صورتک های آنلاین

● حضور مجازی در عرصه دیجیتال
بیشتر ما در حالی به فضای مجازی، نخستین گام ها را می گذاریم که درباره نقاب ها و صورتک های شخصیتی درون شبکه یی آگاهی و دانایی چندانی نداریم. در برخی …

حضور مجازی در عرصه دیجیتال

بیشتر ما در حالی به فضای مجازی، نخستین گام ها را می گذاریم که درباره نقاب ها و صورتک های شخصیتی درون شبکه یی آگاهی و دانایی چندانی نداریم. در برخی موارد آدمیان را از پیش می شناسیم اما توجه نمی کنیم که اینجا دیگر آن فضای واقعی نیست که تاکنون در آن با هم زیسته و برهمکنش داشته ایم. از این رو، کنش ها و واکنش های پنداری و کرداری مان را هنوز در همان چارچوب نقاب ها و صورتک های شخصیتی زندگی واقعی آشنایمان تعبیر و تفسیر می کنیم. از آنجا که در شبکه، ارتباط ها بیشتر از طریق پست الکترونیک، تارنماها، همایش های بحث و گفت وگو برقرار شده و کمتر به تلفن و دیدارهای رودررو می انجامد، نقاب و صورتک شخصیتی درون شبکه یی کل ماجراست. برای نمونه ممکن است آدمی ناشی نامه یی از طریق پست الکترونیک برای شما بفرستد و در آن افزون بر موارد ضروری فهرستی از گواهینامه ها، وابستگی ها و عناوین و افتخارات دانشگاهی خود را با کلی ستاره دور تا دورش کمی آن سوی امضای رسمی تایپ شده آورده باشد. بی درنگ نامه را غرورآمیز و سرشار از خودپرستی دریافته و در پی برگزیدن گزینه حذف برمی آیید. اما آیا برای لحظه یی می توان این احتمال واقعی را پیش ذهن نشاند که ممکن است این بی یاری دوست یا مشاوری درست مانند چند وقت پیش ما گام به دنیای مجازی گذاشته و با شخصیت درون شبکه یی خویش هنوز در چالش و کشمکش باشد؟ آیا ممکن نیست که او هنوز نیاموخته باشد که چه سان خود را در برابر آشنا و بیگانه بشناساند و برداشت مورد نظرش را درباره خود و دلبستگی هایش در ذهن آنان نشاند؟

در اینترنت، بیش از هر صفت دیگری، مردمان به دنبال خونسردی و خونگرمی شما هستند حتی بیشتر از نزاکت یا صداقت تان، خونگرمی و خوش گفتاری به گونه یی شگفت انگیز می تواند در پیش ذهن دیگران کاستی های آدمی را بپوشاند و او را راستگو، درستکار، پاک نهاد، خردمند، هوادار، اجتماعی، دارای توانمندی، شایستگی، نوآوری (خلاقیت) و همکاری نشان دهد. به گونه یی واژگون، خونسردی، خاموشی، بی احساسی، تنهایی گزینی و گوشه گیری می تواند به آسانی آدمی را دارای شخصیتی ناخوشایند، دوست نداشتنی، بدخلق، ناسازگار، ستیزه جو و کینه توز، حسود و حتی بخیل بشناساند. شگفت انگیز است که دگرگونی دمای روانشناختی آدمی بتواند او را از «دکتر جکیل» به «آقای هاید» تغییر دهد.

از آنجا که در فضای مجازی، خبری از «زبان بدن»، حالات چهره، شیوه نشستن یا ایستادن، ایما و اشاره و ارتباط چشمی نیست، آدمیان در فضای مجازی گرایش به آن دارند که دیگران را در یک گوشه پیوستار خونگرم (با احساس) یا خونسرد (بی عاطفه) جا دهند. چگونگی اثری که ما در ارتباط های کلامی رودررو در فضای واقعی می گذاریم را به این گونه بخش بندی کرده اند؛ ۵۵ درصد از طریق زبان بدن، ۳۸ درصد از طریق تن و سرعت صدا و فقط هفت درصد از طریق آنچه فرد به زبان می آورد (واژگان، عبارات و جملات)؛ اما در فضای مجازی، واژه های تایپ شده، کانون توجه اند و بینندگان برای اندازه گیری دمای بدن تان سرنخ های اندکی در اختیار دارند. همگی ما در اینترنت در مقایسه با هنگامی که حضور فیزیکی داریم، بی اعتناتر و تندخوتر پیش ذهن می نشینیم. در دهه ۱۹۷۰ «استار رکسان هیلتز» و «موری توروف» پژوهش هایی را درباره شیوه ابراز وجود آدمیان در همایش های مجازی اینترنتی و رودررو انجام دادند. داده های پژوهش های آنان آینده خوشایندی را برای این رسانه جوان نوید نمی داد. آنان پس از تجزیه و تحلیل گفتارها، به این برآمد دست یافتند که گروه های رودررو با یکدیگر هم اندیشی (توافق) و سازگاری بیشتری داشتند.

«آهان» های ساده یی که آدمی برای نشان دادن درک و هم اندیشی با گوینده در برخوردهای رودررو بر زبان می آورد، در همایش های درون شبکه یی بسیار کمتر رایج است. آنچه مایه شگفتی پژوهشگران شد، این واقعیت بود که گروه های مجازی برای ابراز ناهم اندیشی (عدم توافق)، بیشتر بیان دیدگاه (اظهارنظر) می کردند. هرچند همگی برای آرام ساختن وضعیت پرتنش می کوشیدند کمتر از باورهای خودشان بنویسند. هرچند امروزه وجود میکروفن ها و دوربین های شبکه یی (وب کم ها)، زبان بدن و تن و شتاب صدا را به فضای مجازی افزوده است، اما هنوز هم برداشت ها از شخصیت یکدیگر به دنبال ناهم اندیشی (عدم توافق)های رایج در فضای مجازی به آسانی به سوی برآوردهای ناخوشایند ره می جوید.

در شکل گیری برداشت درون شبکه، خطا درباره خونسردی و خونگرمی دیگران فراوان رخ می دهد چرا که آدمیان در فضای مجازی گرایش به آن دارند که دلبستگی همتایان شان به «رهیافت تفکر تحلیلی- منطقی» را بیش از اندازه و گرایش آنان به «رهیافت احساسات مردم گرا» کمتر از واقع برآورد کنند. فقط به علت محدودیت های اینترنت نیست که خونسردتر، تندخوتر و بدخلق و ناسازگار پیش ذهن دیگران می نشینیم، بلکه به واقع درون شبکه کمتر به دنبال آن هستیم که ریزه کاری های آداب معاشرت و نزاکت معمول در برهمکنش های اجتماعی را به جا آوریم. آنچه در فضای مجازی تایپ می کنیم، صددرصد همان سخنانی نیستند که به خودی خود بر زبان می آوریم. آدمیان در برابر برداشت سردتر ما به همان شیوه پاسخ و واکنش می دهند. اگر ما از این واقعیت ها آگاه نباشیم، در چرخه یی فزاینده و بدفرجام گرفتار خواهیم آمد. باید بیاموزیم به همان شیوه دیدارهای رودررو، در رویارویی های مجازی هم از عبارات ساده یی برای نشان دادن سازگاری و بیان ناهم اندیشی های گریزناپذیر بهره جوییم چرا که گرچه ممکن است آدم های گروه های درون شبکه یی در زندگی واقعی از «هوش هیجانی» بالایی برخوردار باشند اما درون شبکه به واقع این گونه نیست،

دکتر بهنام اوحدی

روانپزشک و درمانگر مشکلات جنسی زناشویی و خانوادگی