۵ بیماری فصل

سرما بازار کدام بیماری ها را گرم می کند

با شروع فصل پاییز و سردی تدریجی هوا، بر شمار مراجعه‌کنندگان به مطب و درمانگاه‌های پزشکان افزوده می‌شود. هرچند بیماری‌ها ربطی به روز و ماه و سال ندارند اما بعضی از آنها در فصل پاییز شیوع بیشتری می‌یابند...

البته این بیماری‌ها معمولا خطرناک و کشنده نیستند ولی هر ساله هزینه زیادی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کنند و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهند. دانش‌آموزان، کارگران، معلمان و سایر شاغلان به دلیل ابتلا به بیماری نمی‌توانند سر کار حاضر شوند و علاوه بر این، مصرف بی‌رویه دارو و استفاده از خدمات درمانی به اقتصاد جامعه صدمه می‌زند. شایع‌ترین بیماری‌های این فصل عبارتند از سرماخوردگی، آنفلوانزا، آسم، برونشیت و حساسیت فصلی.

● سرماخوردگی

سرماخوردگی، شایع‌ترین بیماری در فصل سرماست. پوشیدن لباس‌های تابستانی، باز بودن در و پنجره‌ها و کاهش ناگهانی دما باعث می‌شود سرماخوردگی رخ دهد. فصل پاییز فصل شروع مهدکودک، مدارس و دانشگاه‌هاست و از آنجا که ویروس‌ها و میکروب‌ها در فضاهای بسته و محدود بهتر منتقل می‌شوند، ویروس از طریق عطسه، صحبت کردن در فاصله نزدیک و دست دادن انتقال می‌یابد.

سرماخوردگی علایم خفیفی دارد و به ‌آهستگی بروز می‌کند. معمولا گلودرد دیده نمی‌شود. تب شایع نیست و اگر هم وجود داشته باشد، اغلب خفیف است و سرفه‌ها تحریکی هستند. مهم‌ترین علامت بیماری، آبریزش بینی است. بیمار زیاد احساس ناراحتی نمی‌کند و معمولا می‌تواند کارهای روزمره‌اش را انجام دهد. البته علایم در برخی افراد شدیدتر از دیگران است.

سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است بنابراین مصرف آنتی‌بیوتیک هیچ نقشی در درمان آن ندارد. در سرماخوردگی، استراحت مهم‌ترین کلید درمان است و با مصرف مایعات گرم، آبمیوه تازه و استراحت معمولا ظرف ۴۸ ساعت بیمار بهبود می‌یابد. مصرف قرص سرماخوردگی ضروری نیست و می‌تواند جنبه کمکی و تسکینی داشته باشد ولی اگر فردی نمی‌تواند حتی برای مدت کوتاه استراحت داشته باشد، می‌تواند از این داروها استفاده کند تا علایم به حداقل برسند. اگر سرماخوردگی بیش از ۵ روز طول بکشد یا تب از علایم آن باشد، احتمال ابتلا به سینوزیت باکتریایی مطرح می‌شود و باید تحت‌‌نظر پزشک درمان شود و در صورت صلاحدید وی ممکن است تجویز آنتی‌بیوتیک لازم باشد.

برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی، شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون جامد یا مایع آنتی‌باکتریال در طول روز اهمیت فراوانی دارد و بیماران نیز برای جلوگیری از انتشار بیماری بهتر است از رفتن به مناطق پرجمعیت و تماس نزدیک با دیگران خودداری کنند.

● آنفلوانزا

هرچند دهه یک بار، موج ویروس آنفلوانزا جهان را فرامی‌گیرد. ویروس‌ آنفلوانزا شکل‌های ژنتیکی مختلفی دارد که خویشاوند هم هستند. بعضی از اشکال ویروس خطرناک و بعضی‌ها کم‌خطرترند. تفاوت این اشکال ویروسی در شدت سرایت به انسان‌ها و علایم بالینی آن است. خوشبختانه در حال حاضر در سطح جهان و ایران بیماری آنفلوانزا تحت کنترل قرار دارد.

ویروس آنفلوانزا از راه ترشحات تنفسی منتقل می‌شود و علایم آنفلوانزا از سرماخوردگی خطرناک‌‌تر و شدیدتر است. نشانه‌های بیماری با سرعت ایجادمی‌شود مثلا شخص صبح کاملا سرحال است ولی بعدازظهر ناگهان دچار علایم بیماری و ظرف کمتر از یک ساعت به‌قدری بدحال می‌شود که مجبور به استراحت در بستر خواهد شد. دردهای عضلانی و استخوانی، کمردرد، گلودرد، تب بالا، سرفه، کوفتگی و ضعف در مبتلایان مشاهده می‌شود. درمان به عهده پزشک و روش‌های پیشگیری از آن مانند سرماخوردگی است.

آنفلوانزا برخلاف سرماخوردگی، واکسن دارد. افراد پرخطر مثل سیگاری‌ها، سالمندان یا افراد در معرض خطر مثل بیماران قلبی، پیوندی و مبتلایان به نارسایی کبد و کلیه، بهتر است واکسن تزریق کنند. واکسن آنفلوانزا باید اواخر تابستان و اوایل پاییز تزریق شود. توصیه می‌شود مسافران حج نیز این واکسن را قبل از عزیمت به سفر تزریق کنند.

● آسم

آسم یک بیماری التهابی مجاری هوایی است که به انسداد مجاری تنفسی می‌شود و خود را به‌صورت سرفه، خس‌خس سینه و تنگی‌نفس نشان می‌‌دهد.

این علایم گاه شب‌ها شدیدترند. آسم در کودکان و بزرگسالان شایع است. با سرد شدن هوا و شروع مدارس و فعالیت بدنی در هوای سرد، ممکن است حمله‌های آسم به صورت خفیف تا شدید بروز کند. البته وجود مواد آلرژن (حساسیت‌زا) و آلودگی هوا نیز مزید بر علت می‌شود. عفونت‌های تنفسی نیز عامل شایع تشدید بیماری هستند.

بیماران مبتلا به آسم در صورت تشدید علایم مزمن یا وقوع حمله‌های حاد تنگی‌نفس یا سرفه باید به پزشک مراجعه و درمان مناسب را طبق صلاحدید وی دریافت کنند.

● برونشیت

برونشیت بیماری مزمنی است که در افراد سیگاری بسیار شیوع دارد و خصوصیت اصلی آن ترشحات مزمن تنفسی و سرفه‌های خلط‌دار است. بیماری این بیماران در فصول سرد سال معمولا تشدید می‌شود. سرما سیستم دستگاه تنفسی را تحریک می‌کند. ابتلا به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی ممکن است این افراد را دچار حمله‌های حاد تنفسی کند. افراد سیگاری، کهنسالان و بیماران مزمن ریوی در پاییز باید مراقبت بیشتری از خود به عمل آورند.

افراد در معرض خطر حتما باید پوشش مناسبی داشته باشند و سعی‌ کنند کمتر در مجامع عمومی حضور پیدا کنند و حتی‌الامکان از افراد بیمار فاصله بگیرند.

● آلرژی فصلی

آلرژی در هر فصلی ممکن است بروز کند ولی در برخی از افراد که به ذرات معلق هوا (ریزگردها) در فصل پاییز حساس هستند، شدت می‌یابد. بروز آن معمولا خفیف است و چندان نگران‌‌کننده نیست.

ترشحات پشت حلق، آبریزش، خارش بینی، عطسه، سرفه‌های تحریکی، قرمزی چشم، خارش گلو و در موارد شدید، تنگی‌نفس از مهم‌ترین علایم آلرژی هستند. این افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های تنفسی و سینوزیت دارند. کسانی که برای بار اول به این علایم دچار می‌شوند، بهتر است با پزشک مشورت کنند.

دکتر امیرعلی‌ سهراب‌پور

متخصص بیماری‌های داخلی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران