دلایل خودسوزی

خودسوزی زنان, کودکان و حتی مردان جوان, معضلی صرفاً خاص ایلامی ها نیست که در لرستان, کردستان, کرمانشاه, خوزستان, چهارمحال و بختیاری, اردبیل, آذربایجان شرقی, بخش ترکمن نشین استان گلستان و بوشهر نیز وجود دارد و روزبه روز در حال افزایش است که دلایل گوناگونی دارد

خودسوزی زنان، کودکان و حتی مردان جوان، معضلی صرفاً خاص ایلامی ها نیست که در لرستان، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، اردبیل، آذربایجان شرقی، بخش ترکمن نشین استان گلستان و بوشهر نیز وجود دارد. و روزبه روز در حال افزایش است که دلایل گوناگونی دارد.

● تغییرات جمعیتی

کارشناسان علوم اجتماعی دهه ۸۰ را در ایران دهه بحران های گسترده اجتماعی نام نهاده اند؛ جوان بودن جمعیت کشور، افزایش جمعیت، چنانکه ۳۵ درصد از جمعیت فعلی کشور بین سنین ۱۵ تا ۲۰ سال قرار دارند.

کاستن از سهم جمعیت روستایی و افزایش جمعیت شهری چنانکه در حال حاضر ۶۸ درصد از جمعیت کل کشور در شهرها زندگی می کنند. در پی این سیل مهاجرت افزایش فقر و نابرابری نیز چاشنی تلخ تغییرات جمعیتی شده است.

براساس نظرات روانشناسان زمانی که انسان بر محیط خود کنترل دارد از اضطراب و رفتارهای ناسالم اش کاسته خواهد شد و احساس مفید بودن و مسوولیت داشتن در کاهش رفتارهای ناسالم آدمی موثر خواهد افتاد.

رفتارهای ضداجتماعی ناشی از عدم احساس تعلق است. انسانی که به هیچ صنف و جمعیت و گروه اجتماعی تعلق خاطر ندارد، در واقع گم شده ای دارد که برای رسیدن به آرامش ممکن است به رفتارهای ضداجتماعی دست بزند.

● اختلافات خانوادگی

اختلافات خانوادگی در دو دهه اخیر به دلیل آگاه شدن زنان از حقوق فردی و اجتماعی خویش افزایش چشمگیری داشته است.

هنجارهای هر جامعه ارزش ها و قواعد رفتار، از ریزترین و خصوصی ترین تا کلان ترین آنها را از گذشته تا آینده ترسیم می کند و اگر فردی از این قوانین تخطی کند، با واکنش های شدید محیط خویش روبه رو می شود و از آنجا که فرد توان هنجارشکنی ندارد، در رویارویی با معضل خود به راه های مختلف از جمله خودآزاری متوسل می شود.

به عنوان مثال هم به ازدواج درآوردن دختران جوان با مردان مسن، ازدواج محتوم دخترعمو و پسرعمو در برخی نقاط، مردسالاری های تمام عیار در خانواده که زن از کوچک ترین حقوق فردی برخوردار نیست، به ازدواج درآوردن تحمیلی دختران در بعضی مناطق برای پایان دهی به دعواهای طایفه ای که مردان به راه می اندازند و زنان با قربانی کردن خود باید آن نزاع های کور را پایان دهند، از جمله موارد اختلافات خانوادگی است.

دخترانی که در مناطق دورافتاده ایران زندگی می کنند، با تاثیر گرفتن از وسایلی چون رسانه های جمعی و با داشتن تحصیلات در سطوح مختلف و نیز برقراری ارتباط با دیگر شهرها و روستاها، دارای حس آرمانخواهی از سویی و آگاهی به وضعیت خویش هستند و این حس آنان را دچار کشمکش های ذهنی و روانی می کند و بی پاسخ ماندن خواسته های آنان زنان را به درون گرایی، رخوت و واخوردگی می کشاند.

● افسردگی

تعریف روانشناسان از افسردگی عبارت از احساس حزن و اندوه، کاهش علاقه به اطرافیان، حساسیت به نقاط ضعف، خودتحقیری، رنجیدگی خاطر، کاهش قدرت تصمیم گیری، خستگی زودرس و نگرانی از ناراحتی های جسمی است. آنان دلایل بروز افسردگی را مشکلات اقتصادی و بیکاری می دانند و نبود همخوانی بین توقعات با واقعیات موجود افراد را مبتلا به افسردگی می کند.

طبق برخی آمارهای رسمی در استان ایلام، افسردگی زنان دو تا سه برابر مردان است. در تحقیقات به عمل آمده از ۵۰۱ دانشجوی دانشگاه ایلام چنین اعلام شده که ۱۲ درصد از دانشجویان از افسردگی شدید رنج می برند.

۵/۲۹ درصد دانشجویان افکار ناامید و ۲۶ درصد از این افراد دارای افکار خودکشی بوده اند.دکتر یارمحمد قاسمی جامعه شناس ایلامی در خصوص دلایل خودسوزی زنان نیز در آن سال به ما چنین گفت؛ «ما جامعه ای ایل تبار هستیم. در اینجا روابط براساس پیوندهای خونی و قبیله ای است.زن ایلی با شوهر قدرتمدار مواجه است که با آمدن به شهر محدودتر شده است. زنان ایلامی احساس بی قدرتی می کنند، ما شاهد دو دهه خودکشی در ایلام بوده ایم و هیچ گونه پیشگیری هم نکرده ایم و آنچه که من دریافته ام، احساس تنهایی و بی قدرتی زنان در خانواده و جامعه از جمله دلایل خودسوزی آنها است.»

● صراحت بهتر است

ما دهه ۸۰ را از نیمه هم گذرانده ایم و دو دهه و اندی از خودسوزی زنان و جوانان و حتی کودکان در مناطق یاد شده می گذرد و برای حفظ نیروها و منابع انسانی و مهار این بحران شوم به فکر راهکارهای اصولی نیفتاده ایم.

وضعیت دشوار اقتصادی که مردم در آن به سر می برند، ما را به فکر پیشگیری علمی در زمینه فرهنگ و آموزش و نیز برنامه ریزی درازمدت و میان مدت و کوتاه مدت نینداخته است.بد نیست بدانیم زنان و مردان ساکن در نقاط محروم کشور ما سخت نیازمند آموزش، نیازمند درک نقاط قوت و ضعف خود هستند، نیازمند گفت وگوی مرکزنشینان با زنان و مردان آسیب دیده استان های محروم هستند.

حال آیا بهتر نیست به درک عمیق، حس انسان دوستی مردم و علم کارشناسان خود اعتماد کنیم و به طرح عریان و شفاف مشکلات اجتماعی بپردازیم و در پی یافتن ارائه راهکارهای علمی و عملی برای شهروندان خود باشیم.

پروین بختیار نژاد