تناسب اندام از تهدید تا سلامت

گفت وگو با دکتر ربابه شیخ الاسلام درباره اولین جشنواره و همایش علمی بدن سازی

قرار است اولین جشنواره و همایش علمی با عنوان «بدنسازی و تناسب اندام: از تهدید تا سلامت» برگزار شود. نشانی این جشنواره سایت behtan.behsite.ir است...

وقتی وارد آن می‌شویم، صفحه‌ای نارنجی?رنگ باز می‌شود که در بالای آن نوشته شده «اولین جشنواره و همایش علمی بدنسازی و تناسب اندام: از تهدید تا سلامت». پایین‌تر، مصاحبه با متخصصان تغذیه و پزشکان متخصصی وجود دارد که برخی بیمارانشان به علت رژیم‌های غلط غذایی و استفاده از مکمل‌ها دچار مشکل شده‌اند. سمت راست، فراخوان شرکت در مسابقه است و سمت چپ از برگزارکنندگان و حامیان جشنواره نام برده شده است. به این مناسبت با خانم دکتر ربابه شیخ‌الاسلام، متخصص بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی تغذیه و مدیر سایت علمی‌آموزشی تغذیه و سلامت (بهسایت ایران) گفت‌وگویی انجام داده?ایم.

▪ چه شد که تصمیم گرفتید جشنواره «بدنسازی و تناسب اندام از تهدید تا سلامت» را برگزار کنید؟

اضافه وزن و چاقی از پدیده‌های قرن حاضر است که روز‌به‌روز با تغییر شیوه زندگی، افزایش شهرنشینی و کاهش فعالیت‌های بدنی گسترده‌تر می‌شود و عاملی موثر در بروز و شیوع بیماری‌های مزمن و تحلیل‌برنده است. تمام کارشناسان بهداشت بر اصلاح شیوه زندگی، پرداختن به فعالیت‌های بدنی و تلاش برای مدیریت وزن و تناسب اندام و سلامت عمومی‌ تاکید می‌کنند ولی رژیم‌های غذایی نادرست و مصرف نابجای مکمل‌ها و ابزارها و روش‌های مختلفی که برای لاغری، تناسب اندام و به‌خصوص بدنسازی و پرورش اندام تبلیغ می‌شوند، مخاطراتی مانند کمبود‌های شدید تغذیه‌ای، ریزش مو و در موارد شدیدتر، نارسایی‌های کلیوی و مشکلات کبدی در پی دارند و حتی ممکن است عوارض آنها کشنده باشد یا باعث بروز ناتوانی‌های جسمی ‌مادام‌العمر شود. مدت‌ها بود تصمیم داشتم اطلاع‌رسانی در مورد تهدید‌های رژیم‌های غلط غذایی و مصرف بی‌رویه و نادرست مکمل‌ها را آغاز کنم. جوانان زیادی به طرف ورزش، بدنسازی یا تناسب اندام می‌روند ولی اگر ندانند برای این کار به کدام مرکز مراجعه کنند و تحت‌نظر چه کسی باشند، ممکن است با اعتمادی که به مربی دارند، به علت رژیم‌های نادرست غذایی و مکمل‌هایی که تبلیغ می‌شوند، دچار مشکلاتی شوند و زندگی‌شان به مخاطره بیفتد.

▪ در سایت به‌تن، مطالب زیادی در مورد عوارض، خطرهای پیروی از رژیم‌های غلط غذایی و مصرف مکمل‌های غیرمجاز وجود دارد. این سایت فقط در راستای اهداف جشنواره طراحی شده یا یک سایت اطلاع‌رسانی است؟

این سایت هم برای توجه مخاطبان به مشکل، هم برای اطلاع‌رسانی و هم برای جشنواره این همایش آماده شده است. حدود ۲ ماه پیش کمیته علمی ‌اولیه برای یافتن بهترین روش اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها تشکیل شد. پس از جلسه‌های متعدد، مقرر شد اطلاع‌رسانی از طریق نشست‌های خبری و با حضور اعضای هیات علمی ‌برگزار شود و همه جراید، رسانه‌ها و صداوسیما در جریان این جشنواره و مسابقه آن قرار گیرند. خوشبختانه در طول این ۲ ماه با برگزاری ۲ نشست خبری موج مناسبی ایجاد شد و مطلع شدیم که نه‌تنها متخصصان تغذیه و ورزش بلکه سایر متخصصان کشور نیز در مطب‌ها و کلینیک‌ها با عوارض خفیف و شدید استفاده نادرست از مواد گوناگونی که برای کاهش وزن تبلیغ می‌شوند، روبرو شده‌اند. متخصصان بیماری‌های کبدی و کلیه موارد شدید مسمومیت و عوارض غیرقابل درمان را متذکر ‌شدند و از آنها تقاضا کردیم به کمیته علمی ‌جشنواره بپیوندند. در طول جلسه‌های کمیته علمی به دلیل اینکه پیشنهاد برگزاری جشنواره را سایت آموزشی- علمی‌ تغذیه و سلامت یا «به‌سایت ایران» داده بود، با نام «به‌تن» برای سایت جشنواره و همایش علمی‌ موافقت و سایت با کمک همه برگزارکنندگان ایجاد شد. در حال حاضر گفت‌وگوهای انجام شده با اعضای کمیته علمی‌ در این سایت قرار می‌گیرد.

▪ مسابقه‌ای که در این جشنواره برپا می‌شود نیز اقدامی ‌برای اطلاع‌رسانی است؟

بله، امیدواریم عده زیادی در آن شرکت کنند. این مسابقه بخشی از برنامه اطلاع‌رسانی است چون اگر به محور‌های جشنواره و مسابقه دقت کنید، متوجه خواهید شد یکی هستند و همه افراد، خانواده‌ها و جوانان می‌توانند با ارسال آثار خود شامل شرح‌حال‌نویسی، مقاله‌نویسی، کاریکاتور، خاطره‌نگاری، فیلم‌های کوتاه، وبلاگ‌نویسی، عکس، ارائه نمایش و... در این جشنواره شرکت کنند.

▪ محور‌های این جشنواره و مسابقه چیست؟

رژیم‌های غذایی، نسخه‌ها و برنامه‌های بدنسازی، مکمل‌های غذایی، هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها، نوشیدنی‌های ورزشی، ابزارها و دستگاه‌ها، مکمل‌های ورزشی، مراکز خدمات تناسب‌اندام و بدنسازی، اهداف، انگیزه‌ها و فرهنگ تناسب اندام و بدنسازی و منابع اطلاع‌رسانی و آموزشی.

▪ گروه هدف همایش علمی ‌جشنواره چه کسانی هستند؟ همایش علمی‌ هم با جشنواره در یک روز برگزار خواهد شد؟

گروه هدف، ‌متخصصان کشور هستند و انتظار داریم براساس محور‌ها مقاله‌های خود را به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. در مورد برگزاری همایش با توجه به میزان استقبال، تصمیم‌گیری خواهد شد. مصاحبه‌ها نشان می‌دهد موضوع انتخاب شده، یک مشکل عمده عرصه سلامت است که کمتر به آن پرداخته می‌شود به همین دلیل امیدواریم بتوانیم جشنواره را در سال‌های بعد نیز برگزار کنیم. هدف اطلاع‌رسانی هر چه بیشتر در مورد خطرهای روش‌های نادرست و منافع ورزش به روش صحیح و تحت‌نظر متخصصان است. معمولا برای جا انداختن یک موضوع و ایجاد فرهنگ باید کار مداوم انجام شود. برای فرهنگ‌سازی صحیح در مورد ورزش به طریق علمی ‌نیز باید سال‌ها کار کرد تا افراد بدانند سلامت گوهر گرانبهایی است و برای داشتن هیکل زیبا نباید سلامت را به خطر انداخت. برخی افراد با مصرف خودسرانه موادی که نمی‌شناسند، توانسته‌اند وزن خود را کاهش دهند ولی متاسفانه دچار مشکلات بسیار زیادی شده‌اند که حل آنها به سال‌ها تلاش و پیگیری نیاز دارد. اینکه فردی خودسرانه یا با توصیه دوست و همسایه و مربی در مراکزی که بعضی از آنها غیرمجاز هستند، اینگونه به خود آسیب برساند واقعا برای متخصصان عجیب است و گاهی نمی‌دانند چگونه سلامت این افراد را باید بازگردانند.

▪ شما در صحبت‌هایتان به مکمل‌های ورزشی غیرمجاز اشاره کردید این مواد و مکمل‌ها چگونه وارد کشور می‌شوند؟

متاسفانه شبکه‌های ماهواره‌ای مرتب در حال تبلیغ موادی برای کاهش وزن سریع یا عضله‌سازی هستند که به‌راحتی به‌صورت قاچاق وارد کشور و مخفیانه بسته‌بندی می‌شوند و در اختیار جوانان و مراکز بدنسازی قرار می‌گیرند. این مواد را می‌توان در ۲ گروه دسته‌بندی کرد؛ اول، موادی که فقط برای لاغری به کار می‌روند و متاسفانه از مشتقات آمفتامین‌اند و بیشترین مشتری آنها خانم‌ها هستند.

این مواد که به نام «شیشه» حتی گاهی در آرایشگاه‌های زنانه نیز رد و بدل می‌شود، روی مرکز اشتها اثر می‌گذارد و باعث کاهش وزن می‌شود ولی متعاقب آن کمبود‌های شدید غذایی و عوارضی مانند ریزش موی سر، مشکلات خلقی و روانی، خستگی و اعتیاد بروز می‌کند. گروه دوم، موادی هستند که در بازار دارویی وجود دارند و پزشکان متخصص برای موارد خاص و بیماری‌ها آنها را تجویز می‌کنند و استفاده نابجای آنها برای اهداف سودجویانه در باشگاه‌های بدنسازی‌، سلامت جوانان زیادی را که برای زیبایی اندام یا قهرمانی به این مراکز می‌روند، به خطر می‌اندازد.

▪ آیا کمیته علمی ‌جشنواره به راه‌های صحیح کاهش وزن، بدنسازی و استاندارد‌های ورزش قهرمانی هم توجه دارد؟

یکی از اهداف اصلی همین است. ما در زمینه ورزش همگانی و ورزش قهرمانی هم مانند تغذیه و رژیم‌های صحیح غذایی برای کاهش وزن و تناسب اندام با متخصصانی همکاری داریم. کمیته علمی ‌جشنواره از همین متخصصان تشکیل شده است. انتظار می‌رود در همایش علمی ‌بیشتر به این جنبه‌ها پرداخته شود و امیدوارم روزی شاهد این باشیم که جوانان کشورمان به توصیه‌های متخصصان توجه کنند و شیفته تبلیغاتی که ممکن است جانشان را به خطر اندازد، نشوند.

▪ آیا در برگزاری این همایش مشکلاتی هم داشته‌اید؟

مشکلات همیشه و به‌خصوص برای هر اقدام جدید وجود دارد ولی این مشکلات را به جان می‌خریم تا از سلامت بهترین‌های کشور حمایت کنیم. آنچه در این تجربه برای من و همکارانم جالب بود، همکاری سازمان‌های متولی ورزش و سازمان‌های دیگر مرتبط با این موضوع بود. شاید باورکردنی نباشد ولی ما از هیچ منبع مالی دولتی بهره نداریم و تاکنون فقط با همت دسته‌جمعی و بدون دریافت یا پرداخت مزد و حق‌الزحمه کار را جلو برده‌ایم. مدیرمحترم برج میلاد تهران که فعالیت‌های فرهنگی زیادی را در فضاهای عمومی‌ برج میلاد برای شهروندان تهرانی مدیریت می‌کنند، ممکن است امکان استفاده از بخشی از این فضاها را برای جشنواره در نظر گیرند.

سمیه مقصودعلی