وقتی سانسور هم سانسور می شود

این كه چقدر از «تاریخ» ثبت شده، ثبت واقعیت ها بوده، به نویسندگان تاریخ یعنی برندگان قدرت بستگی دارد. آنچه می خوانیم، آنچه به آن استناد می كنیم و خلاصه آنچه واقعیت های تاریخی می …

این كه چقدر از «تاریخ» ثبت شده، ثبت واقعیت ها بوده، به نویسندگان تاریخ یعنی برندگان قدرت بستگی دارد. آنچه می خوانیم، آنچه به آن استناد می كنیم و خلاصه آنچه واقعیت های تاریخی می نامیم ممكن است چیزی بیشتر از خیال پردازی قدرت های پیروز نباشد. به همین علت همیشه در تاریخ خوانی ها با وقایعی مواجه می شویم كه غیرمنطقی به نظر می رسند. قدرت ها برای حفظ موقعیت حال و آینده خود، سعی می كردند گذشته را هم به نفع خود تغییر دهند. به بیان دیگر، واقعیت را با تحریف آن سانسور می كردند. گرچه خود این واقعیت هم ممكن است تحریف واقعیت دیگری بوده باشد. نمی خواهم با زنجیره ای از تحریف ها و سانسورهای تاریخی به این نتیجه برسم كه هیچ امر واقعی ای در تاریخ وجود ندارد. شاید داشته باشد اما صرفا با تكنیك های تحلیل اطلاعات می توان به نزدیكی با رخدادی واقعی تاریخی امیدوار بود. امروز هم رسانه ها با سانسور اطلاعاتی كه برای ثبت تاریخ ها مورد استناد قرار می گیرند به طور مستمر در حال فعالیت هستند. این مسئله هم در رسانه های كشورهای توسعه یافته مشاهده می شود هم در كشورهای كمتر توسعه یافته.

رسانه های متعدد و متكثر كشورهای توسعه یافته با ارائه حجم بسیار بالایی از اطلاعات در طول شبانه روز، تصویری از آزادی اطلاع رسانی را به مخاطبان خود نشان می دهند كه دروغ نیست اما فریبنده است. به راحتی اخباری را كه با منافع آنها و حامیان اقتصادی آنها اگر نگوییم صرفا با منافع دولت ها در تضاد است بین اخبار مختلف با ترفندهای زمان پخش و نحوه ارائه اطلاعات، خنثی می كنند. رسانه به عنوان یك مركز قدرت، با این روش ذهن مخاطبان را از آنچه به نفعش نیست دور می كند. اما در كشورهای كمتر توسعه یافته، از آن جا كه هنوز دولت ها مركز قدرت و ثروت هستند و رسانه ها كمتر خصوصی و بیشتر دولتی اند، به جای استفاده از ترفند خنثی كردن اطلاعات ناخوشایند برای قدرت، مبادرت به حذف و سانسور اطلاعات می شود. به بیان دیگر به جای پرت كردن حواس مخاطب، به او نشان می دهند كه هیچ اتفاقی نیفتاده است. اما با رشد فزاینده و گسترده رسانه ها و امكان دسترسی مخاطبان به اطلاعات، حتی با وجود موانع قانونی، سانسور اطلاعات و پاك كردن صورت مسئله ها و دور نگه داشتن مخاطبان از آنها روش بی نتیجه ای است. از سوی دیگر اطلاعات حذف شده هر قدر بااهمیت تر باشند در رسانه های دیگر به شكل حادتری خود را بروز می دهند و چون از عرصه رسانه ای یك قدرت محلی یا منطقه ای پاك شده اند و با آنها مثل اطلاعات محرمانه رفتار شده، رسانه های خصوصی و حامیان اقتصادی آنها به سادگی می توانند هر جهتی كه بخواهند به آنها بدهند. پنهان كردن یا حذف اطلاعات از یك رسانه به عنوان مركز قدرت، یعنی تایید اخبار و اطلاعاتی كه در مورد همین خبر، هرچند نادرست، از سوی دیگر رسانه ها ارائه می شود. سانسور هدف خود را هم سانسور می كند.

محمد آزرم