داستان اعتیاد به این سادگی‌ها نیست!

از نظر علمی درخصوص همه معضلات و بیماری‌ها (چه جسمی، چه روانی و چه اجتماعی) همه به این سیاست معتقدند که پیشگیری همواره بهتر از درمان است. برای همین طی سال‌های اخیر همه دست‌اندرکاران …

از نظر علمی درخصوص همه معضلات و بیماری‌ها (چه جسمی، چه روانی و چه اجتماعی) همه به این سیاست معتقدند که پیشگیری همواره بهتر از درمان است. برای همین طی سال‌های اخیر همه دست‌اندرکاران و مسوولان و حتی برنامه‌های صدا و سیما به این هدف اندیشیده‌اند و سعی کرده‌اند با کارهایی مثل آموزش دوره‌ای در مورد خطرات اعتیاد و عوارض آن در مدارس و یا نشان دادن چهره‌های معتادان به انتها رسیده در صدا و سیما به شیوه‌ای در جهت ارتقای آگاهی مردم و جوانان و پیشگیری از اعتیاد قدم بردارند. اما به نظر شما چرا با اجرای این برنامه‌ها در روند گرایش جوان‌ها به اعتیاد تغییری ایجاد نشد؟ ...

چرا آمار و شواهد و حتی مقالاتی که در این باره هست نشان می‌دهد این تلاش فراوان تاثیر خیلی کمی داشته است؟ بله، چون داستان اعتیاد به این سادگی‌ها نیست. این بیماری علت واضحی ندارد و مجموعه‌ای از عوامل هستند که در بروز آن دخیل‌اند. پس تصور عوامانه‌ای است که اگر مردم را آگاه کنیم به طرف اعتیاد نخواهند رفت!

زیرساخت‌هایی که به رشد اعتیاد منجر می‌شود پیچیده است و به دلیل همین سیاست‌های پیشگیرانه با همه جذابیتی که دارند اثربخشی کمی داشتند. پس باید چاره‌ای اندیشید و به نوعی از پیشگیری فکر کرد که اثربخشی بهتری داشته باشد. مقصودم پیشگیری‌هایی از این نوع است که مستقیما مساله اعتیاد را هدف قرار نمی‌دهد و هدف آنها بیشتر تغییرات رفتاری و توانمند کردن جوان‌ها برای برخورد با مشکلات است. در این روش، خیلی راجع به مواد صحبت نمی‌شود و اصل صحبت‌ها در مورد آموزش مهارت‌های زندگی است. مثلا می‌گوییم وقتی خشمگین می‌‌شوید یا روحیه‌تان پایین آمده و اعصابتان خرد شده با چه روشی می‌توانید بر خود مسلط شوید یا چگونه باید مهارت لازم برای دوست‌یابی و معاشرت را یاد بگیرید که دایم با خود نگویید «من شانس ندارم و با هر کسی دوست می‌شوم سریع به هم می‌زنیم!» خلاصه، در این شیوه پیشگیری زیرساخت‌های مشکلاتی چون افسردگی‌های پنهان و اضطراب پنهان را که در افراد وجود دارد، شناسایی و به آنها آموزش‌های لازم را ارایه می‌دهیم که چه‌طور توانایی‌ حل مشکل یا مسایل فردی و اجتماعی را یاد گرفته و تمرین کنند. کسی که بلد نیست مشکل‌اش را حل کند برای فرار از آن به سمت هر کاری از جمله مصرف مواد روی می‌آورد و گرفتار می‌شود. سپس به جایی می‌رسد که اگر به او بگویی مواد مخدر فلان خطر و عارضه را دارد و تو را نابود می‌کند، می‌گوید: «چه بهتر؛ برای همیشه از دست مشکلاتم خلاص می‌شوم!»

دکتر آذرخش مکری/ روانپزشک و مسوول گروه آموزش بالینی مرکز ملی مطالعات اعتیاد