دوشنبه, ۶ اسفند, ۱۴۰۳ / 24 February, 2025
شیوه و فرایند ابراز انتقاد و اعتراض در نظام اسلامی چگونه است

بر این اساس شیوهها و فرایند انتقاد و اعتراض را میتوان بدین قرار بیان نمود:شیوهها: مراد از آن، نحوهٔ مطرح نمودن انتقاد و اعتراض و به کار گرفتن روشهای لازم برای آن است و لذا به طور کلی حالات ممکن برای طرح انتقاد و اعتراض از دوصورت فردی و جمعی(۱) بیرون نخواهد بود. و با توجه به اینکه نحوهٔ انتقاد و اعتراض به شدت عمل مورد انتقاد و به جایگاه شخص حقیقی یا حقوقیایکه انتقاد متوجه اوست، بستگی دارد، لذا یا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم و یا به گونهٔ آرام یا شدید میتواند عملی گردد. از همین رو؛ هر یک از شیوههای یاد شده برای اینکه انتقاد و اعتراض به نتیجه برسد و بتواند مسیر اصلاحی و سازندهاش را آنگونه که خواست منتقدان است طی نماید، ایجاب میکند تا متناسب با موضوع مورد انتقاد و با ملاحظه عملکرد مورد اعتراض، اقدام موثری به کار گرفته شود که میتوان این اقدامات را تحت عناوین ذیل بیان نمود:
۱. تذکر:
از آنجاییکه انسان گرفتار نسیان است و همواره در معرض غفلت قرار دارد، شدیداً نیازمند تذکر و یاد دهانی است. شاید به همین ملاحظه است که قرآن کریم، رسول اکرم(ص) را «مذکّر»(۲) خوانده و دستور میدهد «تذکر بده و یادآور شو! زیرا یادآوری به نفع مومنان است.(۳) هم چنین قرآن مجید به عنوان تذکری برای پرهیزکاران(۴) و یا مایه ذکر و بیداری جهانیان(۵) معرفی میشود.
از آن گذشته، اگر به آیات متعدد و مختلف قرآن مجید که آن را ذکر مینامد،(۶) یا بپاداشتن نماز را موجب یاد خدا میداند(۷) و کراراً بیان میکند که «قرآن برای یادآوری و بیداری است، کو آن کسیکه متذکر شود.»(۸) دقت به عمل آید، علاوه بر جایگاه بلند و با اهمیت تذکر، به این نتیجه دست مییابیم که تذکر و یادآوری وظایف، مسئولیتها، خطاها و انحرافات؛ عامل بسیار مهمی برای بیداری و هوشیاری و مانع بزرگی در برابر نسیان و غفلت است که موجب میشود انسان و به همین نسبت، حکومت و زمامداران از خطا و کجروی در امان مانده و راه ترقی و کمال را بهتر و سریعتر بپیماید.
نکته مهم قابل بیان در این زمینه این است که تذکر به دلیل در برداشتن واقعیات تلخ و حقایق، ممکن است در موارد متعددی به مذاق شخص یا مقام مورد تذکر خوش نیاید و چه بسا از پذیرش آن سر باز زند. لکن این باعث نمیشود که تذکر کم اهمیت یا ترک شود. حضرت امیر(ع) به همین دلیل به مالک اشتر دستور میدهد «نزدیکترین و مقدمترین افراد از میان یاران و مشاوران و کارگزاران حکومت به تو، باید کسی باشد که تلخی سخن حق را بیشتر از دیگران به تو میچشاند.»(۹)
۲. نقد آشکار:
گستردگی جوامع و پیچیدگی روابط اجتماعی به ویژه میان دولت و ملت موجب آن شده است تا تماس و ارتباط مستقیم میان زمامداران و مردم تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا کند و نوعاً رابطه میان فرمانروا و فرمانبر از طریق دستگاه اداری و نظام دیوان سالاری تأمین میگردد. از این رو، ضرورت اقتضا دارد تا انتقادات مردمی و شبهاتی که در اذهان عمومی پدید میآید، از طریق رسانهها، مطبوعات و محافل عمومی طرح و گوشزد شود. این مسئله موجب میشود تا:
۱. انتقاد مطرح شده در معرض داوری همگانی قرار گیرد و چه بسا نسبت به آن، دستههای موافق و مخالف شکل گرفته و دلایل گوناگونی له یا علیه آن اقامه شود. در واقع، طرح علنی نقد، عملاً به یک مشورت غیرمستقیم تبدیل میشود و در نتیجه آن، یا نقد پختهتر گشته و تقویت میشود، یا منتقد از دلایل مخالفان قانع گشته و از آن دست بر میدارد و یا ممکن است از دل این مباحثات، راه حل منطقی و مفیدی پیدا شود که بتواند برای حکومت بسیار راهگشا باشد.
۲. نقد علنی از طریق رسانههای همگانی و مطبوعات زودتر به گوش مسئولان و زمامداران میرسد و نسبت به تذکر مخفی یا فردی اثر بیشتری بر جای میگذارد.
۳. نقد علنی موجب روشنگری اذهان عامه مردم میشود و ایشان را نسبت به عملکرد دولت و سرنوشت جامعه حساس مینماید. زیرا در جامعهایکه چندین صدا قابل شنیدن است، تحمیل دروغ یا خلاف واقع بر مردم ناممکن میگردد و طبعاً شنیدهها در اذهان اصلاح میشود.(۱۰)
نکته مهم و قابل توجه در طرح علنی نقد آن است که منتقدان، مورد نقد را به طور واضح، شفاف و دقیق مورد توجه قرارداده و با دلایل و شواهد متقن مطرح نمایند. زیرا در غیر این صورت، ممکن است مغرضان به منظور بهرهبرداریهای سیاسی و منافع شخصی یا جناحی از آن سوء استفاده نمایند. هر چند رعایت این نکته در تمامی مراحل فرایند و شیوههای انتقاد و اعتراض ضروری است که تفصیل آن در مبحث «آداب انتقاد و اعتراض» خواهد آمد.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست