محبت امامان , معیار سنجش

محبت, اصل اساسی در اسلام برای سنجش بسیاری از امور است محبت همانند اموری دیگر چون تقوا و نیت خوب, از مهمترین معیارهایی است که براساس آن در دنیا و آخرت اعمال نیک و صالح انسان سنجیده می شود

محبت، اصل اساسی در اسلام برای سنجش بسیاری از امور است. محبت همانند اموری دیگر چون تقوا و نیت خوب، از مهمترین معیارهایی است که براساس آن در دنیا و آخرت اعمال نیک و صالح انسان سنجیده می شود. در حقیقت حسن فعل و کارهای نیک تنها زمانی معنا و کارکرد اصلی خود را می یابد که با حسن فاعلی و نیت خوب و خیرخواهانه همراه باشد. کسی که می خواهد محبوب شود باید محبت ورزد. پس کسی که مدعی محبت و عشق به کسی است و محبتی در دل نداشته و اطاعتی از محبوب نکند، منافق و دروغگویی بیش نیست.

در آیات قرآنی از مردم خواسته شده که محبت الهی را برای خود کسب کنند. برای کسب این محبت الهی و محبوب شدن در پیشگاه خداوندی راه هایی بیان شده است که از مهمترین آنها محبت ورزیدن به پیامبر اکرم(ص) است. این محبت در آیه ۳۱ آل عمران مشروط به اطاعت از آن حضرت(ص) شده است. به این معنا که کسی که می خواهد محبت خدا را به دست آورد و محبوب الهی شود، می بایست به پیامبر(ص) محبت کند و با پیروی و اطاعت از فرمان های پیامبر(ص) نشان دهد که ایشان را اسوه و سرمشق نیک خود (احزاب، آیه ۲۱) می داند و می خواهد برای دلخوشی آن حضرت(ص) هر کاری که مورد خشنودی و رضایت اوست انجام دهد.

● دوستی اهل بیت، مایه خشنودی خدا و رسول

مهمترین امری که خشنودی و رضایت پیامبر(ص) را به همراه دارد، محبت به اهل بیت(ع) و ذوی القربی اوست. از این رو تنها خواسته ای که از مردم به عنوان مزد رسالت می خواهد، محبت به اهل بیت عصمت و طهارت (احزاب، آیه ۳۳) است و این محبت نیز آثار و ثمراتی دارد که به خود مردم باز می گردد و آن حضرت(ص) برای رهایی انسانها از دوزخ خواسته است تا به محبت اهل بیت(ع) به عنوان سپری از آتش دوزخ بنگرند و بدان توسل جویند. (سباء، آیه ۴۷ و آیات دیگر)

کسی که می خواهد محبوب پیامبر(ص) شود محبت اهل بیت(ع) را باید به دست آورد تا اینگونه محبوب خداوند شود. پس هرگونه دشمنی نسبت به اهل بیت(ع) به معنای دشمنی با پیامبر(ص) و خدا و ناخشنودی و دشمنی ایشان است. از این رو گفته اند، محبت به اهل بیت(ع) نشانه و معیاری برای سنجش کفر و ایمان افراد است و در برخی از روایات معتبر، اهل بیت(ع) بویژه نفس (آل عمران، آیه ۶۱) و جان پیامبر(ص) امیر مؤمنان علی(ع) به عنوان میزان و ترازوی سنجش کفر و ایمان معرفی شده اند. پیامبر(ص) بارها آن حضرت(ع) را به عنوان فاروق اکبر و نیز قاسم یا قسیم النار و الجنه ستوده و معرفی کرده اند.

● محبت در اطاعت و عمل

به این ترتیب می توان گفت که برای شناخت کفر و ایمان افراد باید به میزان محبت ایشان به اهل بیت(ع) و دشمنی آنان مراجعه کرد؛ هر چقدر محبت کسی به اهل بیت(ع) بیشتر باشد، آن فرد محبوب پیامبر(ص) و خداوند خواهد بود و در دایره ایمان و تقرب به خدا نزدیکتر است. امام صادق(ع) در بیان معیار سنجش قرب و بعد انسان ها از خدا به میزان قرب و بعد آنها به اهل بیت(ع) اشاره می کند و اینکه اینها تا چه اندازه گوش به فرمان اهل بیت(ع) هستند و از روایات و امر و نهی ایشان به عنوان اولوالامر (نساء، آیه ۵۹) اطاعت می کنند.

آن حضرت می فرماید: اعرفوا منازل الناس منا علی قدر روایتهم عنا؛ منزلت مردم را در نزد ما، از اندازه روایتشان از ما بشناسید. (بحارالانوار- ج۲- ص ۱۵۰ میزان الحکمه ج۲- ص ۵۱۷- ح ۳۵۰۳)

اینکه در این روایت از میزان روایت به عنوان ملاک سنجش یادشده، از آن روست که انسان روایت را برای شناخت منزلت و عمل به فرمان های آنان می آموزد. پس هر کسی بیشتر به سنت و سیره آنان توجه دارد، دلبسته تر به اهل بیت(ع) است و می خواهد تا براساس روایات و سنت و سیره ایشان زندگی خویش را بسازد و آنان را اسوه عمل خویش قرار دهد. پس در حقیقت روایت خود ملاک عینی از امری باطنی و نشانه ای برای شناخت دوری و نزدیکی واقعی افراد به ایشان است؛ چرا که محبت، امری باطنی است و تنها در عمل می توان نشانه های آن را دید که یکی از آنها همین اهتمام به روایات و عمل براساس موازین آنهاست.

پس باید به این نکته توجه داشت که محبت و تقوا و امور باطنی دیگر خود را در عرصه عمل و نمود بیرونی نشان می دهد و کسی که مدعی محبت و تقواست، آن را در کارها و رفتارهای خویش به نمایش می گذارد. از این رو کسی که روایت ائمه را نمی شناسد و براساس سنت و سیره و قول و عمل ایشان رفتار و عمل نمی کند، تنها مدعی محبت است و با چنین ادعائی نمی تواند محبوب خدا و پیامبر(ص) شود؛ چرا که زمانی می توان محبوب ایشان شد که در عمل براساس روایت و سنت ایشان عمل کرده و ایشان رد اسوه رفتاری در زندگی خود قرار داد. از این رو امام رضا(ع) می فرماید: مبادا اعمال نیک را به اتکای دوستی آل محمد(ص) رها کنید، مبادا دوستی آل محمد(ص) را به اتکای اعمال صالح از دست بدهید، زیرا هیچکدام از این دو، به تنهایی پذیرفته نمی شود. (بحارالانوار، ج ۸۷، ص ۳۴۸)

در این روایت بیان شده است که حسن فاعلی و حسن فعلی هر دو نیاز جدی برای صحت و سلامت عمل انسانی است که می تواند تاثیرگذار باشد. این همان مطلبی است که در آیات قرآن به اشکال گوناگون بیان شده است. از جمله در آیه ۰۱ سوره فاطر خداوند می فرماید که عمل صالح و کار نیک با نیت خیر بالا می رود و موجب قرب و تقرب است و هر یک به تنهایی کارکردی ندارد. پس هر کسی می خواهد محبوب خدا و پیامبرش(ص) شود می بایست محبت آمیخته به کار نیک در کارنامه خود داشته باشد، چرا که هیچیک به تنهایی کارکرد مثبت و مفیدی نخواهد داشت.

رضا شریفی