حل المسایل زونا

بسیاری از مردم جامعه ما چندان با این بیماری آشنا نیستند و وقتی فردی به آن مبتلا می شود, اولین سوال هایی که اطرافیان می پرسند این است که زونا واگیر دارد یا نه و چطور می توان از شر دردهای عصبی زونا خلاص شد با متخصصان «سلامت» در مورد سوژه در میزگرد گفت وگو کرده ایم تا به پرسش هایی که درباره زونا وجود دارد, پاسخ دهیم

مهمان «میزگرد زیبایی» این هفته خانم وجیهه رضایی هستند که دچار بیماری زونا شده‌اند؛ بیماریی که به آبله‌مرغان بالغان شهرت دارد. شروع این بیماری با احساس درد شدید، گزگز و سوزش در بخش خاصی از صورت یا تنه است و پس از چند روز ضایعات آن به‌صورت دانه‌های آبدار بر سطح پوست بروز می‌کند...

بسیاری از مردم جامعه ما چندان با این بیماری آشنا نیستند و وقتی فردی به آن مبتلا می‌شود، اولین سوال‌هایی که اطرافیان می‌پرسند این است که زونا واگیر دارد یا نه؟ و چطور می‌توان از شر دردهای عصبی زونا خلاص شد؟ با متخصصان «سلامت» در مورد سوژه در میزگرد گفت‌وگو کرده‌ایم تا به پرسش‌هایی که درباره زونا وجود دارد، پاسخ دهیم.

خانم وجیهه رضایی که چند ماه است درد زیادی را به خاطر زونا تحمل می‌کند، می‌گوید:

این بیماری خوب شدنی نیست!

من وجیهه رضایی هستم، ۵۳ سال سن و ۳ فرزند متاهل دارم و مدت‌ها از خوانندگان شما بوده‌ام، متاسفانه چند ماهی است که زندگی‌ام در اثر ابتلا به بیماری زونا نابسامان شده است. بعد از چند ماه تلاش برای درمان، تحت‌نظر پزشک هنوز وضعیت پوستم خوب نشده و حتی حس می‌کنم این بیماری بر قسمت‌های دیگر بدنم هم اثر گذاشته است. چون صورتم درگیر این بیماری نشده اطرافیان نمی‌دانند که زونا چه تاثیرات بدشکلی بر پوستم گذاشته است اما ناراحتم که مبادا بفهمند. درد زیادی دارم. متاسفانه پوست ناحیه سینه‌ام درگیر این بیماری شده و گاهی حس می‌کنم این بیماری خوب?شدنی نیست و از وقتی آخرین فرزندم هم سر خانه ‌و ‌زندگی خودش رفته، من و همسرم خیلی تنها شده‌ایم و متاسفانه همسرم ایرادگیر و بدخلق شده و برای درمان با من همکاری نمی‌کند. این بیماری و بی‌توجهی‌های اطرافیان بر رابطه زناشویی و زندگی خانوادگی‌ام اثر گذاشته است؛ لطفا راهنمایی‌ام کنید.

● پرسش از متخصص اعصاب

دلیل درد زونا چیست؟

دکتر بابک زمانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

اعصاب محیطی مانند سیم‌هایی پیام‌های حسی را به مغز منتقل می‌کنند. اگر این اعصاب با ویروس واریسلازوستر آلوده شوند، پوست فرد در مسیر این اعصاب تاول‌هایی می‌زند. چند روز قبل از ظهور تاول‌ها، بیمار در محلی که قرار است تاول بیرون بزند، دچار درد می‌شود و متاسفانه در بسیاری از مواقع این درد را با درد بیماری‌های دیگر اشتباه می‌گیرند. بهبود تاول‌های زونا چند هفته طول می‌کشد. برخی افراد بعد از پایان دوره فعالیت ویروس بهبود همیشگی می‌یابند اما درصدی از بیماران بعد از اتمام دوره فعالیت ویروس تا پایان عمر در محل بروز تاول‌ها احساس درد می‌کنند. خانم رضایی مانند سایر بیماران مبتلا به زونا برای تسکین دردهای عصبی خود باید زیر نظر متخصص داروهای به‌خصوصی از گروه داروهای ضدتشنج مصرف کنند البته گاهی پزشک مجبور می‌شود برای برخی بیماران از روش جراحی کمک بگیرد. نکته‌ای که شاید برای مهمان میزگرد ما و خوانندگان جالب باشد، علت دردهای ماندگار بیماری زوناست. مراجعان معمولا می‌گویند عامل این بیماری ویروس است و ویروس دوره‌ای زمانی برای فعالیت خود دارد پس چطور بعد از پایان دوره زمانی درد همچنان باقی می‌ماند و در این مورد ویروس سرماخوردگی را مثال می‌زنند. توجه داشته باشید که ویروس سرماخوردگی وارد بافت پوستی می‌شود و بعد از پایان دوره اثری از خود باقی نمی‌گذارد اما واریسلازوستر با وارد شدن به بافت‌های عصبی و فعالیت در آنها، سلول‌های عصبی را معیوب می‌کند و حتی اگر ویروس سرکوب شود، سلول تخریب‌شده نمی‌تواند پیام حسی را به درستی منتقل کند. به عبارت دیگر، علت درد ماندگار این بیماران فعالیت ویروس نیست، بلکه یادگار تخریب‌شده‌ای است که ویروس بر عصب گذاشته است. در پایان اینکه استرس‌های زیاد خانم رضایی در بیماری زونا هیچ تاثیری ندارد.

● پرسش از متخصص طب سنتی

زونا درمان گیاهی هم دارد؟

دکتر مهرداد کریمی

دکترای طب سنتی

برای درمان و تسکین درد ضایعات پوستی در بیماران مبتلا به زونا معمولا درمان‌های خوراکی و موضعی تجویز می‌شود. از درمان‌های خوراکی می‌توان به جوشانده عناب و آلو به‌طور همزمان اشاره کرد که بسیاری از عوارض پوستی را کاهش می‌دهد. ضایعات پوستی در بیماری زونا هم مستعد عفونت و هم دردناک هستند. ترکیب‌های گیاهی که موضعی به کار می‌روند، نه‌تنها التیام‌بخش سطح پوست هستند، بلکه به ترمیم ضایعات نیز کمک می‌کنند. از این ترکیب‌ها می‌توان به ترکیب برگ بالهنگ، گل‌ختمی، برگ مورد و بابونه اشاره کرد که موضعی و به صورت کمپرس استفاده می‌شوند. برای تهیه این ترکیب، ۲ تا ۳ قاشق غذا‌خوری گل‌ختمی، یک قاشق غذا‌خوری بابونه، یک قاشق غذا‌خوری مورد و یک قاشق غذا‌خوری برگ بالهنگ را با هم مخلوط می‌کنند. این گیاهان را نباید مستقیم روی پوست قرار داد و برای پیشگیری از عفونت لازم است آنها را حتما در ۴-۳ لیوان آب جوشاند و صاف کرد. جوشانده گیاهان باید به شکل کمپرس هر ۳ ساعت یک بار روی سطح پوست گذاشته و برداشته ‌شود. براساس نتایج تحقیقات انجام‌شده، آثار ضدالتهابی بابونه با پماد هیدروکورتیزون برابر است با این تفاوت که این گیاه کورتون ندارد. بالهنگ و گل‌ختمی نیز آثار ترمیم‌کنندگی بسیار خوبی بر پوست دارند. اثر ضدمیکروبی بابونه نیز به اثبات رسیده است. گل‌ختمی بر سیستم ایمنی اثر مثبت دارد و به دفع باکتری‌ها کمک می‌کند. گیاه مورد نیز ترشحات ضایعات پوستی را کاهش می‌دهد و ترمیم‌کننده بسیار خوبی است. علاوه بر استفاده از گیاهان، حجامت نیز کمک‌کننده است و به کاهش درد کمک می‌کند. البته حجامت در مبتلایان به زونا در نواحی خاص انجام می‌شود و حتما باید زیر نظر متخصص طب سنتی باشد. بهتر است این درمان‌ها در یکی دو روز اول انجام شوند و همزمان درمان‌های دیگر نیز اجرا شود زیرا درمان‌های طب سنتی و ضدعفونی کردن ناحیه با مصرف پمادهای طب امروزی مغایرت ندارد. استفاده از اکسید روی هم توصیه می‌شود. نکته مهم در درمان زونا رعایت بهداشت و پیشگیری از ایجاد عفونت پوستی است.

● پرسش از ویروس‌شناس

دکتر سعید عامل‌جامه‌دار

عضو هیات علمی

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

آیا بیماری زوناقابل پیشگیری است؟

▪ عامل بیماری زونا چیست؟

زونا یک بیماری ویروسی است که در اثر فعالیت ویروس واریسلازوستر (عامل آبله‌مرغان) ایجاد می‌شود.

▪ این بیماری‌ با آبله‌مرغان چه تفاوتی دارد؟

آبله‌مرغان تظاهرات عفونت اولیه با ویروس واریسلازوستر و یکی از عفونت‌های مسری و بسیار رایج جهانی است که معمولا بیماری خوش‌خیم کودکان محسوب می‌شود ولی ویروس ایجادکننده آن می‌تواند در بزرگسالان هم بیماری ایجاد کند. ویروس آبله‌مرغان از طریق سیستم تنفسی وارد بدن و پس از تکثیر در خون، از طریق عروق خونی پوست باعث بروز تاول‌هایی بر سطح پوست می‌شود. واریسلازوستر در بیماری آبله‌مرغان بعضی از سلول‌های عصبی را آلوده می‌کند و در آنها به صورت خفته باقی می‌ماند. فعالیت مجدد این ویروس در شرایط خاص، منجر به تظاهراتی می‌شود که به آن بیماری زونا می‌گوییم.

▪ پس هرکس که قبلا آبله‌مرغان گرفته، در بزرگسالی ممکن است به زونا مبتلا شود؟

شاید. مرحله اول آلودگی با واریسلازوستر یک بیماری سیستمیک به نام آبله‌مرغان است. در این مرحله، ویروس وارد خون و درنهایت سیستم ایمنی بدن در مقابل ویروس تحریک می‌شود. این فاکتورهای ایمنی برای همیشه در خون وجود دارد و بدن را در برابر ویروس محافظت می‌کند. گاهی ویروس برای فرار از سیستم ایمنی وارد سلول‌های سیستم عصبی می‌شود و در آنها خفته باقی می‌ماند. معمولا در ۲۰ درصد افرادی که دچار آبله‌مرغان شده‌اند، پس از مدت‌ها ویروس به دلایل ناشناخته‌ای فعال و منجر به تظاهرات بالینی می‌شود. روش پیشگیری خاصی برای مبتلا شدن به زونا وجود ندارد. زیرا مکانیسم فعال شدن مجدد ویروس و ابتلا به زونا هنوز مشخص نیست.

▪ آیا واکسنی برای این بیماری وجود دارد؟

برای یک فرد دارای سیستم ایمنی سالم، پیشگیری و درمان آبله‌مرغان چندان اهمیتی ندارد زیرا این بیماری سیر خوش‌خیمی دارد اما افرادی که دچار ضعف یا نقص سیستم ایمنی هستند و در تماس با فرد آلوده بوده‌اند، ممکن است به اشکال شدید این بیماری مبتلا شوند. یکی از راه‌های پیشگیری برای این افراد واکسیناسیون است که به ۲ صورت انجام می‌شود؛ اول تجویز ایمونوگلوبولین واریسلازوستر و دوم تزریق واکسن که البته در برنامه واکسیناسیون کشوری ایران نیست.

▪ خانم‌‌ها بیشتر در خطر این بیماری هستند یا آقایان؟

میزان شیوع این بیماری در هر دو جنس و در نژادهای مختلف، یکسان است. بیماری زونا ممکن است در هر سنی رخ دهد اما بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، بیش از ۵۰ سال سن دارند. زونا در کودکان نادر است مگر اینکه در دوران جنینی در مواجهه با ویروس قرار گرفته باشند.

▪ آبله‌مرغان و زونا عوارضی هم دارند؟

شایع‌ترین عارضه آبله‌مرغان، اضافه شدن یک عفونت باکتریایی روی پوست است. گاهی به دنبال ابتلا به آبله‌مرغان، عفونت ریوی واریسلایی اتفاق می‌افتد که علایم آن به صورت تند شدن تنفس، سرفه، تنگی‌نفس، تب و درد قفسه‌سینه است. شایع‌ترین محل درگیری بعد از پوست، سیستم اعصاب است که در این صورت از دست دادن تعادل و تحریک پرده‌های پوشاننده مغز (مننژ) اتفاق می‌افتد. گاهی بیماری زونا علاوه بر تظاهرات پوستی، تظاهرات چشمی (زونای چشمی) هم دارد. از عوارض زونا می‌توان به انسفالیت اشاره کرد که در آن ویروس خود را از راه خون به مغز رسانده و با ایجاد التهاب در آن عملکرد مغز را مختل می‌کند. عدم تعادل در راه رفتن از نشانه‌های التهاب مغز یا انسفالیت است.

● پرسش از متخصص پوست

دکتر محمد شیزرپور

عضو هیات علمی

دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

زونا مسری است؟

▪ علایم پوستی بیماری زونا کدام‌اند؟

قرمزی، تاول، تورم، زخم، ترشح، خارش و سوزش شدید. حتی گاهی قبل از بروز علایم پوستی درد و سوزش شروع می‌شود. اگر شروع زونا در ناحیه کمر باشد، ممکن است با کمردرد اشتباه ‌شود و اگر در ناحیه سینه باشد، قبل از بروز علایم پوستی، درد ناشی از آن با درد قلب اشتباه می‌شود که خانم رضایی هم احتمالا این حالت را تجربه کرده‌اند. البته معمولا ۱ تا ۲ روز بعد از شروع درد و سوزش، علایم پوستی بروز می‌کند. در موارد نادری زونا فقط با نشانه‌های درد و سوزش پوست است و علایم پوستی ایجاد نمی‌شود. محل بروز علایم پوستی در افراد مختلف تفاوت دارد؛ مثلا در یک نفر تمام پوست بدن، در یکی فقط صورت و در دیگری فقط روی کمر درگیر می‌شود.

▪ محل بروز مشکلات پوستی به چه عاملی بستگی دارد؟

ابتلا به آبله‌مرغان در سنین پایین باعث مخفی شدن واریسلازوستر در ریشه‌های اعصاب نخاعی می‌شود این ویروس نهفته در مسیر ریشه اعصاب نخاع در سنین بالاتر به سطح پوست می‌آید و با توجه به اینکه در مسیر کدام عصب نخاعی فعال شده باشد، همان ناحیه از پوست اطراف آن عصب درگیر می‌شود.

▪ آیا امکان دارد علایم از یک قسمت بدن شروع شوند و بعد تمام قسمت‌ها را آرام‌آرام درگیر کنند؟

بیماری زونا منتشر نمی‌شود و فقط یک ناحیه مشخص از پوست را درگیر می‌کند. البته موارد استثنا هم وجود دارد؛ مثلا در بیمار مبتلا به ایدز پیشرفته ممکن است ضایعات پوستی زونا در قسمت‌های مختلف پوست منتشر شود.

▪ خانم رضایی هنوز از درمان نتیجه نگرفته‌اند. برای بهبود باید به چه متخصصی مراجعه کنند؟

بیماری زونا یک بیماری پوستی است و باید حتما به متخصص پوست مراجعه کنند. برای زونا درما‌ن‌های موضعی و خوراکی وجود دارد که با توجه به شدت بیماری و سن فرد مبتلا و ناحیه مبتلا به وسیله متخصص پوست تجویز می‌شود.

▪ آیا این درمان‌ها قطعی‌اند یا امکان ابتلای مجدد وجود دارد؟

درمان قطعی است و امکان عود وجود ندارد اما گاهی به‌خصوص در سنین بالا، درد ناشی از زونا خیلی طول می‌کشد. در چنین مواقعی مصرف داروهای آرام‌بخش و مسکن برای مدت طولانی ضروری است.

▪ مصرف داروهای گیاهی یا طب سنتی را در درمان زونا مفید می‌دانید؟ مثلا خوردن جوشانده یا حجامت؟

به نظر من استفاده از روش‌های درمانی مبتنی بر اصول علمی مطمئن‌تر است.

▪ دستکاری تاول‌های زونا چه خطری دارد؟

دستکاری و ترکاندن تاول‌ها باعث افزایش شانس لک و جوشگاه بعد از بهبود زونا می‌شود و بهبود آن را به تاخیر می‌اندازد.

▪ در مورد نگرانی خانواده به‌خصوص همسر این خانم از مسری بودن بیماری‌شان چه نظری دارید؟

احتمال مسری بودن زونا بسیار کم است و فقط در تماس مستقیم پوستی بیمار با فردی که آبله‌مرغان نگرفته، ممکن است باعث ابتلای او به آبله‌مرغان شود و نه زونا. مثلا اگر مادربزرگی دچار زونا شده باشد و نوه خود را مرتب بغل کند، ممکن است نوه‌اش آبله‌مرغان بگیرد. البته اگر آن نوه تا حالا آبله‌مرغان نگرفته باشد. یعنی عفونت اولیه با واریسلازوستر به ‌صورت آبله‌مرغان بروز می‌کند نه زونا. همسر و فرزندان این خانم حتما باید با ایشان همکاری کنند.

ربابه عمویی

«میزگردزیبایی» درباره مشکل پوستی خانم وجیهه رضایی با حضور

دکتر سعید عامل‌جامه‌دار ویروس‌شناس

دکتر محمد شیزرپور متخصص پوست‌

دکتر بابک زمانی متخصص مغز و اعصاب

دکتر مهرداد کریمی متخصص طب سنتی