اخلاق و سیاست کدام مهم تر است

بحثی است در فلسفه اخلاق به این صورت که ملاک تعیین فعل اخلاقی چیست اگربخواهیم یک فعل اخلاقی را مشخص بکنیم با توجه به کدام شاخصه می توانیم تعیین بکنیم

بحثی است در فلسفه اخلاق به این صورت که ملاک تعیین فعل اخلاقی چیست؟ اگربخواهیم یک فعل اخلاقی را مشخص بکنیم با توجه به کدام شاخصه می توانیم تعیین بکنیم؟

یک نظریه اینست که معیار تشخیص فعل اخلاقی اینست که ببینید آیا با اصول اخلاقی وفق میدهد یانه؟ مثلا سوال می شود اُتانازی اخلاقا مجاز است یانه؟ سقط جنین اخلاقا مجاز است یانه؟ دراین گونه موارد یک اصل اخلاقی هست و آن اینکه اخلاقا موظفیم که به تقلیل درد و رنج دیگران کمک بکنیم. دو مثال یادشه اگر باعث تقلیل درد ورنج کسی بشود مجازخواهد بود. دراین دیدگاه اصول اخلاقی همیشه ثابت اند و تمام افعال دیگر باید به رجوع به آنها مشخص بشود که مطابقت دارد یانه.

یک نظریه دیگر اینست که معیار تشخیص فعل اخلاقی موقعیت است. اگر یک عمل درموقعیت خاصی جواب می دهد اخلاقا مجاز خواهد بود و اگر جواب ندهد اخلاقا مجازنخواهد بود. دروغ گفتن آیا مجاز است یانه؟ منوط خواهد بود به اینکه ببینیم درشرایط خاصی به سود ماخواهد بود یانه؛ اگر باشد مجاز وگرنه غیرمجاز خواهد شد. دراین نظریه چون موقعیت ها متغیر اند لذا فعل اخلاقی هم متغیرخواهد بود. ممکن است زمانی باشد که دروغ گفتن صحیح باشد و ممکن است درزمانی دیگر صحیحی نباشد.

حالا سوال اینجاست که نسبت سیاست و اخلاق چیست؟ ایا سیاست هدف است و اخلاق، وسیله یا سیاست وسیله است و اخلاق، هدف؟ طبق نظریه اول چون اصول اخلاقی معیار تشخیص فعل اخلاقی اند لذا سیاست وسیله خواهد بود برای دست یابی به اصول اخلاقی. ما با فعل سیاسی درصدد دست یابی به یک هدف اخلاقی هستیم. طبق نظریه دوم چون موقعیت ها معیار اند لذا اخلاق وسیله است تا ما به سیاست دست بیابیم. هدف چون سیاست است اقتضا می کند که من هرآنچه درموقعیت خاصی موجه باشد ، برگزینم تا به هدف خویش دست بیابم ولو اگر سوء استفاده کردن از افعال اخلاقی باشد.

دراین مجال نمی گنجد که بخواهیم وارد انتقاد بشویم و صحت و سقم هردو نظریه را بررسی بکنیم ولی به نظر می رسد نظریه اول ارجحیت دارد. کمال آدمی اینست که واجد صفات اخلاقی بشود. زیستن تنها اگر اخلاقی زیستن باشد ارزش دارد وگرنه فرق انسان و حیوان چیست؟ هدف زندگی رشد یافتن آدمی است و همه افعال باید با این اصل سنجیده بشود که آیا آدمی را به رشد و کمال خویش می رساند یانه؟ سیاست ازاین قاعده مستثنی نخواهد بود لذا سیاست وسیله است تا آدمی به اهداف اخلاقی خویش دست بیابد.

درعبارات رسول الله آمده است :" انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق" من مبعوث شده ام تا مکارم اخلاقی را به تمامیت خویش برسانم. این مسئله معیار خوبی به دست خواهد داد تا در آنچه این روزها بر فضای کشور می گذرد بیندیشیم. ارسطو می گوید بعد سیاسی یک بعد از ابعاد آدمی است ولی البته با هدف اخلاقی. انتخابات ایا وسیله است برای اخلاقی زیستن خویش و محک زدن اخلاقیات خویش یا وسیله است برای رسیدن به قدرت سیاسی؟ ایا انتخابات باعث اخلاقی تر شدن ماخواهد شد یا غیراخلاقی تر شدن؟ ایا ازاین فرصت باید بهره گرفت برای سوء استفاده اخلاقی و انحطاط اخلاقی خود و دیگران یا برای استفاده اخلاقی و رشد اخلاقی خود و دیگران؟

میثم امانی