آثار و بركات انس با قرآن در كلام پیامبر اعظم ص

قرآن, كلام ارجمند خداوند و واسطه انس بندگان با خداست راهنمای آدمی از ضلالت ها و پناهگاه او در فتنه ها, جدا كننده حق از باطل و نیكوترین سخن و رساترین اندرز و سفره گسترده الهی در میان بندگان است

قرآن، كلام ارجمند خداوند و واسطه انس بندگان با خداست. راهنمای آدمی از ضلالت ها و پناهگاه او در فتنه ها، جدا كننده حق از باطل و نیكوترین سخن و رساترین اندرز و سفره گسترده الهی در میان بندگان است تا از خوان نعمتش جسم و جان خویش راحیات بخشند و زندگی سرد و زمستانی خویش را با انس با قرآن بهاری كنند. مگر نه آنكه بهار قرآن بهار دلهاست و بهار، زیباترین فصل طبیعت، آنانكه قلب خویش را با قرآن همنشین ساختند نه یك فصل حیاتشان كه تمامی فصول زندگیشان دراین جهان و آن جهان بهاری است.

پیامبر(ص) كه قلب خویش را ظرف نزول قرآن ساخته، پیش از تمامی خلایق الهی با قرآن مأنوس بود و از آن در زندگی خویش تأثیر می پذیرفت. آنگاه كه از عایشه وصف پیامبر را جویا شدند با جمله ای كوتاه اما دنیایی از معنا چنین گفت: «و كان خلقه القرآن»؛ قرآن، اخلاق پیامبر بود.» رفتار و گفتارش، اندیشه و ذكرش، و تمامی حركات و سكنات پیامبر قرآنی بود و به یقین بهترین و كوتاهترین وصف پیامبر درهمین جمله خلاصه می شود از این رو پیامبر را باید آیه آیه قرآن دانست و تفسیر سیره اش را در قرآن جست. بنابراین اگر پیامبر اسوه حسنه مؤمنان است. «لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه و اگر یكی از جلوه های اسوه بودن پیامبر را اوج انس او با قرآن بدانیم پس باید انس با قرآن و آثار آن را در كلام و رفتار ایشان جستجو كنیم و بدینوسیله به آن حضرت اقتدا كنیم. پیامبر چنان با قرآن مأنوس بود كه بارها و بارها با تلاوت آیات اشك از چشمانش سرازیر می شد و از آن متأثر می گردید و چنین تأثیرپذیری از آیات جز با انس شدید قلبی با كلام وحی حاصل نمی شود.

ابوذر غفاری همدم و انیس پیامبر می گوید: «شبی رسول خدا ما را برای عبادت بیدار كرد، درحالی كه خود آن حضرت آن شب بیدار بود و همواره این آیه را می خواند: «ان تعدبهم فانهم عبادك و ان تغفر لهم فانك انت العزیز الحكیم؛ اگر آنان را (بندگان) عذاب كنی پس آنان بندگان تواند و اگر آنها را ببخشایی پس همانا توانا و حكیمی»

ارتباط پیوسته با قرآن و مأنوس بودن با آن آثار و ثمرات شگرفی دارد كه پاره ای از آن مربوط به زندگی دنیوی و بخش مهمی از آن به جهان آخرت مربوط است. میزان بهره مندی انسان از این آثار بستگی به سطح و كیفیت انس با قرآن دارد. انس با قرآن را مراتبی است و كمترین مرحله انس با قرآن نگاه كردن روزانه به قرآن است كه همین نگاه كردن بدون خواندن، جزو عبادات مستحبی محسوب شده و ثواب دارد. پیامبر دراین باره فرمودند: «النظر

فی المصحف من غیر قراه عباده نگاه كردن به خطوط قرآن بدون خواندن آن عبادت است.»

شنیدن قرآن، تلاوت قرآن، حفظ قرآن، تعلیم و تعلم قرآن، توسل به قرآن، هریك مراتب و شیوه های انس با كتاب الهی است كه در روایات، ثمرات و فوایدی برای هریك ذكر شده است.

به یقین معنای واقعی انس با قرآن صرفا با تلاوت، حفظ، شنیدن و تعلیم بدون تدبر و عمل به قرآن حاصل نمی شود بلكه آنچه انس واقعی را معنا می بخشد عمل به آیات و تأثیرپذیری در عمل و رفتار تلاوت كننده است وگرنه چه بسا قاریانی كه قرآن را تلاوت می كنند اما چون انگیزه های درستی ندارند قرآن آنها را لعنت می كند چنانچه پیامبر می فرمایند: «رب تال القرآن و القرآن یلعنه» از این روست كه در روایات از جمله آداب تلاوت قرآن، تدبر، خشوع و خضوع و حزن و تأثیرپذیری برشمرده شده است.

براساس روایات پیامبر(ص) می توان آثار انس با قرآن را در دو حوزه آثار دنیوی و آثار اخروی تبیین كرد كه در این نوشتار به بررسی آثار دنیوی آن خواهیم پرداخت.

البته آنچه بیان می شود تمامی آثار دنیوی انس با قرآن نیست بلكه آثار بسیاری نیز در روایات امامان معصوم(علیهم السلام) كه مفسران مكتب نبوی هستند منعكس شده كه این مقاله به آن نپرداخته است.

● آثار دنیوی انس با قرآن

۱) نجات از فتنه ها: زندگی آدمی همواره مملو از دردها، رنجها، دشواری ها و فتنه هاست كه آدمی را در حل و رفع آن حیران می كند آنجا كه دست هیچ درمانگر و روانشناسی به آن نمی رسد و چاره ساز آن نیست در چنین شرایطی پیامبر اعظم كه طبیب دردهای بشریت و در جستجوی در دهای اوست تا آن را مرهم نهد: «طبیب دوار بطبه» می فرماید: «اذا التبست علیكم الفتن كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقرآن فانه شافع مشفع... فیه مصابیح الهدی و منار الحكمه آن گاه كه فتنه ها چون پاره های شب تار بر شما پوشیده شد به قرآن تمسك كنید كه آن شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته می شود... در آن چراغهای هدایت و نشانه های حكمت است...»

۲) دوای دردها: همان گونه كه تن آدمی دردمند می گردد و نیازمند مداواست،قلب و روح آدمی نیز دچار درد، مرض و آسیب می شود. قرآن كریم درباره منافقان می فرماید:« فی قلوبهم مرض» در قلبهایشان مریضی است» حقیقت آنست كه دردهای روحی، بسیار عمیق تر و عدم مداوای آن اثرات جبران ناپذیری بر زندگی آدمی و سعادت وی می گذارد. خداوند قرآن كریم را مایه «شفا»ی دردها معرفی كرده می فرماید:«وننزل من القرءان ما هو شفاء و رحمه للمومنین ولایزید الظالمین الاخسارا»

تكبر و خود برتربینی، حسد و ظلم و تجاوز و فتنه گری، سركشی، طغیان و شرك و بسیاری ازدردهای امروز جوامع بشری، ریشه در دور افتادن از تعالیم قرآن و دین دارد كه متاسفانه بسیاری از مسلمین نیز با وجود داشتن نسخه شفابخش، گرفتار پاره ای از این دردها هستند.

از پیامبراكرم(ص) درباره كاركرد شفابخشی قرآن روایت شده كه:«من لم یستشف بالقرآن فلا شفاه الله، هركس به قرآن شفا نجوید خداوند شفایش ندهد.» و در روایتی دیگر می فرمایند:«القرآن دواء قرآن دواست.»

شفابخشی قرآن فقط مربوط به دردهای روحی نیست بلكه روایات بسیاری از پیامبر و معصومین وجود دارد كه بر نقش و تاثیر قرآن در بهبود دردهای جسمی تاكید می كند در فضیلت تلاوت سوره فلق و ناس آمده است كه «روزی پیامبر شدیداً بیمار شد در این هنگام جبرئیل امین و میكائیل نزد آن حضرت آمدند. جبرئیل نزد سر آن جناب نشست و میكائیل نزد پای او، جبرئیل سوره مباركه فلق و میكائیل سوره شریفه ناس را تلاوت كرد و پیامبر را به این وسیله در پناه خداوند قرار داد و پیامبر با این تلاوت شفا پیدا كرد و سالم گردید.»

از امام صادق(ع) روایت شده كه مردی درمحضر رسول اكرم از درد سینه خود شكایت كرد. حضرت فرمود. به قرآن كریم شفا بجوی. زیرا خدای عزوجل می فرماید: «و شفاء لما فی الصدور»؛ و شفایی است برای (دردهایی) كه در سینه هاست.»

البته باید نكته ای را درباره شفا بخشی قرآن گوشزد كنیم كه شفابخشی قرآن نیز مانند دعا كردن دارای شرایط و مصالحی است كه گاه عدم وجود آن شرایط یا عدم مصلحت الهی در استجابت دعا موجب به تأخیر افتادن درمان با دعا می گردد.

۳) نشستن برسفره ضیافت الهی: انسانی كه با قرآن مأنوس است و آن را همنشین خویش ساخته، خود را بر خوان رنگارنگ و بی نظیری می بیند كه میزبان آن خداست، خدایی كه غنی و بی نیاز است «ان الله هو الغنی الحمید» وكریم و بخشنده «فان ربی غنی كریم» و توانا بر ارائه تمام حوایج و خواسته ها (وهو علی كل شی ء قدیر»

چگونه ممكن است آدمی بر سرچنین سفره ای حاضر شود و بی توشه دست خالی برگردد.

پیامبراكرم می فرماید:«القرآن مأدبه الله فتعلموا من مأدبته ما استطعتم، قرآن سفره ضیافت الهی است پس تا می توانید از سفره ضیافت او فرا گیرید.»

براین اساس است كه از نخستین روزهای نزول قرآن تاكنون هركس به فراخور حال و نیاز و استعداد خویش از آن كسب معرفت نموده است. عارفان، فیلسوفان، متكلمان، علمای اخلاق،خطیبان و سخنوران، اهل بلاغت و فصاحت، روانشناسان، مورخان، جامعه شناسان، حقوقدانان، همه و همه آنگاه كه در برابر قرآن زانو زده و سر بر آستان مقدسش ساییده اند خود را در برابر اقیانوس بی كرانه ای دیده اند كه آنچه از آن نوشیده اند را تنها جرعه ای از دریای عظمت قرآن وصف كرده اند. از این رو میلیونها كتاب، مقاله و رساله تحقیقی در موضوعات آن نوشته شده و می شود و از همین روست كه پیامبر در وصف قرآن می فرماید كه:«عمیق بحره لاتحصی عجائبه و لایشبع منه علماوه، دریای عمیق است كه شگفتیهای آن (قرآن) بیشمار و عالمانش از آن سیر نمی شوند.

در روایتی دیگر پیامبر به دانشمندان و علم دوستان توصیه می كنند كه:«من اراد علم الاولین و آلاخرین فلیثور القرآن، هر كه خواهان علم پیشینیان و آیندگان (از اول تا آخرین) است در قرآن كاوش و تأمل كند.»

آری قرآن تاریخ اقوام بسیاری را همراه با عوامل سعادت و شقاوت آنها بیان می كند كه سیر در احوالات و پندپذیری از آن زمینه سعادت آدمی را فراهم می سازد.

علی اسعدی

---