نماز عبادتی بزرگ

برخورد با یک شخصیت عظیم انسان را به تواضع وا می دارد برخورد با یک دانشمند بزرگ آدمی را به تکریم و احترام وا می دارد چون که انسان در مقابل عظمت و دانش آن شخصیت و این دانشمند خود را کوچک و کم سواد می بیند چه برسد به خداوند متعال که مبدا همه عظمت ها و جلا ل هاست

فلسفه آفرینش انسان بندگی و عبادت و عبودیت است. این کلا م صریح الهی در قرآن کریم است که می فرماید: جن و انس را جز برای پرستش و بندگی خود، نیافریدم. این حکمت و هدف والا ، سرلوحه همه رسولا ن الهی نیز بوده است.

در قرآن می خوانیم:

(در هر امتی پیامبری برانگیختم که به مردم بگویند: الله را بپرستید و بنده خدا باشید و از طاغوت بپرهیزید.) ناگفته نماند که این بندگی کردن، سودی به خدا نمی رساند بلکه مایه عزت و سعادت خود انسان است وگرنه خداوند بی نیاز مطلق است.

آنچه که ریشه و سبب عبودیت و بندگی انسان است چند چیز است:

۱) عظمت خدا

برخورد با یک شخصیت عظیم انسان را به تواضع وا می دارد. برخورد با یک دانشمند بزرگ آدمی را به تکریم و احترام وا می دارد چون که انسان در مقابل عظمت و دانش آن شخصیت و این دانشمند خود را کوچک و کم سواد می بیند چه برسد به خداوند متعال که مبدا همه عظمت ها و جلا ل هاست. شناخت خداوند با عظمت و بزرگی، انسان ناتوان و حقیر را به کرنش و تعظیم وا می دارد.

۲) احساس نیاز و وابستگی

انسان برخوردار از عجز و نیاز و ناتوانی است و خداوند در اوج بی نیازی و غنای مطلق و سر رشته دار امور انسان ها است. این هم عاملی است تا انسان در برابر خدا بندگی کند.

۳) سپاس نعمت

توجه به نعمت های بی حساب و فراوانی که از هر سو و در هر زمینه ما را احاطه کرده، قوی ترین انگیزه را برای پرستش پروردگار ایجاد می کند. نعمت هایی که حتی پیش از تولد انسان شروع می شود و در طول زندگی همراه ماست و در آخرت هم اگر شایستگی داشته باشیم از آن ها بهره مند خواهیم شد. در قرآن به این نکته اشاره شد و پیامبر (ص) به مردم فرمود:

«باید خدای کعبه را عبادت کنند، خدایی که آنان را از گرسنگی نجات داد و سیر کرد و از ترس، ایمن ساخت»

۴) فطرت

در سرشت انسان، پرستش و نیایش وجود دارد. اگر به معبود حقیقی دست یافت، که کمال مطلوب همین است و اگر به انحراف و بیراهه دچار شود به پرستش معبودهای بدلی و باطل می پردازد. بت پرستی، ماه و خورشید پرستی، گوساله پرستی، نمونه هایی انحرافی است که وجود دارد. کسانی هم پول و مقام و همسر و ماشین و طاغوت و مدال و... را می پرستند.

انبیا آمده اند تا فطرت را در مسیر حق، هدایت کنند و انسان را از عبادت های عوضی نجات بخشند.

حضرت علی (ع) در مورد بعثت رسول خدا (ص) می فرماید:

«خداوند حضرت محمد (ص) را برانگیخت تا بندگانش را از بت پرستی به خداپرستی دعوت کند.»

روح عبادت در فطرت انسان نهفته است و اگر خوب رهبری نشود به عبادت بت و طاغوت می گراید. مثل میل به غذا که در هر کودکی است، ولی اگر راهنمایی نشود، کودک خاک می خورد و لذت هم می برد. بدون هدایت صحیح این گرایش فطری، انسان به عشق های زودگذر پوچ یا پرستش های بی محتوای انحرافی دچار می شود.

● شرایط قبولی عبادت

هدف درست و شکل صحیح عبادت دو عامل مهم در صحت آن است. یعنی آن که هدف و مقصود از عبادت باید تنها برای انجام فرمان الهی باشد و نه برای خودنمایی و ریاکاری و همچنین عمل کردن، طبق آنچه گفته اند و مطابق دستور شرع و موازین اسلا م است نه براساس سلیقه شخصی. رسول اکرم در این باره می فرماید: هیچ ارزشی برای گفته ها و عمل ها نیست مگر آنجا که به سنت برسیم و متعبد باشیم و طبق دستور عمل کنیم. مقصود از شرایط قبولی عبادت شرایطی است که فراهم بودن آن ها سبب نزدیکی و قرب به پروردگار می شود.

● در بعد اعتقادی: ایمان

قرآن کریم می فرماید: «اعمال شایسته و صالحات از کسی که مومن باشد موجب حیات طیبه می شود و همچنین کسی که کفر ورزد و ایمان را نپذیرد اعمالش تباه می شود.»

● عبادت و دریافت ها

عبادت وسیله دریافت ها و امدادها و الطاف الهی است.

آن قدر عبادت کن تا به درجه یقین برسی.

به طور نمونه پیامبر گرامی اسلا م برای دریافت وحی مدت های طولا نی را در غار حرا به عبادت مشغول بودند.

در روایت آمده است:

هرکس چهل شبانه روز تمام کارهایش رنگ عبادت و خلوص داشته باشد خداوند چشمه های حکمت را از قلبش به زبانش جاری می سازد.

● عبادت با ارزش

عبادت زمانی ارزش دارد که سطحی نباشد بلکه همراه با شناخت رهبر آسمانی و ولا یت همراه با شرح و آداب مخصوص خود باشد.

حضرت علی (ع) گرفتار یک عده نمازخوان خشک مقدس بود که در تاریخ به نام مارقین و خوارج معروفند.

کسانی که پیشانی آنها به خاطر سجده های طولا نی و مکرر پینه بسته بود اما در برابر حضرت علی(ع) قیام کردند و بر او شمشیر کشیدند. عبادتی که همراه جهالت باشد کشتن عابدترین مردم را در محراب بزرگترین عبادت می داند و با قصد قربت برای کشتن علی (ع) می رود.

● شرایط کمال عبادت

غیر از شرایط صحت و قبولی عبادت شرایطی نیز برای کمال عبادت وجود دارد و عبادات و اعمالی که شرایط زیر را داشته باشند کامل تر هستند:

۱) مشکل تر بودن

حضرت علی (ع) می فرماید:

بهترین کارها عملی است که خود را علی رغم خواسته دل بر آن وادار کنی پس در عبادت نیز باید سختی و دشواری آن را پذیرفت و نیت اخلا ص آن را به جای آورد.

۲) نظم

همانگونه که در تمام کارها به نظم احتیاج است در عبادت نیز بیشتر به آن نیاز می شود. به طوری که حضرت علی (ع) در وصیت نامه خویش پیش از هر چیز مردم رابه نظم فرا می خوانند که نشانه اهمیت نظم از دیدگاه اسلا م است.

۳) برکت

بعضی مواقع کمال یک عمل در برکت داشتن آن و ماندگار ماندن این عمل است که آن را همواره جاودانه نگه می دارد.

۴) نشاط و دوام

دوام و پایداری در عبادت یکی دیگر از موارد شرایط کمال عبادت است زیرا چه بسیار افرادی که از همان آغاز به پروردگار ایمان آورده ولی چون ایمانشان مبتنی بر تحقیق و شناخت نبوده است کم کم از راه خدا منحرف شده و شیطان بر آنها غالب می شود.

نشاط نیز یکی از موارد اصلی عبادت است به طوری که از علا ئم منافقین آن است که نماز را با کسالت و بی نشاط می خوانند.

۵) بصیرت و یقین

عمل اندک ولی پیوسته و مداوم که همراه یقین باشد نزد خداوند برتر از عمل بسیاری است که فاقد بصیرت و یقین است. البته می توان این نکته را نیز اضافه کرد که بصیرت و یقین سبب شناخت بهتر خداوند متعال می شود. عملی که از روی آگاهی باشد به مراتب از کارهای سطحی برتر است.

نویسنده : محمد کفاشاند

دبیر آموزش و پرورش