عدالت؛ ضامن کرامت انسانی

عدالت ضامن حیات اصیل و حافظ کرامت انسانی بشر است. چنین عدالتی در بستر شریعت اسلام و با رهایی از طواغیت و نفسانیات حاصل خواهد شد.
حد و مرز عدالت و معنا و مفهوم آن در دایره شریعت …

عدالت ضامن حیات اصیل و حافظ کرامت انسانی بشر است. چنین عدالتی در بستر شریعت اسلام و با رهایی از طواغیت و نفسانیات حاصل خواهد شد.

حد و مرز عدالت و معنا و مفهوم آن در دایره شریعت و کرامت انسانی محدود نمی‌شود. چرا که اندیشه عدالت، اندیشه‌ای ایستا و تک‌متغیره نیست. اخلاق، حق، تکلیف، برابری اجتماعی، شایستگی فردی و سعادت الهی ازجمله پارامترهای دخیل در بحث اندیشه عدالت است. اما پیش از این که به نسبت‌سنجی هریک از این مؤلفه‌ها با عدالت بپردازیم باید تعریفی از عدالت ارائه کرد.

از عدالت در تعالیم اسلامی دو تعریف مبنایی وجود دارد:

۱) عدالت در معنایی استیفای حقوق و اعطای حق به حق‌دار تعریف می‌شود: اعطای کل ذی حق حقه.

۲) عدالت در معنایی کلی‌تر قراردادن هرچیز در مقام و منزلتش مفهوم می‌یابد: وضع کل شیء فی موضعه.

علمای اسلام؛ مبنای عدالت را شریعت اسلام دانسته‌اند و اجرای عدالت محض چه در سطح فردی و چه اجتماعی برشمرده‌اند و به این اعتبار، انسان عادل و یا حاکم عادل فردی دانسته می‌شودکه به شریعت الهی و نوامیس نبوی عالم باشد.

عدالت به معنای عمل بر معیار شریعت و انجام تکالیف شرعی بستری را برای فرد فراهم می‌کند تا در آن انسانیت و ابعاد وجودی خود را تمام و کمال به بروز برساند و ظهور کرامت انسانی فرد را در مسیر سعادت الهی قرار می‌دهد. از این رو است که در اصول علوم اجتماعی و اندیشه سیاسی و حتی تعالیم اسلامی عدالت ستون سعادت و از ارکان جامعه انسانی تعریف و تبیین می شود.

فرد با انجام تکالیف از استحقاق بالاتری برخوردار خواهد شد و با تقوای بیشتر از کرامت بیشتری بهره خواهد برد و این عین عدالت و ملازمه حق و تکلیف است. همدوش دانستن حق و تکلیف، عدالت و حقوق اجتماعی را برای انسان به ارمغان می‌آورد.

اقتضای عدالت؛ برابری و مساوات است و معیار عدالت رعایت استحقاق و شایستگی و ایجاد امنیت برای اکتساب حق است. اینچنین است که اندیشه عدالت زیربنای نظام اخلاق اجتماعی خوانده می‌شود.