انتخاب دیروز و اضطرار امروز

در روزهای اخیر و همزمان با نزدیک شدن به اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها این موضوع به کرات از سوی مسوولان شنیده شده است که هدفمندی یارانه‌ها یک اضطرار است و نه یک انتخاب.
به‌عنوان …

در روزهای اخیر و همزمان با نزدیک شدن به اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها این موضوع به کرات از سوی مسوولان شنیده شده است که هدفمندی یارانه‌ها یک اضطرار است و نه یک انتخاب.

به‌عنوان مثال، وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت، شنبه ۱۳ آذر ماه در جمع خبرنگاران مجددا اعلام کرده است که اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها و افزایش قیمت‌ حامل‌های انرژی در حال حاضر یک اضطرار است و نه یک انتخاب(۱).

مطرح کردن چنین مباحثی از سوی سیاستمداران این تصور را در ذهن ایجاد می‌کند که در صورتی که اکنون به اضطرار کمبود انرژی بر نمی‌خوردیم، این سیاست غلط همچنان پا بر جا می‌ماند.

هدفمند کردن یارانه‌ها یا افزایش قیمت حامل‌های انرژی، انتخابی است که سال‌ها از سوی اقتصاددانان به آن تاکید شده است و همواره از سوی سیاستمداران نادیده گرفته شده و نتیجه امر آن شده که امروز کمبود منابع باعث شده است تا این انتخاب درست تبدیل به اضطرار شده و در نهایت در آستانه اجرا شدن قرار گیرد؛ اما سوالی که در اینجا پیش می‌آید آن است که هزینه به تاخیر انداختن این انتخاب چه بوده است؟ بحث هدفمند کردن یارانه‌ها و در درجه اول افزایش قیمت حامل‌های انرژی سال‌ها است که در کشور مطرح می‌شود و از زمان برنامه سوم به‌طور جدی از سوی اقتصاد‌دانان مورد بحث قرار گرفته است، با این‌حال اکنون؛ یعنی بیش از ۱۰ سال از اجرای برنامه سوم در مرز اجرا شدن قرار گرفته است. در صورتی که اگر سیاستمداران به‌جای اضطرار امروز، انتخاب درست دیروز را بر می‌گزیدند، منابع سرشاری که در سال‌های گذشته اتلاف شدند، به هدر نمی‌رفتند.

در حقیقت می‌توان گفت که اضطرار امروز سیاستمداران به علت عدم‌انتخاب‌های بهینه‌شان در سال‌های گذشته است. در صورتی که اگر توصیه‌های اقتصاددانان جدی گرفته می‌شد، اکنون این اضطرار پیش نمی‌آمد.

زمانی که در سال (۱۳۸۳) بحث تثبیت قیمت حامل‌های انرژی مطرح شد، اقتصاد‌دانان پیامد‌های ناگوار این طرح را گوشزد کردند؛ لکن عدم‌توجه به توصیه‌های اقتصاددانان موجب شد که امروز چاره‌ای به‌جز افزایش قیمت حامل‌های انرژی نداشته باشیم.

این اضطرار می‌تواند درس خوبی برای سیاستمداران باشد و چه خوب است که از تجربیات چند ساله کشورمان درس بگیریم و اضطرارهای آینده را به انتخاب‌های امروز تبدیل کنیم.

در حال حاضر لازم است تا دولت در اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها توصیه‌های اقتصاد‌دانان را جدی بگیرد و تجربیات گذشته باعث شود تا اعتماد دولتمردان به اقتصاد‌دانان افزایش یابد.

در این خصوص می‌توان به پیشنهاد‌هایی مانند افزایش نرخ ارز و افزایش نرخ سود بانکی اشاره کنیم که در حال حاضر از سوی اقتصاد‌دانان به آن تاکید می‌شود؛ در حالی که تاکنون اقدامی در این جهت از سوی سیاستمداران مشاهده نشده است. در صورتی که دولتمردان این توصیه‌ها را نیز جدی نگیرند، دور از ذهن نیست که در سال‌های آینده شاهد اضطرار افزایش نرخ ارز و افزایش نرخ سود بانکی شویم.

اضطراری که به موجب فلج شدن تولید داخلی و تسخیر بدون چون و چرای بازار داخلی توسط کالاهای خارجی و همچنین ناکارآمدی سیستم بانکی ایجاد خواهد شد. باشد که هدفمندی یارانه‌ها درس عبرتی برای اقتصاد ایران باشد تا در آینده شاهد تکرار چنین اتفاقاتی نباشیم.

زهرا کاویانی

کارشناس ارشد اقتصاد از دانشگاه صنعتی شریف

۱) روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۴/۰۹/۸۹