی سازمان و تعیین راهکارها و ابزار مناسب برای دستیابی به هدف های سازمان است. تصمیم گیری درباره درخواست عضویت در سازمان و گزارش ها و پیشنهادهایی که هیئت عامل درباره امور سازمان می دهد، بر عهده کنفرانس است. انتصاب افراد پیشنهادی کشورهای عضو برای عضویت یافتن در هیئت عامل باید به تایید کنفرانس برسد و رئیس هیئت عامل را نیز، کنفرانس انتخاب می کند. افزون بر این ها، کنفرانس هیئت عامل را در تهیه گزارش ها یا فراهم کردن پیشنهادها برای دستیابی به منافع سازمان، هدایت و بودجه پیشنهادی هیئت عامل برای سازمان را بررسی می کند و درباره آن تصمیم می گیرد.

۲- هیئت عامل هیئت عامل مرکب است از افرادی که کشورهای عضو برای احراز این سمت معرفی کرده اند و کنفرانس آنها را برای دو سال تایید کرده است. اداره امور سازمان، اجرای تصمیم های کنفرانس، تنظیم بودجه سالانه سازمان و تقدیم آن به کنفرانس، برای تصویب بر عهده هیئت عامل است. این هیئت درباره گزارش های دبیرکل تصمیم گیری می کند و درباره امور سازمان، گزارش ها و پیشنهادهایی به کنفرانس تقدیم می کند.

۳ - دبیرخانه دبیرخانه عامل اجرایی سازمان است و بر اساس اصول اساسنامه و تحت مدیریت هیئت عامل کار می کند. دبیرخانه از دبیرکل و کارمندان تشکیل شده است.

دبیر کل دبیر کل نماینده قانونی سازمان و مدیر اجرایی دبیرخانه است. دبیر کل امور سازمان را طبق دستورالعمل هیئت عامل اداره می کند. کنفرانس، دبیر کل را برای سه سال منصوب می کند و دوره تصدی، یک بار تمدیدپذیر است. دبیرکل از میان نامزدهایی که کشورهای عضو معرفی کرده اند و با بررسی صلاحیت و توانایی های آنها، تعیین می شود ( برای آگاهی از توانایی لازم، برای دبیر کل، به ماده ۲۸ اساسنامه اوپک رجوع شود). اگر برای تعیین دبیر کل، وحدت نظر وجود نداشته باشد، از روش گردش نوبتی، بدون نادیده گرفتن صلاحیت های لازم، استفاده می شود.

دبیر کل برای انجام دادن وظایف خود از واحد تحقیقات، اداره منابع انسانی و مدیریت، روابط عمومی و اداره اطلاع رسانی و دفتر دبیرخانه کمک می گیرد. دفتر دبیرخانه با انجام خدمات اجرایی، به ویژه هماهنگی با دولت ها، سازمان ها و نمایندگان آنها، در چارچوب تفاهمنامه در آماده سازی و برگزاری جلسه های اوپک به دبیر کل کمک می کند و دیگر وظایفی را که دبیر کل خواهان آن است، به انجام می رساند. دفتر حقوقی، به دبیر کل مشاوره ای حقوقی می دهد و بر امور حقوقی دبیرخانه، امور قراردادی و مسائل حقوقی سازمان و کشورهای عضو نظارت دارد و راهکارهای مناسب را به آنها پیشنهاد می کند.

---