آداب مسافرت و همسفر در آینه کلام معصومان ع

در آستانه حلول سال نو, مسافرت های نوروزی هموطنان در حجم گسترده ای آغاز می شود و مردم برای گذران تعطیلات خود به شهرها و روستاها و مناطق خوش آب و هوا و یا اماکن زیارتی و سیاحتی سفر می کنند

در آستانه حلول سال نو، مسافرت های نوروزی هموطنان در حجم گسترده ای آغاز می شود و مردم برای گذران تعطیلات خود به شهرها و روستاها و مناطق خوش آب و هوا و یا اماکن زیارتی و سیاحتی سفر می کنند.

آشنایی با دیدگاه اسلام در مورد سفر و آداب مسافرت و همراهی و همسفری با دیگران، مقوله ای است که در احادیثی که در زیر تقدیم خوانندگان عزیز می شود بدان پرداخته شده است . گفتنی است این مطلب از سایت تبیان انتخاب شده است.

● منافع مسافرت

پیامبر خدا(ص) فرمود: مسافرت کنید، تا تندرست بمانید و روزی کسب کنید.

● انتخاب همسفر

▪ پیامبر خدا(ص): نخست همسفر را انتخاب کن، بعد قدم در راه گذار.

▪ امام علی: پیش از مسافرت، از همسفر جویا شو و پیش از (خرید) خانه، ببین همسایه ات کیست.

آداب مسافرت

▪ امام صادق(ع) فرمود: مسافرت خود را با صدقه دادن آغاز کن و هر گاه خواستی بیرون برو، زیرا (با صدقه دادن) سلامت سفرت را می خری.

▪ لقمان در مقام اندرز به فرزندش می گوید: فرزندم! با شمشیر و پای افزار و دستار و چادر (خیمه) و مشک آب و نخ و سوزن و درفش خود مسافرت کن و داروهایی که به کار تو و همراهانت می آید، با خود بردار و با همسفرانت توافق و سازگاری نشان ده، مگر آن جا که پای معصیت خدا در میان باشد.

▪ امام صادق(ع) می فرماید: لقمان به فرزندش گفت: هرگاه با عده ای همسفر شدی، در کارهای مربوط به خودت و آنها، با ایشان زیاد مشورت کن و در روی آنان تبسم زیاد داشته باش، در زاد و توشه ات نسبت به آنان بخشنده باش، اگر تو را دعوت کردند قبول کن و اگر از تو کمک خواستند کمکشان کن و در سه چیز از آنان برتر باش: خاموشی، کثرت نماز و بخشندگی در مرکب یا دارایی و یا توشه ای که همراه داری.

اگر در امر حقی از تو شهادت خواستند شهادت بده و اگر از تو مشورت و نظر خواستند، با تمام توان، اندیشه ات را برای آنان به کارگیر، اگر همسفرانت راه افتادند، تو نیز با آنان راه بیفت و اگر دیدی کار می کنند، تو نیز با آنان مشغول کار شو، اگر صدقه و قرضی دادند، تو نیز با آنان همراهی کن و از کسی که سنش از تو بیشتر است حرف شنوی داشته باش.

هرگاه اتراق کردی پیش از آن که بنشینی دو رکعت نماز بگذار و هرگاه کوچ کردی نیز دو رکعت نماز بخوان و آن گاه با سرزمینی که در آن فرود آمده ای خداحافظی کن و بر آن و مردمش درود فرست، زیرا هر سرزمینی را ساکنانی از فرشتگان است.

▪ پیامبر خدا(ص):

ـ هرگاه سه نفر همسفر شدند، از میان خود یک نفر را به سالاری انتخاب کنند.

ـ هر گاه سه نفر همسفر شدید، باید یکی از شما امام (جماعت) شما شود، آن که قرائتش بهتر باشد، به امامت سزاوارتر است.

ـ هر گاه سه نفر همسفر شدند آن که قرائتش بهتر است گرچه سنش کمتر باشد، باید امامت (نماز) را به عهده گیرد، وقتی امام آنها شد سالارشان نیز هموست.

▪ امام صادق(ع) در پاسخ به سؤال شهاب بن عبدربه درباره بخشش به برادران در هنگام مسافرت، فرمود: ای شهاب، این کار را مکن، زیرا اگر تو گشاده دستی کنی و آنها نیز (از روی ناچاری) گشاده دستی کنند، به آنان اجحاف کرده باشی و اگر خودداری کنند، آنان را خوار و خجل زده کرده باشی پس با افراد هم سطح خودت هم سفر شو.

▪ در حضور پیامبر(ص) از مردی سخن به میان آمد و گفته شد: او آدم خوبی است عرض کردند: ای رسول خدا! آن مرد همسفر حج ما بود، هرگاه در منزلی فرود می آمدیم، پیوسته زبانش به ذکر لااله الاالله گویا بود تا آن که کوچ می کردیم و در بین راه نیز همواره ذکر خدا می گفت تا دوباره اتراق می کردیم. پیامبر (ص) فرمود: پس چه کسی شترش را علوفه می داد و غذایش را درست می کرد؟

عرض کردند: همه ما.

حضرت فرمود: همه شما از او بهترید.

▪ منقول است که پیامبر خدا(ص) در سفری به اصحاب خود دستور داد گوسفندی ذبح کنند. یکی از آنها گفت: من ذبح می کنم، دیگری گفت: من پوست می کنم، سومی گفت: من گوشتش را ریز می کنم، چهارمی گفت: من آن را می پزم. رسول خدا(ص) فرمود: من هم برای شما هیزم جمع می کنم.

اصحاب عرض کردند: نباید به زحمت افتید، پدران و مادرانمان فدایت! ما به جای شما کار می کنیم! پیامبر فرمود: می دانم که شما به جای من کار می کنید، اما خدای عز وجل خوش ندارد که بنده اش با عده ای از دوستان و همسفران خود باشد و گوشه ای بنشیند و کار نکند پس، آن حضرت برخاست و شروع به جمع آوری هیزم کرد.

▪ امام صادق (ع) فرمود:

ـ حق مسافر آن است که اگر بیمار شد، برادرانش سه روز برای او اقامت و اتراق کنند.

ـ مفضل بن عمر (در برگشت از سفر) چون بر امام صادق(ع) وارد شد، حضرت پرسید: چه کسی همسفر تو بود؟

عرض کرد: مردی از برادرانم. فرمود: پس چه شد؟

عرض کرد: از وقتی وارد مدینه شده ام نمی دانم جایش کجاست. حضرت فرمود: مگر نمی دانی که هر کس چهل گام با مؤمنی همسفر شود، خداوند در روز قیامت راجع به او از وی می پرسد؟

▪ امام علی(ع) می فرماید: پیامبر(ص) هرگاه از سفر برمی گشت، دو رکعت نماز می خواند.

▪ پیامبر خدا (ص): هرگاه یکی از شما به سفر رفت، در بازگشت حتی اگر شده یک قطعه سنگ برای خانواده اش هدیه و تحفه بیاورد.

مردانگی در سفر

▪ امام علی(ع) فرمود: مردانگی در سفر عبارت است از: بخشیدن از ره توشه خود به همراهان، کمی ناسازگاری با همسفران و بسیار به یاد خدای عز وجل بودن در هر فراز و نشیب و هر فرود آمدن و برخاستن و نشستن.

▪ پیامبر خدا(ص) درباره مردانگی در سفر فرمود: مردانگی در سفر عبارت است از بخشیدن از زاد و توشه خود به همراهان و خوش اخلاقی و شوخی کردن، به شرط آن که معصیت خدا نباشد.

▪ امام صادق(ع) فرمود: مردانگی در سفر عبارت است از: بخشیدن از ره توشه خود به همراهان، شوخی کردن به گونه ای که خشم خدا را همراه نداشته باشد، کمی مخالفت و ناسازگاری با همسفران و ترک بدگویی از همراهان بعداز جدا شدن از آنان.

سفرهای نهی شده

▪ امام علی(ع) فرمود: انسان نباید به سفری رود که می ترسد در آن به دین و نمازش لطمه ای وارد آید.

▪ محمد بن مسلم از امام صادق(ع) درباره حکم مردی پرسید که در سفر، جنب می شود و (برای غسل کردن) چیزی جز برف یا یخ نمی یابد. حضرت فرمود: در این جا موضوع ضرورت در میان است، او نباید بار دیگر به چنین جایی که به دین او لطمه می زند سفر کند.

● سفر آخرت

▪ امام باقر(ع) فرمود: ابوذر (ره) در کنار کعبه به پا خاست و گفت: من جندب بن سکن هستم. مردم او را در میان گرفتند. ابوذر گفت: اگر یکی از شما بخواهد به سفری رود، توشه ای که به کارش آید با خود بر می دارد، پس آیا برای سفر آخرت نمی خواهید توشه ای بردارید که به کارتان آید؟

مردی برخاست و گفت: ما را راهنمایی کن. ابوذر گفت: یک روز بسیار گرم را برای روز رستاخیز روزه بگیر و برای کارهای بزرگ و دشوار (در روز قیامت) حجی بگذار و برای وحشت قبر در دل شب تار دو رکعت نماز بخوان. سخن نیکی که بر زبان آری و گفتار زشتی که از آن لب فرو بندی، یا صدقه ای که به بینوایی دهی شاید که تو بینوا را از آن روز دشوار (قیامت) رهایی دهد.

ـ دنیا را دو درم قرار ده: درمی برای خرجی خانواده ات و درمی برای آخرتت. سومین درم زیانبار و بی فایده است، پس در پی کسب آن مرو.

ـ دنیا را دو جمله دان: جمله ای در طلب حلال و جمله ای برای آخرتت، سومین جمله زیانبار و بی فایده است در پی آن مرو. آن گاه گفت: اندوه روزی که بدان نمی رسم مرا کشت.

▪ امام علی(ع) فرمود:

ـ هر که به فکر دوری راه باشد، خود را آماده کند.

ـ رسول خدا(ص) در میان ما به خطبه ایستاد و فرمود: ای مردم! شما در سرای آرامش هستید، شما بر مرکب سفر سوارید، حرکتتان شتابان است، پس برای سفر دور و دراز، خود را آماده کنید.

ـ آه از کمی توشه و درازی راه و دوری سفر و عظمت مقصد!

میزان الحکمه جلد ۵

آیت الله محمدی ری شهری