از طرح نو تا طرح اصلاح ساختار چای

اما از سال ۱۳۷۸ خورشیدی چایكاران در استان همیشه سبز و بهاری گیلان با بحرانی اتصادی از نوعی دیگر مواجه شدند استان گیلان با ۳۲ هزار هكتار باغ چای از ۳۴ هزار هكتار باغ چای موجود در كشور بزرگترین تولید كننده ی برگ سبزچای در كشور است

آغاز قرن بیستم در اروپا و به ویژه در آمریكا همراه بود با به ثمر نشستن نتایج انقلاب علمی و صنعتی در صنایع كشورهای پیشرفته . تكنولوژیهای جدید ماشینی با كاهش چشمگیر در زمان و نیروی كار مورد نیاز برای تولید به افزایش بی سابقه در بهره وری دست یافتند. خط تولید كارخانه ی ماشین سازی فورد و انقلاب سازمانی كارخانه ی جنرال موتورز ، شیوه ی تولید كالاها را به كلی تغییر دادند.

سرعت حمل ونقل به وسیله ی موتور احتراقی و اتومبیل افزایش یافت و جریان برق منبع ارزان قیمت و در عین حال فراوانی از انرژی برای به حركت در آوردن فرآیند تولید فراهم ساخت. اگر در سال ۱۹۱۲ برای ساختن یك اتومبیل ۴۶۶۴ كارگر ساعت لازم بود، در سالهای میانی دهه ی ۱۹۲۰، كارخانه های ماشین سازی می توانستند با كمتر از ۸۱۳ كارگر ساعت یك اتومبیل تولید كنند.

طی سالهای ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۷ بهره وری در صنایع آمریكا ۴۰ درصد افزایش یافت و همزمان بیش از۵/۲ میلیون نفر از كار بیكار شدند. تكنولوژیهای جدید هر اندازه كه بر میزان تولید و بهره وری می افزودند ،از میزان نیاز به كار نیروی انسانی می كاستند.

نگرانی از میزان افزایش بیكاری فراگیر شد. مطبوعات در سطح گسترده یی به موضوع پرداختند. كمیته ی آموزش و كار مجلس سنا موضوع بیكاری فزاینده ی كارگران را مورد بررسی قرار داد. افزایش بیكاران به كاهش قدرت خرید مصرف كنندگان منجر شده و به نوبه ی خود انبوه كالاهای تولیدی را روانه ی انبارهای مصرف می كرد.

جامعه ی صنعتی و انجمن ملی تولید كنندگان دست به سازماندهی روابط عمومی خود زد تا از مردم بخواهند كه به جای پس انداز كردن ، پولهایشان را صرف خرید كالاهای تولیدی نمایند تا كارخانه ها و اقتصاد آمریكا از ورشكستگی نجات یابند. تولید كنندگان در نیویورك در شعارها و پیام های تبلیغی خود به مردم عنوا ن می كردند كه "پولهایتان را به كار برگردانید " و " خرید شما باعث می شود آمریكا كار داشته باشد" .

اقتصاد دانان آمریكایی می كوشیدند فرهنگ و ذایقه ی مرد م را تغییر دهند و آنان را به سمت و سوی مصرف بیشتر و خوشگذرانی سوق دهند. اخلا ق پروتستانی عمیقا" ریشه دار در میان آمریكاییان ، شیوه ی زندگی امساك آمیز و كار سخت را به بخشی از خصلت اخلاقی آنان تبدیل كرده بود. امساك و از خودگذشتگی نوعی فضیلت به حساب می آمد كه در مقابل جذبه ی ارضای آنی قرار داشت. برنامه ریزان اقتصادی آمریكا تنها راه نجات اقتصاد آمریكا را در تغییر خصیصه های روانشناختی مردمانش تشخیص داده بودند. ادوارد كودریك مشاور روابط صنعتی سخن از انجیل جدید اقتصادی مصرف به میان آورد.

اگر تا پیش از این بر تولید انبوه تاكید می شد در رویكرد جدید اقتصادی بر مصرف انبوه توصیه می شد. شركت جنرال موتورز شروع به رواج تغییر سالیانه ی مدل اتومبیل های خود نمود و همزمان شروع به تبلیغات كرد تا مصرف كننده را از خرید پیشین خود ناراضی سازد. با اینحال نرخ رشد بیكاری رو به افزایش بود.اگر در اكتبر ۱۹۲۹ كمتر از یك میلیون نفر بیكار بودند در دسامبر ۱۹۳۱ بیش از ۱۰ میلیون آمریكایی بدون كار وشغل شدند و ۶ ماه بعد در ژوین ۱۹۳۲ تعداد بیكاران به ۱۳ میلیون نفر رسید. در مارس ۱۹۳۳ آمریكا بیش از ۱۵ میلیون نفر بیكار داشت .

● طرح نو

در چنین شرایطی" فرانكلین دلانو روزولت" به ریاست جمهوری آمریكا انتخاب شد. وی چند ماه پس از استقرار در مقام ریاست جمهوری ،نخستین برنامه های اقتصادی خود را به تصویب رسانید. در این قانون با عنوان بهبود صنایع در سطح ملی پیش بینی شده بود تا طی یك برنامه ی زمان بندی شده میلیون ها كارگر استخدام شوند.

پرزیدنت روزولت برنامه ی كاری خود را در قالب این قانون "طرح نو" نامید و هدف از اجرای آن را ایجاد سریع اشتغال دانست. در سیاستگذاریهای اقتصادی جدید ، دولت پرزیدنت روزولت یا همان دولت طرح نو در جایگاه كارفرمای نهایی تعریف می شد. پرزیدنت روزولت هدف از این نقش جدید دولت را احیای بازار غنی داخلی با افزایش ظرفیت وسیع مصرفی آن می دانست. وی می گفت: "تقاضاهای انباشته شده ی مردم بسیار زیاد است و اگر بتوانیم آن را آزاد كرده و به صحنه بیاوریم ، از بهبود كند اقتصادی ترسی نخواهیم داشت."( ۱)

در طی سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴ قانون بهبود صنایع در سطح ملی از سوی سازمان كارهای مدنی پیگیری شد و نزدیك به ۴ میلیون كارگر به سركار رفتند. راه اندازی پروژه های سبك در زمره ی دیگر تلاشهای روزولت بود. با راه اندازی پروژه های سبك ، قدرت خرید مصرف كننده به سرعت بر انگیخته می شد و فروش تولیدات اقتصادی در كوتاه مدت افزایش می یافت.اجرای این دست پروژه ها به هزینه ی چندانی نیاز نداشت ،علاوه آنكه امكان می داد تا حد امكان از نیروی انسانی بیشتر به جای ماشین آلات استفاده شود.

برنامه های كاخ سفید بر اشتغال كارگران ناماهر یا نیمه ماهر تاكید داشت. همكاران پرزیدنت روزولت معتقد بودند اگر پول در دست افراد كم درآمد قرار گیرد احتمال خرج كردن آن بیشتر است. آنان به دلیل ذخیره های اندك خود ناگزیر از هزینه كردن سریع درآمدهایشان بودند، در حالیكه پولداران بیشتر از هر قشر دیگری پولهایشان را پس انداز می كردند. یك سوم از مردم آمریكا كه از مزایای اقتصادی محروم بودند و جزو اقشار كم درآمد جامعه محسوب می شدند اگر امكان آن را می یافتند كه در زمره ی مصرف كنندگان قرار گیرند می توانستند در بهبود اقتصاد آمریكا مشاركت داشته باشند .

پرزیدنت روزولت سازمانی با عنوان سازمان پیشرفت كارها ایجاد كرده بود كه وظیفه اش پیشبرد همان پروژه های سبك بود كه در بالا بدان اشاره شد. هری هاپكینز مسوول پیگیری وظایف این سازمان معتقد بود علت اصلی ركود در این واقعیت نهفته است كه درآمد مصرف كننده به سرعت افزایش نیافته است تا كالاها را از بازار جمع كند.

وظیفه ی دولت فراهم كردن شغل ، درآمد و افزایش قدرت خرید مردم بود تا موتور اقتصاد دوباره به حركت افتد. جرمی ریف كین در این باره می نویسد: " دولت روزولت علاوه بر سازمان پیشرفت كارها ، TVA را راه انداخت و سد های بولدر و گراندكولی و نیز كارخانه های مولد برق را ساخت تا تعداد مستخدمین دولتی افزایش یابد و نیروی برق ارزان قیمت در اختیار جوامع و كسبه ی روستایی قرار گیرد.سازمان ملی جوانان در سال ۱۹۳۵ تشكیل گردید تا جوانان كشور را آموزش داده ،استخدام نماید.

پروژه ی تئاتر فدرال و پروژه ی نویسندگان فدرال بسیاری از هنرمندان را به سر كار بازگرداند. سازمان مسكن فدرال تاسیس گردید و موسسه وام به مالكین خانه با هدف افزلیش اشتغال در حنعت ساختمان سازی و كمك مالی به مالكین تحت فشار بر پا گردید. نهایتا" قانون اصلاحات كشاورزی در سال ۱۹۳۳ تصویب شد تا به كشاورزان برای خروج از ركود اقتصادی كمك شود.

دولت روزولت جهت یاری رساندن به آمریكایی های سالخورده و برانگیختن مصرف كنندگان به خرج كردن ،قانون تامین اجتماعی را در سال ۱۹۳۵ تصویب كرد.

بر اساس این قانون مقرر گردید كه برای كاهش موقت فشار به كارگران بیكار ، حقوق دوران بیكاری به آنان پرداخت گردد. دولت همچنان قانون ضوابط كار منصفانه را تصویب كرد تا حداقل میزان دستمزد را تضمین نماید و با تصویب قانون مناسبات كار در سطح ملی ، تشكیل اتحادیه های كارگری را آسانتر سازد. گمان بر این بود كه اتحادیه های قوی كارگری می توانند برای بالا بردن دستمزدها و تامین قدرت خرید بیشتر در جهت راه انداختن اقتصاد به نحو موثرتری با كارفرمایان چك وچانه بزنند.

دولت طرح نو همچنان می كوشید با اعمال سیاستهای مالیاتی در قدرت خرید مردم دستكاری نماید .اقتصاد دانهایی مانند مارینر اكلس، كوشیدند تا در سیاست های مالیاتی تغییرات زیادی داده شود. زیرا با كاهش مالیات بر مصرف كه تقریبا" ۶۰ درصد از درآمد مالیاتی دولت مركزی را تشكیل می داد و افزایش مالیات بر درآمدها ، هدایا ، سودهای شذكت ها و املاك ،اقتصاد تكان می خورد. هدف این بود كه از ثروتمندان كه به احتمال بیش از حد پس انداز می كردند پول گرفته شود و به طبه ی متوسط ، طبقه ی كارگر و تهیدستان كه به احتمال بیش از همه آن را خرج می كنند داده شود و به این طریق فروش و رشد اقتصادی بالا رود."( ۲)

با اجرای طرح نو ، نرخ بیكاری ملی از ۹/۲۴ در سال ۱۹۳۳ كه پرزیدنت روزولت به ریاست جمهوری رسید به ۱۵ درصد در سال ۱۹۴۰ رسید. از آن پس دولت كوشید برای حفظ سطح معینی از اشتغال و درآمد كه مانع بحران اقتصادی می شد نقش اساسی در هماهنگی و تنظیم فعالیت اقتصادی كشور ایفا كند.

● طرح اصلاح ساختار چای

اما از سال ۱۳۷۸ خورشیدی چایكاران در استان همیشه سبز و بهاری گیلان با بحرانی اتصادی از نوعی دیگر مواجه شدند. استان گیلان با ۳۲ هزار هكتار باغ چای از ۳۴ هزار هكتار باغ چای موجود در كشور بزرگترین تولید كننده ی برگ سبزچای در كشور است. ۲ هزار هكتار از ۳۴ هزار موجود در استان همسایه مازندران قرار دارد. میزان مصرف چای خشك در ایران چیزی حدود ۱۰۰ هزار تن در سال است. چایكاران گیلانی در سالهای اوج تولید یعنی بین سالهای ۷۹ تا ۸۲ بیش از نیمی از این میزان را - ۵۰ تا ۶۰ هزار تن- تولید می كردند.

اگر چه این میزان هم اكنون به كمتر از ۲۵ هزار تن در سال رسیده است اما چایكاران گیلانی از أغاز بروز بحران جدی در صنعت چای كشور یعنی از ۷۸ به این سو در فروش بر گهای خشك تولیدی خود با دشواریهای فراوان روبرو بوده اند. این بحران و دشواری نه تنها تا كنون حل نشده است كه روز به روز بر ابعاد ان افزوده شده است تا جاییكه هم اینك محصول باغات چای گیلان به چیزی كمتر از ۲۵ هزار تن در سال رسیده است . جالب اینكه همین میزان چای تولیدی نیز بر روی دست كشاورزان چایكار باقی می ماند در حالیكه میزان مصرف چای كشور همانطور كه اشاره شد چیزی بیش از ۱۰۰ هزار تن است.

نگاهی اجمالی به پیشینه ی بجران موضوع را روشن تر می سازد . تا سال‌ ۱۳۳۷ دولت‌ با نام‌ شركت‌ چای‌ وزارت‌ دارایی‌ وچای سازمان برنامه نوعی مباشرت در كار چای داشت . در همین سال به منظور حمایت از از كشاورزان‌ چایكار، تولید كنندگان‌ و مصرف‌ كنندگان‌ سازمان چای در وزارت گمركات و انحصارات تاسیس و پس از آن در سالهای ۱۳۴۰ ،۱۳۴۶ ،۱۳۴۷ ،و ۱۳۵۳ هر بار با تغییر ساختار مدیریت سازمان چای به وزارتخانه ها و سازمان های مختلف منتقل شد.

نسرین پورهمرنگ

۱- ریف كین، جرمی، پایان كار، ترجمه ی حسن مرتضوی، تهران، نشر دانش ایران، ص ۵۹

۲- پیشین، ص ۶۰

۳- در تشریح وضعیت چای و چایكاران گیلانی از مطالعه ی مقالات ارزشمند آقای بامداد ماچیانی( نویسنده ی نامدار گیلانی و از دست اند ركاران صنعت چای) ، مقاله ها و خبرهای منتشر شده در هفته نامه ی هاتف و سایر نشریه های منتشر شده در استان گیلان و اخبار منتشر شده در خبر گزاریهای ایسنا و ایرنا بهره ی فراوان بردم.

---