کوچ های بی بازگشت از صحنه نمایش

بازیگران تئاتری که برای همیشه به سمت سینما و تلویزیون می روند, به سه دسته عمده تقسیم می شوند اگر از این سه دسته پرسیده شود که چرا دیگر در تئاتر بازی نمی کنید, بی برو برگرد, به وضعیت تئاتر بد و بیراه می گویند که فلان و بهمان است, و ما در این شرایط اصلاً نمی توانیم کار کنیم

بازیگران تئاتری که برای همیشه به سمت سینما و تلویزیون می‌روند، به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند. اگر از این سه دسته پرسیده شود که چرا دیگر در تئاتر بازی نمی‌کنید، بی‌برو‌ برگرد، به وضعیت تئاتر بد و بیراه می‌گویند که فلان و بهمان است، و ما در این شرایط اصلاً نمی‌توانیم کار کنیم و هر یک باید و نبایدهای بسیاری را قطار می‌کنند که اگر تک‌تک آنها هم آماده شود، باز هم همان گلایه و نق و نوق‌ها سر جای خود است و از آمدن به تئاتر خبری نیست. برای آنکه دلالت صادقانه‌ای در این رفتن برای همیشه نیست، شاید هم که ما هیچ‌وقت با صراحت به پشت‌سر خود نگاه نمی‌کنیم، تا با یک اظهارنظر درست درباره آنچه پیش آمده قضاوت کنیم و با ارائه دلیل منطقی عدم بازگشت خود را توجیه کنیم.در هر صورت تئاتر به عنوان هنر پایه، بازیگران موفقی را به سمت سینما و تلویزیون گسیل کرده است. این اتفاق نه تنها در ایران که در تمام دنیا چنین رویه‌ای بوده است.

● دسته اول

یک دسته از این بازیگران مهاجر از تئاتر، همانند پناهندگان سیاسی می‌مانند که به هیچ وجه حاضر و قادر به بازگشت نیستند. این افراد در تئاتر توانمندی خود را ثابت کرده‌اند و با ایفای چند نقش مهم صاحب اسم و رسمی شده‌اند و حتی در جشنواره‌های تئاتری نیز رتبه و جوایزی را هم تصاحب کرده‌اند. مجموع این توانمندی‌ها باعث شهرت این شخص در تئاتر شده و حتی همین شهرت عزیمت این بازیگران به تلویزیون و سینما را هم سهل‌الوصول‌تر کرده است، یعنی کارگردان‌های سینمایی یا تلویزیونی، بر پایه این شناخت قبلی از آنان دعوت به کار کرده‌اند، یا در مراجعه این افراد به دفترهای فیلمسازی در اولویت نقش‌آفرینی قرار گرفته‌اند. چون کارگردان‌های هنرهای تصویری این آمادگی را دارند که از یک بازیگر تئاتر راحت‌تر از یک بازیگر غیرحرفه‌‌ای در جلوی دوربین استفاده کنند.

اگر هم این حرکات بنا بر سابقه تئاتری آنان اغراق‌آمیز و غلوشده باشد، با چند بار تمرین از بین خواهد رفت. این بازیگران توانمند دیروز تئاتر، امروز هم در سینما یا تلویزیون خوش خواهند درخشید چون بازیگری را بر پایه قواعد و شناخت قبلی پیش برده‌اند و حالا هم خود را در شرایط جدید با قواعد تازه‌تری وفق داده‌اند و مجموعاً با موفقیت پرونده‌ کاری خود را از نمونه بازی‌های برجسته پر کرده‌اند. شاید آنچه بیش از هر چیزی باعث ماندگاری آنان در سینما و تلویزیون می‌شود، همان مساله مادی باشد. ثبات مادی و اقتصادی و تضمین شغلی بهترین عوامل این ماندگاری خواهد شد. اگر هم این افراد به اصطلاح پولکی باشند که بهترین شرایط را برای خود در سینما می‌توانند دست و پا کنند. شرایطی که در خواب هم برای تئاتر ما به وقوع نخواهد پیوست.

پول و شهرت دست در دست هم می‌دهند، تا این بازیگران توانمند تئاتری را برای همیشه از اصل خود دور کنند. از آنجا که تئاتر دولتی است و با یارانه دولتی اداره می‌شود، بنابراین بودجه‌ محدود است که برای یکسال تئاتر یک مملکت بسنده شود و این خود از قبل شرایط را برای همه محدود می‌کند که اگر در سر سودای پول و درآمد زیاد را دارند، همان بهتر که در آن سوی آ‌ب‌ها ماندگار باشند تا با بازگشت خود احساس غرق‌شدگی نکنند.

● دسته دوم

دسته دوم شامل عده‌ای از بازیگران تئاتر می‌شود که از موقعیت پایین‌تری برخوردار هستند. این عده در تئاتر اسم و رسمی نداشته‌اند و در سینما و تلویزیون هم به عنوان ایفاگر نقش‌های مکمل و حاشیه‌ای مطرح هستند. این افراد در تئاتر مجبور بوده‌اند که در طول سال در ۱۰ یا تعداد بیشتری نمایش فعالیت کنند، تا هزینه‌های زندگی خود را تامین کنند. اما همین افراد در سینما و تلویزیون راحت‌تر از تئاتر از پس معیشت خود برمی‌آیند. به قول معروف حساب و کتاب‌هایشان در آنجا ردیف می‌شود و با حوصله بیشتری ایفای نقش می‌کنند و به دلیل حضور در رسانه‌های پر مخاطب‌تر از حداقل شهرت نسبی نیز برخوردار می‌شوند. اینکه سر کوچه و بازار چند نفری آنها را با ایما و اشاره به همدیگر نشان بدهند، یا برخی از آنها طلب امضا کنند و اتفاقاتی از این دست باعث می‌شود که در همان سینما یا تلویزیون ماندگاری خود را تثبیت کنند. اگر این افراد کمی زرنگ‌تر از حد معمول باشند. بعدها با توجه به سابقه‌ تئاتری‌شان می‌توانند صاحب جنگ‌های مشهوری شوند و از پول و ثروت بیشتری هم از این راه برخوردار شوند. بالاخره دیده‌ایم که همین بازیگران حاشیه‌ای تلویزیونی و سینما با ایجاد یک گروه و رفتن به سفرهای دور ایران، در شهرستان‌ها هیاهویی راه انداخته و با فروختن بلیت‌های گران هنر معمولی و سرگرم‌کننده خود را در معرض دید عموم قرار داده‌اند. بنابراین بازگشت جدی آنان اصلاً به تئاتر اتفاق نمی‌افتد. و اگر چنین تصمیمی داشته باشند، شکل معمولی‌تر و منطقی‌ترش همین‌ ایجاد گروه‌های ژانگولر و جنگ شادی است.

● دسته سوم

دسته سوم شاید جزو دسته‌ بدشانس‌ها باشند، یا بازی تقدیر آنان را از بازگشت دوباره منع می‌کند. این افراد با آنکه در تئاتر موفق بوده‌اند و همانند افراد دسته اول صاحب اسم و رسمی در تئاتر بوده‌اند، دوست دارند که پس از مدتی کسب درآمد در تلویزیون یا سینما به تئاتر برگردند، اما شرایط برای آنها آماده نمی‌شوند. البته این افراد هم به دلیل همین عدم آماده شدن شرایط، گلایه‌ و

نق و نوق خود را دارند اما باز هم ته دلشان دوست دارند که یکبار دیگر فرصت حضور در صحنه را داشته باشند. این افراد پولکی نیستند، و به جادوی صحنه ایمان دارند و می‌دانند که بازی در صحنه انرژی‌ای را از بازیگر می‌گیرد و در زمان اجرا انرژی دیگری را به او باز پس می‌دهد که چنین بده و بستان انرژیکی در هیچ سریال و فیلم سینمایی اصلاً وجود نخواهد داشت.

به اصطلاح معروف خوردن خاک صحنه چنان طعم و مزه‌ای دارد که لذت آن را در هیچ‌ جای دیگر نمی‌توان تجربه کرد. آنها به خاک صحنه عشق می‌ورزند، اما با بدشانسی و بداقبالی روبه‌رو می‌شوند. کارگردان تئاتری پیدا نمی‌شود که در فصل بیکاری به سراغ آنها برود، اگر هم پیدا شود زمان اجرای نمایش، با پیدا شدن یک کار نان و آب‌دار این شخص مجبور به خروج به ناچار از تئاتر می‌شود، البته آمد و شد این افراد هم گاهی بر هم ریزاننده برنامه‌‌های معمول تئاتری‌ها خواهد شد و همین سوء اتفاقات برای آنان می‌شود که کمتر کارگردان تئاتری به سراغشان برود.

● یک نتیجه منطقی

نتیجه آنکه باید از کسانی که با حال و هوای تئاتر سر سازگار بیشتری دارند و با بضاعت موجود می‌سازند و هیچ نک و ناله‌ای ندارند، حمایت شود. اینان بازیگران واقعی تئاتر هستند، و اگر هم پیش بیاید که به سریال و فیلم هم بروند، باز با اشتیاق به تئاتر می‌آیند تا از گردونه‌ بازی‌های جدی و ماندگار خود غافل نشوند. اینان قلبشان در تئاتر می‌تپد و اینجا را زندگی راستین خود می‌دانند.

باید با تشکیل گروه‌های ثابت و استقرار عوامل ثابت و پرداخت به موقع دستمزدها و جاری ساختن دستمزدهای معتدل که بتوان با آن هزینه‌های زندگی را پرداخت کرد، حمایت از این بازیگران را به عنوان یک اصل اساسی رعایت کرد چون در تداوم حضور همین بازیگران است که تئاتر حقیقی نیز تداوم خواهد داشت.

رضا آشفته