اخلاق انتخاباتی

انتخابات مجلس خبرگان رهبری و شوراهای اسلامی شهر و روستا در روز ۲۴ آذر ماه سال جاری برگزار خواهد شد و دست کم دو جریان عمده سیاسی کشور, درصددند با حضور فعال در این انتخابات و معرفی کاندیداهای مورد نظرشان برگرمی و شور انتخاباتی بیفزایند و این هرچند بسیار مغتنم و ارزشمند است و نشان از توجه افزون نخبگان و سیاسیون به نقش آفرینی در حکومت دارد

انتخابات مجلس خبرگان رهبری و شوراهای اسلامی شهر و روستا در روز ۲۴ آذر ماه سال جاری برگزار خواهد شد و دست‌کم دو جریان عمده سیاسی کشور، درصددند با حضور فعال در این انتخابات و معرفی کاندیداهای مورد نظرشان برگرمی و شور انتخاباتی بیفزایند و این هرچند بسیار مغتنم و ارزشمند است و نشان از توجه افزون نخبگان و سیاسیون به نقش‌آفرینی در حکومت دارد، در عین حال ورود به عرصه انتخابات، الزامات و بایدهایی را برای انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان پدید می‌آورد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. مهم‌ترین الزام و ضرورت، رعایت اخلاق در همه مراحل است. ممکن است تهدیدهایی برای دستیابی به اخلاق محوری وجود داشته باشد که در پی، به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

● تخریب دیگران به جای اثبات خود

اثبات توانایی، قابلیت‌ها و شایستگی‌های خود در انتخابات، امری لازم و ضروری است و اگر به آنجا بینجامد که رعایت صداقت در گفتار و ادعا، جزو اصول انتخاباتی تلقّی شود، به یقین، نه تنها می‌تواند انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان را از راهی آسان و بی‌دغدغه به خواسته‌هایشان برساند، بلکه تمرین عملی برای آموزش آحاد جامعه است تا بتوانند از آن الگو بگیرند. اصولاً رفتار عملی حاکمان و نخبگان و مؤثران در هر جامعه‌ایی، بی‌‌آن‌که حتی از پیش چنین خواسته باشند، می‌تواند سازه رفتار عملی را در مردم آن جامعه طرح‌ریزی کنند و اعتماد مردم به حاکمان را که در مواقع بحران، بزرگ‌ترین سرمایه برای هدایت جامعه است، به غایت برساند. از سوی دیگر، تخریب دیگران، به ویژه آنان که از هوادارانی در سطح جامعه برخوردارند، نه تنها سبب می‌شود که فضای انتخاباتی به آلودگی گراید، بلکه به یقین، هواداران کاندیدای رقیب را به پاسخگویی و رفتار متقابل فرا می‌خواند و فضایی را که باید همدلی و تفاهم در آن گسترش یابد، به فضایی تبدیل می‌کند که تخریب دیگران بر اثبات قابلیت‌های خود پیشی می‌گیرد.

می‌توان بی‌آنکه به حربه تخریب دیگران توسل جست، به اثبات خود و ارایه توانمندی‌های خویش اندیشید و راه رسیدن به مطلوب را از راه تخریب رقیب جدا کرد. گاهی در تخریب‌هایی که صورت می‌گیرد، پی‌هایی می‌شکنند که بازسازی آن به آسانی میسّر نخواهد بود.

● ایوان پی شکسته مرمت نمی‌شود صد بار اگر به ظاهر آن رنگ و رفو کنند

از یاد نبریم که رقیب نیز در اعتقاد به اصل نظام، رهبری توانمند آن، اصول و ارزش‌های انقلاب با ما هم عقیده است.

حضرت امام (ره) انتظار خود از کاندیداها و هواداران ایشان را چنین بیان فرموده‌اند؛ «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی انسانی را در تبلیغ برای خود و کاندیداهای خویش، مراعات و از هر گونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد خودداری كنند».

همچنین ایشان در توصیه به رعایت آداب اسلامی در انتخابات گفته‌اند: «از همه ملت می‌خواهم که آداب اسلامی خودشان را نسبت به همه امور، خصوصاً در انتخابات حفظ کنند و مبادا خیال کنند که مبارزات انتخاباتی عبارت از این است که به دیگران بد بگویند و کارشکنی کنند.

اساساً ریشه تخریب به ناتوانی اشخاص در استدلالات عقلی و منطقی بازمی‌گردد. مقام رهبری در دیدار اخیر خود با هیأت رئیسه و اعضای مجلس خبرگان رهبری به همین نکته تأکید كردند: «تخریب کردن چهره‌های محترم و موجه، منطق عقلی و شرعی ندارد».

رعایت حریم‌ها و حدودها تا رسیدن به مرز تزاحم منافع آسان است. مهم این که بتوان به هنگامه تزاحم منافع بر اصل عدم تخریب‌گران، پایبند ماند و شناختن مرزهای قواعد اخلاقی و پایبند ساختن خود به رعایت آن امری ضروری، لازم و ناگزیر است.

بسیاری از آموزه‌های اخلاقی در امتداد طولی هستند و صرفاً در مرزی از هم جدا می‌شوند که می‌تواند با تغییر زمان و شرایط، فراتر و فروتر باشد. تذلل و تواضع، شجاعت و تهور، غبطه و حسد در یک خط سیر طولی قرار دارند که اخلاق حمیده در فراز و اخلاق رذیله در فرود آن قرار دارند و محل جدایی آنان، مرز آن‌ها محسوب می‌شود؛ مهم تشخیص آن مرز و پایبند بودن به آن است.

در هنگامی که منافع افراد در برابر یکدیگر قرار می‌گیرد، تشخیص این مرزها به سختی ممکن است و تنها آنانی در این کار موفق‌ترند که در بستر ثابت شخصیت رفتاری‌شان، اخلاق سنگ‌ زیرین باشد.

● تبلیغات ناروا

تبلیغات لازمه هر انتخاباتی است؛ بهره‌گیری از شیوه‌های نوین اطلاع‌رسانی و استخدام هنر در مسیر اثبات توانمندی‌های نامزد مورد نظر، امری پسندیده و به جایی است و اصولاً در عرصه مبارزات انتخاباتی، نمی‌توان از تأثیر شگرف تبلیغات در دنیای کنونی غافل ماند؛ بنابراین، باید کوشید از شیوه‌های اثرگذارتر در جهت اثبات خود بهره گرفت. این اما به آن معنی نیست که ابزار کارآمدی چون تبلیغات به شیوه‌های نوین را از کارکردی در مسیر برجسته ساختن واقعیات منحرف کنیم و آن را برای واقعی جلوه دادن آنچه واقعیت ندارد، به کار گیریم. شیوه‌های تبلیغی را باید در مسیری به کار گرفت که برجستگی‌های موجود و واقعی را به بهترین شکل ممکن نمایان سازد و آنچه را هست، در هنری‌ترین قالب به نمایش بگذارد و این بی‌آنکه نیازی به چاشنی کردن خلاف واقع باشد، می‌تواند اثرگذار باشد.

هزینه‌های سنگین تبلیغاتی نیز موضوع دیگری است که در گیرودار تنگناهای اقتصادی مردم، می‌تواند به ضدّ تبلیغ تبدیل شود، برای حضور در عرصه خدمت به مردم، نباید از همان جنس تبلیغاتی بهره گرفت که برای تبلیغ کالاهای مصرفی مناسبت دارد. سادگی، گویایی و اثرگذاری، سه عنصر لازم در تبلیغات انتخاباتی هستند که لزوماً همواره با هزینه‌های گزاف همراه نیستند. بسیاری از کاندیداها برای مردم شناخته شده‌اند و اگر ضرورتی در تبلیغات همه‌گستر باشد، از آن رو است که جوانان و كسانی که به تازگی به دایره انتخاب کنندگان پیوسته‌اند، بتوانند در تشخیص خود از آن بهره گیرند.

بلوغ سیاسی مردم کشورمان در تمرین مردمسالاری، به آن میزان است که بتوانند به آسانی کاندیدای مورد نظرشان را تشخیص و در معرض انتخاب خود قرار دهند.

● تخریب تشخیص مردم

برخی جریان‌های سیاسی از هر طرف، اگر چه نه در گفتار، که در کردار بر این باورند وظیفه دارند به جای مردم، تشخیص دهند و تشخیص خویش را بر آنان تحمیل کنند. این افراد که برخی از آنان در هر دو جناح عمده سیاسی کشور وجود دارند، در دایره باورهای خود این مسئله را نگنجانده‌اند که تشخیص، حق مردم است و باید آنان را در تشخیص خود همراهی کرد. رهبر انقلاب، بارها بر این نکته تأکید كرده‌اند و رأی مردم را به هر که و هر چه در حدود قوانین موضوعه کشور باشد، قابل اقدام دانسته‌اند.

خلاصه آن كه می‌توان کارکرد انتخابات را به کارکردهای چندجانبه تبدیل و نه تنها آن را در کارکرد اصلی خود حفظ کرد که از آن برای تمرین دمکراسی دینی و رعایت قواعد اخلاقی و نیز تمرین بالا بردن قدرت تشخیص عمومی بهره گرفت.