تفاوت توبه کنندگان و بی گناهان

تفاوت آنکس که یک عمر گناه کرده است و اکنون با توبه, آمرزیده می شود و به بهشت می رود با کسی که یک عمر عبادت و اطاعت کرده و او هم وارد بهشت می شود, چیست

تفاوت آنکس که یک عمر گناه کرده است و اکنون با توبه، آمرزیده می‌شود و به بهشت می‌رود با کسی که یک عمر عبادت و اطاعت کرده و او هم وارد بهشت می‌شود، چیست؟

توبه، عذاب جهنّم را‌ از آدمی دور می‌کند و او را مستحقّ بهشت و نعیم الهی می‌گرداند. انسانی که با کردار زشت خویش، جهنّم و عذاب آن را بر خویش واجب گردانیده است، با توبه واقعی می‌تواند ورود به بهشت و بهره مندی از نعمت های آن را برای خود رقم بزند.

آیات چندی از قرآن شریف،[۱] جایگاه آدمی را پس از توبه، بهشت می‌داند و اوصاف ترغیب کننده‌ای نیز برای جایگاه چنین کسانی برشمرده است:

«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی‏ رَبُّکُمْ أَنْ یکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیئاتِکُمْ وَ یدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ‌ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ»[۲]

ای کسانی که ایمان آورده‏اید، به سوی خداوند توبه کنید، توبه‏ای خالصانه، امید است پروردگارتان گناهان شما را بزداید و شما را به باغ‌هایی که از زیر [درختان‏] آن جویبارها روان است درآورد.

بر اساس گواهی قرآن کریم، تردیدی وجود ندارد که توبه، انسان را به بهشت رهنمون می‌شود. حتی اگر کسی گناهان بسیار بزرگی مرتکب شده باشد یا بسیار به خودش و دیگران ظلم نموده باشد، باید یقین داشته باشد که در صورت توبة حقیقی، جایگاه ابدی او بهشت خواهد بود. زیرا ذات باری‌تعالی به توبه کننده، وعده داده است که پاداش او را بهشت قرار دهد و هرگز از وعدة خود تخلّف نخواهد کرد:

«وَ الَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ وَ لَمْ یصِرُّوا عَلی‏ ما فَعَلُوا وَ هُمْ یعْلَمُون، أُولئِکَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلینَ»[۳]

و آنان که چون کار زشتی انجام دهند و یا بر خود ستم نمایند، خدا را به یاد آرند و برای گناهان خود آمرزش خواهند- و کیست جز خداوند که گناهان را ببخشد؟- و بر آنچه کرده‏اند در حالی که می‏دانند اصرار نمی‏ورزند، آنها پاداششان آمرزشی است از جانب پروردگارشان و بهشت‏هایی که از زیر آنها نهرها جاری است، جاودانه در آن باشند، و خوب پاداشی است پاداش این عمل‏کنندگان.

در واقع می‌توان گفت: بعد از آن‌که گناهان بخشیده شود و انسان، طاهر شود، استحقاق ورود به بهشت را پیدا می‌کند. زیرا حق دارد که خداوند او را نجات دهد:

«کَذلِکَ حَقًّا عَلَینا نُنْجِ الْمُؤْمِنینَ»[۴]

بر ما فریضه است که مؤمنان را نجات دهیم.

بنده‌ای که توبه کند و به سوی خداوند بازگردد، نسبت به خدای خود حق پیدا می‌کند و خداوند نیز بنابر استحقاق آن بنده، توبة او را می‌پذیرد و او را به بهشت رهنمون می‌شود. زیرا همان‌طور که بیان شد، پس از پذیرش توبه، گناهان بنده بخشیده می‌شود و اثر گناهان نیز نابود می‌گردد و افزون بر این، حسنات جایگزین سیئّات پروندة اعمال می‌شود.

بنابراین معنا ندارد خداوند بنده‌ای که گناه در پروندة اعمال او وجود ندارد و به‌جای آن، حسنات و نیکی‌ها ثبت شده است، عذاب کند. قاعدة لطف‌ الهی و رحمت عنائیة پروردگار نیز اقتضا می‌کند که توبة بندة خویش را بپذیرد و او را از جهنّم رهایی بخشد.

در مباحث گذشته، مکرراً بیان شد که گناه هرچه بزرگ و هرچه فراوان باشد، اگر گناه‌کار توبه کند، خداوند متعال او را می‌آمرزد. سؤالی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که تفاوت آنکه که یک عمر گناه کرده است و اکنون با توبه، آمرزیده می‌شود و به بهشت می‌رود با کسی که یک عمر عبادت و اطاعت کرده و او هم وارد بهشت می‌شود، چیست؟

پاسخ کلّی این سؤال، این است که بهشت دارای مراتب و درجات گوناگون است و جایگاه اهل بهشت با توجّه به نوع عملکرد آنان در دنیا، تعیین می‌شود. به عبارت روشن‌تر، همه بهشتیان به صورت یکسان از نعم بهشتی و درجات آن برخوردار نمی‌شوند. گروهی در بهشت، از چنان مقامی برخوردارند که بهشت و نعمت‌های بهشتی برای آنان جلوه‌ای ندارد، بلکه به مقام عنداللّهی دست یافته‌اند و جایگاه آنان نزد خداوند متعال است:

«یا أَیتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعی‏ إِلی‏ رَبِّکِ راضِیةً مَرْضِیة» [۵]

ای جان آرام گرفته، به سوی پروردگار خویش بازگرد در حالی که تو از او خشنود و او از تو خشنود است.

برخی دیگر از بهشتیان به بهشت عدن و بهشت رضوان دست می‌یابند. این جایگاه رفیع با توجّه به میزان ایمان، تقوا و پارسایی به آنان عطا می‌شود. چنانکه قرآن کریم هنگامی که وصف نعمت‌های بهشتی را می‌کند، می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِنات» [۶] ؛ یا در جای دیگر می‌فرماید: «أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقینَ».[۷]

حشر با اهل‌بیت«علیهم السلام» در بهشت، مقام والایی محسوب می‌شود و کمتر کسی به آن مقام دست می‌یابد. لیاقت همسوئی و همسایگی با حضرت زهرا«علیهاالسلام» وائمّه هدی«علیهم السلام» نیاز به تناسب دارد که ساخته و پرداخته اعمال دنیوی آدمی است.

گروهی نیز اعمال درخشانی دارند و از نعمت‌ها و باغ‌های بهشتی بهره‌مندی می‌گردند، ولی به مقام عنداللّهی نمی‌رسند یا لیاقت ورود به بهشت رضوان و حشر با اهل‌بیت«علیهم السلام» را پیدا نمی‌کنند.

به هر تقدیر، اهل بهشت مقامات مختلف و متفاوتی دارند و قرار نیست کسی که به واسطه توبه، بهشتی شده است و کسی که عمری تقوا پیشه کرده و در علم و عمل غوطه‌ور بوده است، در یک جایگاه قرار گیرند.

در واقع، معنای آمرزش گناهکار، نجات وی از عذاب جهنّم و ورود به بهشت است. امّا اینکه در بهشت، چه جایگاهی و کدام درجه و مرتبه را کسب خواهد کرد، سخن و مطلب دیگری است.

نکتة مهمِّ دیگری که در همین راستا باید به آن توجّه شود، این است ‌که توبه انسان‌ها با یکدیگر تفاوت دارد؛ چنان‌که برخی اوقات آدمی به وسیله توبه می‌تواند راه صد ساله را بپیماید؛ زیرا در آن حالت، همه چیز را فدای دوست کرده و از دنیا و آنچه در آن بوده، گذشته است. نظیر حرّ بن ‌یزید ریاحی که از جمله افرادی بود که توانست با توبه، به مقامات والایی دست یابد و نام خود را در زمره شهدای کربلا ثبت کند. یعنی پس از توبه، راه را پیمود و به مقصد رسید.

پی نوشت ها :

۱. صف / ۱۲، آل عمران / ۱۳۶، تحریم / ۸ و ...

۲.تحریم / ۸

۳.آل‌عمران / ۱۳۶- ۱۳۵

۴.یونس / ۱۰۳

۵. فجر / ۲۸- ۲۷

۶.توبه / ۷۲

۷.آل عمران / ۱۳۳

منبع : پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری