لغو قانون استخدام مستشاران نظامی آمریكا

قانون تصویب استخدام مستشاران نظامی آمریكا در سال ۱۳۲۲، در اواخر جنگ دوم جهانی و در دوران كابینه علی سهیلی به امضا رسیده بود. پیش از سهیلی، احمد قوام ـ قوام‌السلطنه ـ تلاش فراوانی …

قانون تصویب استخدام مستشاران نظامی آمریكا در سال ۱۳۲۲، در اواخر جنگ دوم جهانی و در دوران كابینه علی سهیلی به امضا رسیده بود. پیش از سهیلی، احمد قوام ـ قوام‌السلطنه ـ تلاش فراوانی برای باز كردن پای مستشاران نظامی به ایران به عمل آورده بود. قوام در سومین دوره نخست‌وزیری خود۱ كه مقارن دومین سال پادشاهی پهلوی دوم بود توانست شا ه را به چرخش سیاسی به سوی آمریكا به جای اتكاء سنتی به روس و انگلس متقاعد سازد. او حتی كسانی را در مناصب مختلف برگزید كه بیشترین توجه را به ‌آمریكا داشتند. ۲ در چارچوب این تلاش‌ها نخستین دسته از مستشاران نظامی آمریكا كه به «میسیون نظامی» شهرت داشتند در آذر ۱۳۲۱ وارد ایران شدند. در دوره كابینه قوام دو هیأت مستشاری دیگر نیز به تهران آمدند یكی به ریاست سرلشكر «جان گریلی» برای تجدید سازمان ارتش و دیگری به ریاست سرهنگ «نورمن شوارتسكف» برای نوسازی ژاندارمری. این دو هیأت قبل از آنكه اجازه استخدامشان در مجلس سیزدهم به تصویب برسد، به دعوت دولت وارد تهران شدند و كار خود را آغاز كردند.

قانون اجازه استخدام مستشاران نظامی آمریكا در اول آبان ۱۳۲۲ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از آن پس ورود آنان به ایران ابعاد گسترده‌تری یافت.

بعدها تصویب موافقتنامه فروش سلاح ـ خرداد ۱۳۲۶ ـ و قرارداد افزایش مستشاران آمریكائی در ایران ـ مهر ۱۳۲۶ ـ به این روند، شتاب بیشتری بخشید. این قراردادها كه هر از چند‌ گاه یكبار، تمدید نیز می‌شد، كم و بیش تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه یافت. اما سرانجام در ۲۵ شهریور ۱۳۵۸ با تصویب شورای انقلاب، لغو گردید.

براساس لایحه‌ای كه از تصویب شورای انقلاب اسلامی گذشت «قانون اجازه استخدام هیئتی از افسران و درجه‌داران ارتش كشورهای متحده آمریكا برای وزارت جنگ لغو شد.»

صادق طباطبائی سخنگوی دولت در مورد لایحه قانونی الغاء قانون اجازه استخدام مستشاران نظامی امریكا مصوب ۱۳۲۲ و قرارداد مربوط به قانون مذكور منعقده بین دولت ایران و دولت امریكا مورخ ۱۲ مهرماه ۱۳۲۶ كه از تصویب شورای انقلاب گذشته و به وزارت دفاع ملی ابلاغ گردید، گفت: «از تاریخ تصویب این ماده واحده قانون اجازه استخدام هیئتی از افسران و درجه‌داران ارتش كشورهای متحده امریكا برای وزارت جنگ مصوب ۱۳۲۲ و قرارداد مربوط به قانون مذكور منعقده بین دولت ایران و دولت آمریكا مورخ ۱۲ مهر ماه ۱۳۲۶ لغو می‌گردد.»۳

پی‌نویس‌ها:

۱ـ دوره اول نخست‌وزیری قوام از ۹ خرداد ۱۳۰۰ شروع و تا اول بهمن همان سال ادامه یافت. دوره دوم نخست‌وزیری از ۲۶ خرداد ۱۳۰۱ شروع و تا ۵ بهمن همان سال تداوم پیدا كرد. این دو كابینه متعلق به عصر پهلوی اول بود و كابینه سوم وی در دوره پهلوی دوم از ۱۰ مرداد ۱۳۲۱ آغاز شد و تا ۲۴ بهمن همان سال ادامه یافت.

۲ـ نشست تخصصی: حق قضاوت كنسولی كاپیتولاسیون، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، بهار ۱۳۸۴، ص ۵۹.

۳ـ روزنامه كیهان، ۲۵ شهریور ۱۳۵۸.