فیلترهای مصنوعی لوله زهکش

موضوع زهکشی دارای سابقه چند هزار ساله است و طی این مدت به روش های مختلف مورد توجه بوده و ادوات و لوازم مختلف انجام می گرفته است

موضوع زهکشی دارای سابقه چند هزار ساله است و طی این مدت به روش‌های مختلف مورد توجه بوده و ادوات و لوازم مختلف انجام می‌گرفته است در نهایتاً در دهه ۹۰ بررسی‌های علمی مؤسسه‌های کشاورزی جهت بهبود مزارع و ارتقاء کیفیت و بازدهی بیشتر شروع و هم‌زمان با مطالعات علمی تجهیزات و لوازم تکنولوژی مورد استفاده در پروژه‌های زهکشی نیز شکل گرفت و توانسته نیازهای مهندسی پروژه‌های زهکشی برآورده سازد.

یکی از این ابزارها لوله‌های زهکشی بود که محققان و مجریان و بهره‌برداران پروژه‌های زهکشی محصولی را می‌خواستن که طول عمر آن حداقل ۳۰ سال، قیمت ارزان، مقاومت در مقابل بار خارجی، عدم تأثیرپذیری در مقابل خورندگی‌ها و وزن سبک و قابل اجرائی سریع و آسان از فاکتورهای اصلی لوله مورد نظر بود که دهه ۹۰ این محصول دور تکامل خود را طی نمود و لوله مورد بحث از نوع پلیمری با جنس PVC گروگیت به جامعه مهندسی دست‌اندرکار پروژه‌های زهکشی معرفی گردید که مورد استقبال مجریان پروژه‌ها قرار گرفته است و اکنون به دلیل داشتن کلیه خصوصیات مورد احتیاج زهکشی زیر زمینی به‌عنوان بهترین لوله زهکشی تلقی می‌گردد.

محصول فوق طری طراحی گردیده است که در صورت عدم وجود امکانات ماشین‌آلات سنگین مانند ترینجر با حداقل نیروی انسانی قابل اجرا می‌باشد. یکی از مسائل مهم در اجرای لوله زهکشی زیرزمینی فیلتر کردن لوله زهکش جهت جلوگیری از مسدود شدن سوراخ‌های زهکش است که این موضوع تا چند سال پیش در سرتاسر دنیا و در پروژه‌های بزرگ زهکشی‌های انجام شده در آمریکا، کانادا و اروپا با استفاده از شن دانه‌بندی شده انجام می‌پذیرفته است.

این موضوع در کشور ایران نیز با استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته در این نوع پروژه‌ها و با در نظر گرفتن نوع خاک منطقه توسط متخصصان امر صورت می‌گیرد.

در چند سال اخیر تحقیقات زیادی در خصوص جایگزینی مصالح بهتر با طول عمر مورد نیاز پروژه‌ها و قیمت ارزان‌تر نسبت به شن دانه‌بندی شده صورت پذیرفته است و این موضوع در ایران نیز توسط دست‌اندرکاران پروژه‌های زهکشی زیرزمینی مانند مسئولین جهاد کشاورزی، واحدهای تحقیقاتی، مهندسین مشاور مورد توجه قرار گرفته است و پیگیر جایگزین مصالح جدید هستند که تاکنون چندین پروژه کوچک به‌صورت پایلوت با انواع فیلترهای الیاف مصنوعی انجام گرفته است که تحقیقات بر عملکرد آن ادامه دارد. انواع فیلترهای مصنوعی جهت جایگزینی در مراکز تحقیقاتی بزرگ کشورهای پیشرو در امر زهکشی مورد آزمایش قرار گرفته است عبارتند از الیاف نارگیل، ساقه‌های برنج و گندم، الیاف‌های مصنوعی از جنس PP (اپلی‌پروپلین) PE (پلی‌اتیلن) و پلی‌استایرین .... می‌باشد.

طرح آزمایشی استفاده از فیلتر مصنوعی (پوشش لوله با الیاف مصنوعی) به جای شن دانه‌بندی شده در پروژه‌های زهکشی هلند در پروژه DRI تحت عنوان DRP انجام گرفت و انیستیتو بازیافت و توسعه زمین هلند مسئولیت بررسی پروژه و عملکرد آن را به‌عهده گرفت که نوع خاک، درصد شوری، آبدهی لترال‌ها تأثیرات شیمیائی .... بر روی آن در سطح متوسط انجام گرفت و هم‌زمان با تحقیقات مرکز فوق انیستیتو تحقیقاتی کانادا و امور کشاورزی آمریکا نیز استفاده از فیلترهای مصنوعی (پوشش الیاف مصنوعی) را در بخشی از پروژه‌های اجرائی به‌صورت پیلوت به کار بردند.

نهایتاً بعد از چند سال بررسی و تحقیق، استاندارهای مربوط به انواع فیلترها با توجه به انواع خاک مختلف تعیین گردید که تاکنون پروژه‌های بزرگی مانند پروژه‌های زهکشی زیرزمینی حوزه نیل در مصر، پروژه‌های زهکش DRI و DRII پاکستان و پروژه‌های بزرگ زهکشی در هلند، آلمان، فرانسه، کانادا، هند و آمریکا با فیلتر مصنوعی انجام شده نشان داد که در صورت رعایت استانداردهای تعیین شده برای استفاده از فیلترهای مصنوعی و مطالعه انواع خاک‌های محل اجرای پروژه‌های زهکشی می‌توان از فیلتر مصونوعی با توجه به نوع خاک انتخاب و استفاده نموده که ضمن کاهش هزینه اجرای پروژه از مزایای بیشتری مانند عدم تخریب منابع طبیعی مانند رودخانه‌ها و کوه‌ها جهت تأمین شن دانه‌بندی شده، افزایش طول عمر بهره‌برداری، رسوب‌پذیری کمتر برخوردار می‌باشد.

اطلاعات و بررسی‌ها که در ادامه ملاحظه می‌فرمائید حاصل تحقیقات و نتایج به‌دست آمده طی چند دهه گذشته دانشمندان و محققان در امر زهکشی زیرزمینی مانند آقای دکتر ویلم ولت من (Dr.William Valtman) واحد مهندسی زهکشی انیستیتو تحقیقاتی هلند و آقای دکتر کمال امارا (Dr. AKamal Omera) مدیر واحد تکنولوژی زهکشی مرکز فوق انجام پذیرفته است که بدون تدخل و تصرف توسط واحد تحقیق و توسعه شرکت آب و خاک شهراب گستر ترجمه گردیده است.

امیدوار است که اطلاعات ارائه شده بتواند در ارتقاء کیفیت بهره‌وری پروژه‌های زهکشی کشور مؤثر باشد.