گوزن های چینی چندقدمی انقراض

ظاهر نامتعارف گوزن پره دیویدز Elaphurus davidianus باعث شده از این حیوان در زبان چینی با نام «چهاربرعکس» یاد شود که در واقع اشاره ای زیرکانه به همان چهار ویژگی ظاهری و عجیب این حیوان است

ظاهر نامتعارف گوزن پره دیویدز (Elaphurus ‌/‌davidianus) باعث شده از این حیوان در زبان چینی با نام «چهاربرعکس» یاد شود که در واقع اشاره‌ای زیرکانه به همان چهار ویژگی ظاهری و عجیب این حیوان است. گوزن پره دیویدز، شاخ گوزن، سم پهن گاو، گردنی شبیه شتر و دمی بلند و پرپشت شبیه الاغ دارد و همه اینها سبب شده ظاهر آن با دیگر اعضای خانواده گوزن‌ها (Cervidae) متفاوت باشد.

زیستگاه این حیوان در گذشته زمین های پست و باتلاقی شرق و مرکز چین بوده، اما شواهد نشان می دهد شکار بی رویه سرانجام به انقراض این حیوان در قلمرویی با بیش از ۸۰۰ سال سابقه زیست منجر شد. تعدادی از گوزن های پره دیویدز تا قرن ۱۹ میلادی به حیات خود در جزیره هاینان واقع در جنوب دریای چین ادامه دادند، اما شرایط برای دیگران حتی تا این حد هم مهیا نبود. سال ها بعد امپراتور چین تعدادی از گوزن های پره دیویدز را به شکارگاه سلطنتی پکن منتقل کرد و در آنجا آنها را تحت حمایت محافظان مسلح و دیوارهای بلند قرار داد به طوری که گوزن ها دیگر نتوانستند حتی اندک ارتباطی با زیستگاه اصلی خود داشته باشند.

کشف عجیب

سال ۱۸۶۵ میلادی (۱۲۴۴ هـ .ش) یک مبلغ مذهبی فرانسوی به نام آرماند دیوید موفق به مشاهده این گوزن های کمیاب در شکارگاه سلطنتی چین شد. بعدها چینی ها دو نمونه پوست با ارزش از این حیوان را به او هدیه کردند. وی این پوست های باارزش را که تصور می کرد متعلق به گوزن های معمولی است، با خود به اروپا برد. تحقیقات دانشمندان سال ۱۸۶۶ میلادی (۱۲۴۵ هـ .ش) نشان داد این پوست ها متعلق به گونه جدیدی است. تا آن زمان در خارج از کشور چین کسی چیزی درباره این گوزن ها نشنیده بود. نام گوزن های پره دیویدز نیز در واقع برگرفته از نام کاشف آنها آرماند دیویدز است. اخبار مربوط به کشف این موجود عجیب با توجه به شرایط آن زمان انعکاس گسترده ای پیدا کرد. یکی از کسانی که به این گونه جدید علاقه مند شد، فردی به نام دوک بدفورد از انگلستان بود. بدفورد تعدادی از این گوزن های عجیب را به کلکسیون خود در پارک ووبرن واقع در شمال غربی لندن منتقل کرد. بعدها امپراتور چین تعدادی دیگر از گوزن های کمیاب خود را به فرانسه و آلمان فرستاد. ظاهرا صادرات این حیوانات کمیاب یک شانس بزرگ برای ادامه بقای آنها ایجاد کرد چرا که از سال ۱۸۹۵ (۱۲۷۴ هـ .ش) وقوع سیلاب های سنگین باعث خرابی بخش هایی از دیوار شکارگاه سلطنتی چین شد و به موجب آن تعداد زیادی از گوزن ها غرق شدند. آنهایی که فرار کردند نیز براحتی توسط مردم محلی شکار شدند. سرنوشت ۲۴ گوزن باقیمانده در شکارگاه نیز از دیگران بهتر نبود. آنها در نهایت طی شورش مشتزن ها (جنبش میهن پرستان چینی بر ضد خارجیان) که سال ۱۹۰۰ میلادی (۱۲۷۹ هـ .ش) اتفاق افتاد، خوراک سربازان گرسنه شدند. گوزن های پره دیویدزی که امروزه در نقاط مختلف جهان یافت می شوند، در واقع همگی از اعقاب همان تعداد معدودی هستند که به کشورهای اروپایی صادر شدند.

طرح های حفاظتی ابتدایی

دوک بدفورد تعداد زیادی از گوزن های پره دیویدز را از باغ وحش های مختلف جمع آوری و به پارک ووبرن منتقل کرد، اما حتی این گله ها نیز از آسیب های جنگ اول و دوم جهانی دور نماندند. کمبود مواد غذایی تعداد زیادی از آنها را تلف کرد، اما بعدها باز تعداد بازماندگان بیشتر شد. سال ۱۹۵۶ (۱۳۳۵ هـ .ش) تعداد گوزن های پره دیویدز به اندازه ای رسید که بتوانند حداقل چهار راس از آنها را دوباره به باغ وحش پکن برگردانند. با این حال هنوز بزرگ ترین گله این گوزن ها با حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ راس در همان پارک ووبرن زیست می کند.

البته گله قابل ملاحظه دیگری نیز در ودهرست، ساسکس واقع در جنوب انگلستان وجود دارد و تعدادی هم در سایر پارک ها و باغ وحش های سراسر جهان یافت می شوند.

بازگشت دوباره به چین

پارک ووبرن سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۴ هـ .ش) بیست ودو راس گوزن پره دیویدز را به مردم چین اهدا کرد. گوزن های اهدایی به همان شکارگاه سلطنتی پکن فرستاده شدند و محوطه ای به وسعت ۴۰ هکتار برای آنها آماده سازی شد. سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵ هـ .ش) ۳۹ راس دیگر از باغ وحش های بریتانیا به چین منتقل شد.

این گروه را نیز در ذخیره گاه زیستکره دا فنگ واقع در شمال شانگهای اسکان دادند. دا فنگ یک ناحیه ساحلی تالابی است و با زیستگاه اولیه پره دیویدزها شباهت های زیادی دارد.

گوزن ها در این ناحیه رشد قابل توجهی داشته اند چنان که پس از گذشت ده سال تعداد آنها عملا سه برابر شده است. خوشبختانه شواهد نشان می دهد این گونه چندان تحت تاثیر آسیب های ناشی از زادآوری های تک نژادی قرار نگرفته است، با این حال خزانه ژنتیکی کوچک جمعیت های امروزی به طور مشخص در حال کم شدن است و با توجه به این که این جانور تا چند قدمی انقراض کامل هم پیش رفته، شاید نگرانی دانشمندان و دوستداران این حیوان کم نظیر هیچ گاه پایانی نداشته باشد.

منبع : iucnredlist.org