آسیب شناسی کار کودکان

خانواده به عنوان نهادی که سرمنشاء عشق, بالندگی, رشد و شکوفایی است توصیف می شود با این حال در سال های اخیر در کشورمان آسیب پذیری خانواده ها به دلایل متعدد از جمله اعتیاد یکی از اعضای خانواده, طلاق, فقر, بیکاری, مهاجرت های بی رویه, افزایش بیماری های جسمانی روانی و بالا رفته است

خانواده به عنوان نهادی که سرمنشاء عشق، بالندگی، رشد و شکوفایی است توصیف می‌شود با این حال در سال‌های اخیر در کشورمان آسیب‌پذیری خانواده‌ها به دلایل متعدد از جمله: (اعتیاد یکی از اعضای خانواده، طلاق، فقر، بیکاری، مهاجرت‌های بی‌رویه، افزایش بیماری‌های جسمانی-روانی و......) بالا رفته است. یکی از نمودهای آسیب‌پذیری خانواده‌ها افزایش کودکان کار است. توجه به عوارض و پیامدهای ناشی از شرایط فوق ضرورت مداخلات و اقدامات پیشگیرانه را توسط سازمان‌های دولتی و غیردولتی، نهادها وارگان‌های مختلف می‌طلبد.

● آسیب‌های ناشی از کار کودکان

۱- از دست رفتن فرصت‌های آموزشی و ترک تحصیل اجباری ۲- مهیاشدن فرصت مناسب برای بهره‌کشی از کودکان توسط خانواده‌های آسیب‌دیده و در معرض آسیب ۳- بروز مشکلات جسمانی به دلیل قرارگرفتن در معرض سرما، گرما، آلودگی هوا و...

۴- بی‌توجهی به بهداشت فردی ۵- بالا رفتن ضریب سوانح و رویدادهای آسیب‌زا ۶- قرارگرفتن در معرض رفتار‌های پرخطر ۷- احتمال جذب کودکان توسط باندهای تبهکار و سودجویی از آنها ۸- در معرض سوءرفتار جسمی و جنسی قرار گرفتن ۹- بهره‌کشی جنسی از کودکان توسط افراد ضداجتماعی و گروه‌های تبهکار ۱۰- افزایش آسیب‌های اجتماعی به دلیل حضور کودکان در خیابان ۱۱- احتمال سوءمصرف موادمخدر وسوءاستفاده از کودکان در امر توزیع و فروش موادمخدر ۱۲- قاچاق کودکان توسط گروه‌های تبهکار و سازمان‌یافته ۱۳- گرایش به بزهکاری به‌دلیل عدم حمایت و نظارت والدین و بستگان کودک ۱۴- ایجاد انگیزه در کودکانی که به دلایل متعدد علاقه‌ای به تحصیل ندارند و فرار آنها از خانه ۱۵- ارایه چهره زشت از شهر و تبعات ناخوشایند ناشی از آن.

● دلایل افزایش کودکان کار و خیابان

۱- اعتیاد یکی از والدین یا هردو به موادمخدر و ناتوانی آنها در تامین نیازهای کودک یا وادارکردن کودک به تامین نیازهای خانواده از طریق کار ۲- ازدواج مجدد یکی از والدین و عدم‌پذیرش کودک توسط عضو جدید خانواده

۳-فوت یکی از والدین و ناتوانی بستگان در حمایت و نگهداری از کودک یا بهره‌کشی از کودک

۴- بیکاری والدین و ناتوانی آنها در تامین نیازهای کودک

۵- پایین‌بودن سطح درآمد خانواده و وادار کردن کودک به تامین بخشی از هزینه‌های خانواده

۶- افت تحصیلی و ناتوانی نهادهای آموزشی در ایجاد انگیزه برای تحصیل کودک

۷- ترک‌تحصیل و وادارشدن کودک به تامین هزینه خود و خانواده

۸- نگرش و حمایت مردم از کودکان کار و درآمد بالای برخی از آنها

۹- عادی شدن کار کودکان در جامعه و بی‌تفاوتی عمومی نسبت به عوارض آسیب‌زای آن

۱۰- بالا رفتن سوءاستفاده والدین و بستگان آنها از کودکان به دلیل افزایش نابرابری، تورم و بی‌عدالتی اجتماعی

۱۱- ضعف قوانین مربوط به حقوق کودکان

۱۲- بالارفتن سوءاستفاده والدین مجرم و سابقه‌دار از کودکان برای تامین هزینه‌های خانوار

۱۳- درآمد بالای برخی از کودکان‌کار که انگیزه بالایی را در آنان برای ترک تحصیل و ورود به کار ایجاد می‌کند

۱۴- افزایش نگرش منفی به تحصیل در کودکان به دلیل بیکاری بخش عظیمی از افراد تحصیلکرده و گرایش آنها به کار در دوران کودکی

۱۵- بی‌توجهی مسوولان به استثمار کودکان و بهره‌کشی از آنان توسط والدین یا بستگان آنها

۱۶- تقدس بخشیدن به والدین و ناتوانی کودکان در سرپیچی از خواسته‌های آنها

۱۷- ناآگاهی کودکان از حداقل حقوق فردی و بی‌تفاوتی عمومی نسبت به نیازهای آنها

● پیشگیری از کار کودکان

پیشگیری از کار کودکان باید به عنوان یک ضرورت انکار‌ناپذیر در اولویت کارهای سازمان‌ها و نهادها قرار گیرد. برخی از راهکارهای پیشگیری از کار کودکان عبارتند از:

۱- بالابردن سطح رفاه عمومی از طریق اتخاذ سیاست‌های حمایتی دولت۲- افزایش عدالت و برابری اجتماع ۳- کاهش تورم و فقر از طریق اتخاذ سیاست‌های اصولی توسط دولت ۴- بالابردن سطح آگاهی مردم از عوامل سبب‌شناسی افزایش کودکان کار ۵- اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی به منظور پیشگیری از آسیب‌پذیری کودکان کار ۶- حساس‌سازی نهادها و سازمان‌های متولی امر کودکان به منظور انجام وظایف ذاتی خود ۷- آموزش مهارت‌های فرزندپروری برای والدین ۸- شناسایی و جذب کودکان فراری و بازگشت هرچه سریع‌تر آنها به خانواده یا نهادهای حمایتی به منظور پیشگیری از آسیب‌های فردی – اجتماعی ناشی از فرار ۹- شناسایی خانواده‌های در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی و حمایت از آنها ۱۰- شناسایی خانواده‌هایی که از طریق کار کودکان روزگار می‌گذرانند و ارایه آگاهی‌های لازم به آنها نسبت به عوارض ناشی از کار کودکان ۱۱- پیشگیری از ورود غیرقانونی مهاجران اتباع بیگانه به کشور و اخراج هرچه سریع‌تر آنها نسبت به عوارض ناشی از کار کودکان ۱۲- پایبندی دولت به پیمان‌نامه حقوق کودک و عزم جدی در جهت حمایت از کودکان ۱۳- حمایت از سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه کودکان ۱۴- اتخاذ تدابیر قانونی در جهت برخورد با تمامی افرادی که کودکان را مورد بهره کشی قرار می‌دهند.

بهروز معبودیان

روان‌شناس بالینی