زبان فضای مجازی

افراد به هنگام ساخت و تبادل معنا با یکدیگر طیفی از عوامل ادبی و زبانی را در ایجاد متون و ارتباطات چندجانبه به خدمت می گیرند این فرایند خود تحت تأثیر بافت های اجتماعی و فرهنگی و هویت افراد قرار می گیرد

سیکوگنانی معتقد است که بررسی انتقادی زبان مهمترین راه کار برای مطالعه ماهیت فضاهای مجازی است، به گفته او فضای مجازی را صرفاً می‌‌توان به حسب ویژگی‌های زبانشناختی آن تعریف نمود.منظور از »زبان» چیست؟ چه عواملی بر ساختار، اشاعه و تفسیر زبان در محیط‌های آن‌لاین تأثیر می‌گذارند؟ این مقاله طیف معانی منسوب به واژه »زبان» را در ادبیات رایج مربوط به زبان فضای مجازی بررسی می‌کند و پژوهش‌های اخیر مربوط به تنوع بافت‌های فرهنگی و اجتماعی، روابط، مهارت‌های زبانی و هویت‌هایی را که ممکن است در اینترنت و کاربرد زبانی کامپیوتر مؤثر باشند را، نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.نظریات جدید ادبی و ارتباطشان با ارتباطات آن‌لاین ارائه می‌شوند و البته با تأکید بر این مطلب که اینترنت و فناوری های کامپیوتری همانند سیال عمل می‌کنند و ابزارهای فرهنگی‌ای را ایجاد می‌کنند که افراد می‌توانند از آنها در راستای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده کنند.

● مقدمه

در میان مطالبی که درخصوص قابلت اینترنت در راستای ارتباطات انسانی منتشر می‌‌شود، ویژگی مربوط به فناوری‌های ارتباطات اینترنتی همواره مورد غفلت قرار می‌گیرد: و آن اینکه اینترنت و ارتباطات کامپیوتری، تا امروز، فضاهایی ارتباطی بوده‌اند که از طریق زبان (و عمدتاً متن) ساخته شده‌اند.بنابراین در فضای مجازی، زبان نوشتاری واسطه رابطه انسان- کامپیوتر و همچنین انسان- انسان است.تسلط اینترنت و ارتباطات متنی کامپیوتری به چه معناست؟

محققان رشته‌های مختلف- طیفی از مربیان آموزش از راه دور تا زبانشناسان، دانشمندان علوم اجتماعی و فیلسوفان پسا مدرن-در حال بررسی این مسأله هستند.آنها می‌پرسند: چه کسی و چگونه آن‌لاین صحبت می‌کند؟ آیا واقعاً زبان آن‌لاین «متن» است یا «گفتار» است؟ فرهنگ چگونه بر زبان فضای مجازی تأثیر می‌گذارد؟ محققان با بررسی این مسائل از دیدگاه رشته ی مربوط به خود، زبان مجازی را «متن»، «نظام نشانه‌شناختی»، «گفتمان فرهنگی- اجتماعی» یا حتی ابزار تسلط فرهنگی در نظر گرفتند (تسلط فرهنگی بر فرهنگ دیگری).این دیدگاه‌های مختلف هر یک به منظور بررسی زبان مجازی، ایجاد بستر برای مثال بررسی جزئیات متن آن‌لاین، بافت‌های اجتماعی زبان مجازی و یا معانی فرهنگی و اجتماعی زبان انگلیسی به مثابه زبان میانجی اینترنت، رویکرد روش‌شناختی و تحلیلی خاص خود را دارند.جای تعجب نیست که، پژوهش‌های مربوط به ارتباطات اینترنتی با برخی از مباحث علمی پیشین درخصوص ماهیت مطالعه ی «گفتمان»، رابطه بین زبان، فناوری و فرهنگ، معنا و مفهوم ادبیات و نیاز ادبیات به فناوری های ارتباطی جدید مغایرت داشته باشد.

● پیشینه

معانی چندگانه واژه «زبان»- هم آکادمیک و هم محاوره‌ای- بیانگر پدیده‌های چندگانه در چارچوب‌های تحلیلی مختلف است، و هر پژوهش ساده‌ای را در خصوص ادبیات مربوط به زبان فضای مجازی پیچیده می‌کند.مقاله حاضر مطالب تجربی و عملی مربوط به ماهیت و معنای متن، زبان و ادبیات اینترنت و ارتباطات اینترنتی را بررسی می‌کند، و رویکردهای نظری مختلفی که محققان در حال حاضر در این خصوص اتخاذ می‌کنند را نشان می‌دهد.این مقاله، خاصه بر پژوهش‌ها و نظریاتی تأکید دارد که اینترنت را به مثابه سایت ارتباطات بین‌المللی و بین فرهنگی- که به اصطلاح دهکده جهانی نام دارد- در نظر گرفته‌اند.مقاله حاضر اهمیت پژوهش درخصوص زبان آن‌لاین مربوط به حوزه تعامل کامپیوتر ـ انسان را نیز مورد توجه قرار داده است.

● دیدگاه‌های مربوط به زبان فضای مجازی

▪ زبان مجازی به مثابه متن دیجیتالی

به نظر می‌رسد برخی نویسندگان با غلط جلوه دادن برداشت خود از ارتباطات اینترنتی به مثابه ارتباطی اساساً نوشتاری (دیدگاهی که توسط برخی از پژوهشگران نظیر مالون، کولت و بلمور(۱) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است)، بر ویژگی‌های متن دیجیتالی (و تأثیر آن بر خوانندگان) به مثابه رویکردی جهت بررسی ارتباطات فضای مجازی تأکید کرده‌اند.یکی از حوزه‌های خاص اینترنت فوق متن است که ماهیت چندوجهی، طبقه‌بندی نشده، غیرزنجیره‌ای و غیر خطی (شامل تصاویر، صدا، سمبل‌ها و متن)، و تضادی عینی با متن‌های چاپی سنتی دارد.فوق متن، پدیده متنی پسامدرن خوانده می‌شود،(۲) که پراکنده‌گویی و پیچیدگی ارجاعات را ممکن و آسان می‌کند.افزون بر این، محققان معتقدند که فوق متن به شدت ماهیت ادبیات را تغییر می‌دهد و نویسنده را صرفاً «منبع» می‌کند و شکل جدیدی از مطالعه و اندیشه پیوسته آزاد را پدید می‌آورد.(۳) کاپلان(۴) یکی از اولین محققانی بود که فوق متن را مورد بررسی قرارداد، وی تشریح کرد که "چگونه فوق متن از طریق حوزه متنی، چندین خط سیر را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد".[۱].کاپلان می‌گوید، "هر مسیری را که خواننده در مواجه‌ خود با متن انتخاب می‌کند، در واقع، آن متن را تولید می‌کند" و خاطرنشان می‌کند که برخی فوق متن‌ها قابل چاپ‌اند، در عین حال، بسیاری از اشکال جدید [آن] صرفاً خاص فضای مجازی‌اند و قابل چاپ نیستند.از سوی دیگر، داگلاس(۵) شیوه‌هایی که فوق متن را که در قیاس با متون نوشتاری که به خوانندگان آزادی کمتری می‌دهد را بررسی می‌کند و هارپلد(۶) از این دیدگاه حمایت می‌‌کند.او معتقد است که متون دیجیتالی به لحاظ تجربی حساس‌اند و اساساً غیرمنسجم‌اند.(ص ۱۲۹).تامن(۷) به شدت از فوق متن انتقاد می‌کند، به اعتقاد او، "فوق متن در بهترین وضعیت برای ذخیره و دسترسی به اطلاعات مختلف مناسب است و نه برای تحلیل انتقادی و باثبات".

معانی فوق متن ویژه تعامل کامپیوتر-انسان کدامند؟ بروگا و باسناردو(۸) معتقدند که رسانه‌های فوق متنی ارتباطات چندوجهی را تقویت می‌کنند، در عین حال، برخی طراحان (خاصه طراحان مبتدی) به اندازه کافی با اینگونه ارتباط آشنا نیستند چرا که ادبیاتشان ادبیاتی شفاهی و متن محور است.به اعتقاد آنها، ایجاد فوق متن کارآمد، مستلزم رویکردهای جدید و متفاوت به سازماندهی اطلاعات و طبقه‌بندی، بازشناسی چالش‌های صفحه‌خوانی و هدایت مطالب و داشتن درکی از قواعد مربوط به بافت‌های الکترونیکی مختلف است(۹) به نحوی که از لحاظ الکترونیکی غنی شده باشند تا انتظارات مختلف کاربران مبتدی را برآورده سازند.

▪ زبان مجازی به مثابه نظام نشانه شناختی

بخش قابل توجهی از مطالعات رایج مربوط به زبان آن‌لاین به نشانه‌شناسی اختصاص دارد: کاربران در طیفی از امکانات ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری نظیر: ایمیل، بوردهای مباحثه و فضاهای »چت» همزمان ویژگی‌های تفضیلی و بعضاً ماشینی- نشانه‌ها و سمبل‌ها-نظام‌های زبانشناختی را بسط داده‌اند.مقالات بسیاری درخصوص شکل‌گیری قواعد مربوط به ارتباطات آن‌لاین یعنی: ساختارها، گرامر و واژه نگاری نگاشته شده است.عمده ی این مقالات، ارتباطات را در جایگاه‌های مختلف و/یا با زبان نوشتاری یا گفتاری (که تقریباً همواره انگلیسی است) با یکدیگر مقایسه می‌کنند.آنها عموماً چنین نتیجه می‌گیرند که ارتباط آن‌لاین واسطه‌ای است بین گفتار و نوشتار، و برخی مطالعات کلت و بلمور(۱۰) پا را از این فراتر نهاده و بین ویژگی‌های متقارن (آن‌لاین) و ارتباطات همزمان دیجیتالی (آف‌لاین) تمایز می‌گذارند.برخی مقالات به طور خاص به نظام‌های متنی و گرافیکی‌ای )نظیر کاراکترهای عادی( (۱۱) می‌پردازند که کاربران به منظور اضافه کردن برخی ویژگی‌های متنی فراموش شده به ارتباطات الکترونیکی از آنها در ارتباطات آن‌لاین استفاده می‌کنند.(برای کسب ارجاعات مفصل به مسفادین(۱۲) و دیگران ۲۰۰۴ رجوع کنید).در این میان، باربولز،(۱۳) فوق متن را به مثابه ویژگی کلیدی متون دیجیتالی درنظر می‌گیرد و برخی لینک‌هایی که می‌توانند به عنوان میان بر کاری بیش از وظیفه خود انجام دهند را تشریح می‌کند: نشانه‌های تفسیری برای خوانندگان، انتقال معانی مورد نظر نویسنده و راهنمای تنظیم ایده‌های جدید.

کرس و ون لیوون(۱۴) معتقدند که حرکت به سمت چند منظوره بودن که پیامد متون دیجیتالی است مستلزم نظریه جدیدی در ارتباطات است که صرفاً ‌بر زبان مبتنی نیست، بلکه نشانه‌شناسی و منابع چندگانه آن که رسانه‌های دیجیتالی در اختیار می‌نهند را نیز دربر دارد.این منابع ویژگی‌های حائز اهمیت ارتباطات آن‌لاین هستند.در عین حال، ما مراقب نتایج ساده‌انگارانه درخصوص مدل‌های ارتباطی که نشانه‌ها و سمبل‌ها را به عنوان واسطه‌های معنایی در ارتباطات اینترنتی و کامپیوتر در نظر می‌گیرند هستیم، و همچنین مراقب تلاش بیش از حد در راستای تعیین و مشخص نمودن مجموعه ای از سمبول ها و علائم »خاص فرهنگی» ویژه گروه های کاربران براساس مفاهیم اصلی فرهنگی نیز هستیم.(این پدیده و مشکلات مربوط به‌ آن، در مسفادین(۱۵) مفصل مورد بحث قرار گرفته است).

▪ ادبیات های جدید؟

در محیطی که «متن» به نحو چشمگیری بر ارتباطات سایه افکنده است، مسلماً، «ادبیات» عامل مهمی در تعیین موفقیت تبادلات انسان- انسان و انسان- کامپیوتر است.اما چه نوع »ادبیاتی» برای ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری لازم است؟ در گذشته، محققان ادبیات را توانایی خواندن، نوشتن و برقراری ارتباط، معمولاً در محیطی متن محور، تعریف می‌کردند.اما، در دهه گذشته، محققان حوزه مطالعات جدید ادبی(۱۶) این رویکرد را به چالش کشیدند و بر ادبیاتی تأکید کردند که صبغه ی اجتماعی داشت و از الگوهای ادبی فردی و شناخت محور گریزان بود.(۱۷)بر اساس یک الگوی ادبی اجتماعی، زبان صرفاً بیانگر حقیقتی عینی نیست بلکه در عمل، عرضه‌کننده معنا در بافتی خاص است.براساس این الگو، خواندن و نوشتن، راه‌هایی هستند که افراد از طریق آنها معنا را در بافت خاصی انتقال می‌دهند.(۱۸)

اکنون برخی نویسندگان با وارد کردن رویکردهای مطالعات جدید ادبی به دنیای ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری، با مفاهیم «عملیاتی» ساده ادبیات الکترونیکی مواجه‌اند که صرفاً بر تعامل با سیستم‌ها، روش‌ها، ابزارها و روش‌های زبانشناختی مربوط به تهیه یا تفسیر متون ]دیجیتالی[ تأکید دارند.(۱۹) در عوض، آنها اهمیت جوانب »انتقادی» و »فرهنگی» ادبیات مربوط به ارتباطات آن‌لاین را مورد بحث قرار می‌دهند.(۲۰) در اینگونه ارتباطات، جنبه »فرهنگی» بیانگر توانایی استفاده از مهارت‌های عملی در بافت‌های اجتماعی است و امکان مشارکت در گفتمان‌های اجتماعی را فراهم می‌کند و جنبه »انتقادی» به سطح پیچیده‌تری از ارتباط با گفتمان‌های الکترونیکی اشاره دارد:توانایی ارزیابی،انتقاد و بازسازی گفتمان‌ها.چشم‌اندازهای نظری درخصوص"ادبیات دیداری"، "ادبیات دیجیتالی"، "ادبیات الکترونیکی" و "ادبیات کامپیوتری" به همت نویسندگانی همچون وارشور، استریت، جونز و دیگران، سیندر و ریچارد(۲۱) افزایش یافته‌اند. هولینگ(۲۲) بحث‌های مربوط به این حوزه را به طور مفصل بازبینی کرده است.نمونه ای از مقالات اخیر نشان می‌دهد که این بحث‌ها به دو دسته مخالف تقسیم می‌شوند:۱ ـ آن دسته که ادبیات الکترونیکی را تداوم همان ارتباطات انسانی موجود می‌دانند.۲ـ آن دسته که آنها را کاملاً »جدید» و پسامدرن می‌انگارند.مجموعه ای از مقاله‌های پژوهشی بر مهارت‌های جدید مورد نیاز کاربران برای داشتن ارتباطات آن‌لاین موفق تأکید کرده‌اند.به گفته تارستان(۲۳) این مهارت‌ها "مرکب از مهارت‌ها و روش‌های فکری کاملاً نوینی" هستند.(ص ۷۵).گیبس(۲۴) با بسط این مطلب می‌گوید "اشکال جدید ارتباط، در واقع اشکال جدید تفکر و ادراک را بوجود می‌آورند".(ص۲۳). کرامارای(۲۵) از "ادبیات دیداری" در ارتباطات اینترنتی سخن می‌گوید (ص ۵۱)، در عین حال، عبدالله(۲۶) بر تفاوت‌های سبکی و لحنی بین گفتمان الکترونیکی و نثر علمی سنتی تأکید می‌کند.

از سوی دیگر، نویسندگانی نظیر ریچارد(۲۷) معتقدند که الگوهای غالب فوق رسانه‌ای ادبیات الکترونیکی به قدری محدود و متکی بر نظریات پسامدرنی نمایش و الگوهای پساساختارگرایانه هستند که نگارش و گفتار را دو سیستم ارتباطی جدا از هم در نظر می‌گیرند.باربولز(۲۸)‌ نیز آرایی را برمی‌شمرد که روش‌های خواندن مورد نیاز (فوق متن‌ها) به همراه سنت‌های ادبی کهن، گسستی پسامدرن را نشان می‌دهند و این مسأله را یادآوری می‌کند که بین این پدیده نوظهور و دیگر کنش‌های مربوط که ما با آنها مأنوسیم نوعی تداوم وجود دارد (یعنی این پدیده تداوم همان کنش‌های پیشین است).او در ادامه بر اهمیت بافت‌ها و روابط اجتماعی‌ای که خواندن در آنها اتفاق می‌افتد تأکید می‌کند و با این مسأله موافق است که تفاوت‌های قابل توجه این بافت‌ها و روابط سبب تغییر در نحوه خواندن می‌گردد.در عین حال، او این تغییر را بیش از آنکه انقلاب بداند، تکامل درنظر می‌گیرد.وارشور(۲۹) با تأکید بیشتر بر ارتباطات بین زبان، ادبیات و بافت فرهنگی- اجتماعی به عدم بهینگی و بهره‌وری این مدل‌های دوگانه ادبیات »جدید» در مقابل »قدیم» اشاره می‌کند و می‌گوید"ریشه‌های اصلی ادبیات، در برتری فرایندهایی نهفته است که در جوامع، فرهنگ‌ها و بافت‌های خاص ارزش به شمار می‌روند".(ص۱).به همین دلیل، او معتقد است حتی یک ادبیات الکترونیکی وجود نخواهد داشت درست همانگونه که هیچ ادبیات چاپی‌ای وجود ندارد، و در واقع، برخی مطالعات به تنوع فزاینده ادبیات‌ نوین و مخلوط، اشاره دارند.به عنوان مثال کرانی- فرانسیس(۳۰) معتقد است کاربران به مجموعه‌ای از ادبیات‌ها- قدیمی و جدید- نیاز دارند تا بتوانند ارتباط اینترنتی انتقادی داشته باشند.دادفیلد(۳۰) این مسأله را تأیید می‌کند که دانشجویان روز به روز در آنچه که شلیکو(۳۲) به طور خاص به بررسی پیش‌زمینه‌های ادبیاتی‌ای می‌پردازند که نوآموزان به منظور استفاده مؤثرتر از منابع درسی فوق متنی به آنها نیاز دارند.ویلیامز و مردیس(۳۳) در پژوهشی کوشیدند گسترش ادبیات الکترونیکی را در میان کاربران جدید اینترنت درجه‌بندی کنند.

این پژوهش‌ها در مجموع، حاکی از تفکری است که بر مبنای آن کاربران به مجموعه‌ای از مهارت‌ها نیاز دارند تا از ارتباط آن‌لاین مؤثرتری برخوردار باشند.اما قسمت دیگری از بحث بر مدعیات نظری‌ای متمرکز است که بر مبنای آنها فناوری‌های مختلف نیازمند ادبیات‌های مختلف است.از نگاه لی(۳۴) و دیگران، این دیدگاه بسیار جزم‌گرایانه است.ماری(۳۵) نیز مدعیات مربوط به تحولات پارادایمی اجتماعی و فرهنگی‌ای که فناوری سبب پیدایش آنها بوده است را تشریح می‌کند و می‌گوید "فناوری شیوه‌های ادبی و ارتباطی جدید را تحمیل نمی‌کند، بلکه صرفاً تغییرات فرهنگی و اجتماعی، نظیر تغییر شیوه‌های ادبی را تسهیل می‌کند".

▪ بافت‌های فضای مجازی، هویت‌ها و گفتمان‌ها

پژوهش‌های مربوط به رشته‌های دیگر شواهدی مبنی بر تنوع عظیم بافت‌های فرهنگی و اجتماعی عرضه‌ کرده‌اند.این بافت‌ها بر گفتمان‌های اینترنتی تأثیر گذاشته‌اند و آنها را بوجود می آورند و از این طریق دیدگاه‌های نظری‌ای که بر اهیمت بافت‌های اجتماعی و فرهنگی در ادبیات و ارتباطات تأکید می‌کنند را تأیید می‌کنند.گالوین(۳۶) به تشریح آنچه او آن را »گفتمان فرهنگ فناوری» می‌نامد می‌پردازد، و می‌کوشد تا آن را در بافت‌های سیاسی و اجتماعی قرار دهد.گیبس(۳۷) به بررسی طیفی از عوامل مؤثری که محتوا، سبک اینترنتی و برآیندهای اجتماعی پدیده زبان مجازی را پدید آورده‌اند، می‌پردازد. مقاله آموزشی کینالی(۳۸) درخصوص آیین معاشرت شبکه(۳۹) را می‌توان نمونه‌ای از راه‌هایی دانست که در آن »قوانین» فرهنگ اینترنتی (مانند زبان و رفتار) هنجارمند شده و از طریق ارتباطات خاصی بروز می‌یابند. هانگ و وانگ(۴۰) پدیده عامل های پرخاشگری(۴۰) را در ارتباطات آن‌لاین بررسی می‌کنند و معتقدند که این رفتار سبب تقویت نرم‌های فرهنگ مجازی و نیز تقویت ارتباط نوشتاری می‌گردد.کنراد(۴۱) در دنیای آموزش آن‌لاین گزارشی درخصوص مجموعه‌ای از قواعد و هنجارهایی که نوآموزان وضع می‌کنند، ارائه می‌دهد.به اعتقاد وی، این »رفتارهای زیبای» شکل گرفته در سایه ارتباطات متقابل به هارمونی گروهی و جامعه کمک می‌کند.جکوبسان(۴۲) ساختار بافت‌ها و پویایی ارتباطات بافتی و تعامل در فضای مجازی را بررسی می‌کند، در عین حال، گیبس و کرادو و دانکر(۴۳) طیفی از سمبل‌های مورد استفاده در دنیای مجازی و ریشه‌های فرهنگی آنها را مورد مطالعه قرار می‌دهند.کلوت و بلمور(۴۴) عناصری نظیر اطلاع‌رسانی، توصیف و تشریح را بررسی می‌کنند.کچ و کندان(۴۵) نیز به بررسی چارچوب کلی تصمیم‌گیری و کارکردهای متقابل نظیر فوق زبان(۴۶) و بازگویی می‌پردازند و کریستال(۴۷) نیز نسل جدیدی از ارتباطات اینترنتی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

زبان اینترنت نیز از طریق روابط و هویت‌های کاربران شکل می‌گیرد.به عنوا مثال، گزارش ویسکونسکی(۴۸) به نحوه تأثیرگذاری عوامل فرهنگی‌ای نظیر (پایگاه،موقعیت،طبقه) در "بسترسازی و تعیین قوانین مربوط" به ارتباطات اینترنتی پرداخته است، (ص ۱۰۰) و پائولیلو(۴۹) رابطه‌ای بسیار ساختارمند را بین متغیرهای زبانشناختی و پایگاه‌های اجتماعی کاربران در چت، توصیف می‌کند.سایر مقالات نیز به تحلیل موضوعات مهمی نظیر تأثیرات مدیریت، جنس و عوامل اجتماعی بر ارتباطات خصمانه درون اتاق‌های چت پرداخته‌اند(۵۰) یا ساختار پیام‌های الکترونیکی زنانه-مردانه که در فهرست ایمیل های آکادمیک آمده‌اند را تشریح می‌کنند.(۵۱)

دی اولیویرا»(۵۲) بی‌حرمتی‌های مؤدبانه» را در یک فهرست بحث زبان پرتغالی ارزیابی می‌کند و نتیجه می‌گیرد که در این بافت، مخاطبان مرد بر نقش‌های جنسیتی سنتی خود به مثابه "احکام مبادی ادب" خود تأکید می‌کنند.در مقابل، هرینگ و پانیامتیکول(۵۳) از بررسی جنس و گردش تخصیصی در اتاق چت تایلندی نتیجه گرفتند که زنان تایلندی در این بافت نسبتاً قدرتمند شده‌اند.لیو (۵۴) جوانب عاطفی اجتماعی و وظیفه‌شناختی ارتباطات کامپیوتری را مدنظر قرار می‌دهد، حال آنکه برگزیده‌های سال ۱۹۹۴ دری(۵۵) شامل مقالاتی می‌شود که ارتباطات خرده فرهنگ‌های مختلف فضای مجازی و ماهیت و کارکرد فضای مجازی را بررسی کرده‌اند.آخرین گروهی که به پژوهش درخصوص زبان فضای مجازی پرداخته‌اند، برآیندهای چیرگی زبان انگلیسی را بر فضای مجازی و فرهنگ مجازی بررسی کرده‌اند.پس روز به روز آشکارتر می‌شود که بافت‌های ارتباطی و ساختارهای فرهنگی- اجتماعی آن‌لاین و ارتباطات شبکه‌ای، فراوان و متنوع‌اند و نمی‌توان آنها را به آسانی طبقه‌بندی نمود.

▪ گرایش‌های (روندهای) آینده

مبادا تصور کنیم که گستره ی فعلی ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری متنی- خواه ایمیل و خواه فوق‌ متن- ایستا است، لازم است به خاطر داشته باشیم که فناوری‌هایی که مفاهیم مربوط به زبان ادبیات آن‌لاین را به چالش می‌کشند قریب‌الوقوع‌اند.تاکنون، خوانندگان مطالب اینترنتی مجال ایجاد یا توصیف متن آن‌لاین را نداشته‌اند.در عین حال، تعداد محدودی از نویسندگان یا تولیدکنندگان، تمام مطالب را کنترل می‌کرده‌اند.اشکال جدید فوق متن نظیر آنهایی که ویکیس(۵۶) (یک وب سایت یا یک مجموعه اسناد فوق متنی دیگری که به کاربر امکان اضافه کردن مطلب و نیز ویرایش آن توسط کاربر دیگر را می‌دهد) قول عرضه شان را داده است، تمایزات آشکار بین نویسنده و خواننده، تولیدکننده و مصرف‌کننده متن یا مطلب آن‌لاین را کمرنگ می‌کند.(۵۷) پیشتر دریافتیم که خواندن که با تولید معنا در ارتباط است و فناوری‌های جدیدی که دسترسی را آسان می‌کنند به چندین خواننده و نویسنده امکان می‌دهد تا تحلیل‌ها و تفاسیر خود را از متن به طور مستقیم ثبت کنند و در فرایندی تفسیری پویای معناساز شرکت کنند.به گفته براگا و باسناردو(۵۸) این پیشرفت ها که چالش جدیدی را پیش روی کاربران قرارداده مهمتر و عمیق تر از کنترل متون غیر خطی است.خوانندگان روز به روز با متونی مواجه می‌شوند که توسط چند مؤلف نوشته شده و در شرایطی قرار گرفته که دائماً در حال تغییر است، شرایطی که عقاید فعلی ما را درخصوص نحوه تولید، ارزیابی و اشاعه علم به نحو بنیادینی تغییر می‌دهد.

● نتیجه‌گیری

افراد به هنگام ساخت و تبادل معنا با یکدیگر طیفی از عوامل ادبی و زبانی را در ایجاد متون و ارتباطات چندجانبه به خدمت می‌گیرند.این فرایند خود تحت تأثیر بافت‌های اجتماعی و فرهنگی و هویت افراد قرار می‌گیرد. در ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری، زبان، ادبیات و فناوری،همه را به گفته ویگوتسکی(۵۹) می‌توان »ابزارهای فرهنگی» نامید که افراد از آنها به منظور تأثیر بر معنا و (نه الزاماً تعیین آن) استفاده می‌کنند.این مسأله بیانگر آن است که هیچ رویکرد نظری معناداری به فهم زبان در اینترنت نباید، فناوری را به ادبیات یا بالعکس ترجیح دهد، بلکه باید هر دو را مکمل یکدیگر بداند.لی(۶۰) ضمن توجه به این مطلب معتقد است که نظریه فعالیت، نظریه شبکه عامل ومفهوم اجتماعات عملکردی می‌توانند چشم‌اندازهای مفیدی برای بررسی ادبیات ونحوه تأثیر آن بر ارتباطات اینترنتی و کامپیوتری باشند.لی با ذکر نمونه‌هایی از رویکردهای جدیدی که اهمیت آموزش، عاملیت و اقتباس کاربر را نشان‌ می‌دهند، راسل(۶۱) نظریه فعالیت را- که بر انتقال دوباره معنا یا شیوه‌های اقتباس ابزارهای جدید توسط افراد به منظور برقراری ارتباط با دیگران تأکید دارد- به مثابه چارچوبی که امکان پژوهش و درک جدیدی از استفاده انسان‌ها از کامپیوتر به عنوان ابزارهای فرهنگی جدید تعامل بین افراد را فراهم می‌کند را مورد تأکید قرار می‌دهند و آن را برجسته می‌کنند.

نویسنده: لی پی مسفادین

مترجم: کامبیز پارتازیان