آشنایی کامل, روش های تشخیص, خطرات, و روش های کنترل دیابت نوع یک

دیابت از بیماری هایی است که برای پیشگیری از آن بهتر است همه افراد هرچند ماه یکبار به پزشک مراجعه کرده و آزمایش دیابت از آن ها صورت بگیرد با نحوه پیشگیری از آن آشنا شوید

دیابت نوع ۱ چیست؟

در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، پانکراس نمی‌تواند انسولین تولید کند. این هورمون حیاتی به سلولهای بدن کمک میکند قند را به انرژی تبدیل کنند. بدون انسولین، قند در خون جمع شده و ممکن است به سطح خطرناکی برسد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای اجتناب از عوارض خطرناک، باید در تمام طول عمر برخی از اشکال انسولین را مصرف کنند.

برخی از علائم هشدار دهنده : تشنگی غیر معمول

علائم دیابت نوع ۱ معمولا ناگهانی ایجاد می‌شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

احساس تشنگی غیر معمول

خشکی دهان

بوی میوه در تنفس

دفع ادرار زیاد

علائم هشدار دهنده: کاهش وزن

اگر سطح قند خون بالا بماند، دیابت نوع ۱ منجر به موارد زیر می‌شود:

کاهش وزن ناخواسته

افزایش اشتها

کمبود انرژی

خواب آلودگی

علائم هشدار دهنده: مشکلات پوستی

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ مشکلات پوستی از جمله عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های قارچی، خارش، خشکی پوست و گردش ضعیف خون را تجربه می‌کنند. دختران مبتلا به دیابت نوع ۱ بیشتر در خطر عفونت قارچی اندام تناسلی قرار دارند. نوزادان ممکن است به کاندیدیاز مبتلا شوند که شکل شدید بثورات ناشی از بستن پوشک است که توسط مخمر ایجاد می‌شود و به سادگی می‌تواند از منطقه پوشک به ران و شکم گسترش یابد.

علائم هشدار دهنده خطرناکتر

در صورتی که قند خون کنترل نشود، دیابت نوع ۱ علائم جدی‌تری ایجاد می‌کند، از جمله بی حسی یا مور مور شدن در پا، تاری دید، افت قند خون / هیپوگلیسمی و کاهش سطح هوشیاری. برخی از بیماران هیچ علائم هشدار دهنده واضحی پیش از کمای دیابتی ندارند که در این حالت نیاز به درمان اورژانسی وجود دارد.

علائم هشدار دهنده خطرناکتر : کتواسیدوز

بدون درمان، دیابت نوع ۱ سلول‌های شما را از قندی که به عنوان انرژی نیاز دارند محروم می‌کند. بدن برای تولید انرژی شروع به سوزاندن چربی می‌کند که موجب تجمع کتون در خون می‌شود. کتون اسیدی است که بدن را مسموم می‌کند. سطح بالای اسید در خون و ناهنجاری‌های دیگر ناشی از تغییر سطح pH خون ممکن است باعث وضعیت خطرناک کما شود که به عنوان کتواسیدوز دیابتی شناخته می‌شود. این وضعیتی اضطراری است که باید به سرعت درمان شده و اغلب، بیمار باید به بیمارستان انتقال یابد.

دیابت نوع ۱ در مقابل دیابت نوع ۲

در دیابت نوع ۱ سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند، حمله کرده و آنها را تخریب می‌کند. در دیابت نوع ۲ پانکراس تحت حمله قرار نگرفته و معمولاٌ انسولین کافی تولید می‌کند اما به دلایل متعدد بدن از این انسولین به طور موُثر استفاده نمی‌کند. علائم هر دو شکل دیابت مشابه هستند، اما در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، این علائم سریعتر بروز می‌کنند.

عامل دیابت نوع ۱ چیست؟

پزشکان هنوز مطمئن نیستند چه عاملی باعث می‌شود سیستم ایمنی به پانکراس حمله کند، اما معمولاً، ترکیبی از عوامل همانند مستعد بودن ژنتیکی و فاکتورهای محیطی مسئول آن در نظر گرفته می‌شود. دانشمندان ۵۰ ژن یا ناحیه ژن را شناسایی کرده‌اند که خطر دیابت نوع ۱ را افزایش می‌دهد. اما ژنتیک به تنهایی مسئول همه خطرها نیست، بنابراین داشتن این ژنها به این معنی نیست که شما دیابت نوع ۱ خواهید داشت. برخی از محققان معتقدند که محرکهای محیطی مانند ویروس یا عوامل مرتبط با بارداری یا رژیم غذایی نیز ممکن است در آن نقش داشته باشد.

چه افرادی به دیابت نوع ۱ مبتلا می‌شوند؟

دیابت نوع ۱ می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما دو سوم از موارد جدید ابتلا به دیابت، در افراد زیر نوزده سال تشخیص داده می‌شود. ظاهراً دو اوج در سن شروع دیابت وجود دارد. اول در اوایل کودکی و دوم در طول دوره بلوغ. ابتلا به دیابت نوع ۱ در مردان و زنان برابر است اما در سفید پوستان نسبت به نژادهای دیگر شایعتر است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، دیابت نوع ۱، در مردم افریقا، آسیا و بومیان امریکایی نادر است.

تشخیص دیابت نوع ۱

با آزمایش نمونه خون می‌توان دیابت را تشخیص داد. آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش قند خون تصادفی (به اضافه وجود علائم) نیز می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. آزمایش قند بلند مدت A۱c که سطح متوسط قند خون در دو تا سه ماه گذشته را نشان میدهد نیز برای تشخیص می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. آزمایشها باید در دو روز جداگانه تکرار شوند تا دیابت تشخیص داده شود. آزمایش تحمل گلوکز که کمتر متداول است نیز ممکن است برای تعیین وجود دیابت انجام شود. اگر دیابت نوع ۱ در شما تشخیص داده شد، پزشک ممکن است بتواند نوع آن را با بررسی آنتی بادیهای مشخصی در خون تعیین کند.

مشکلات دیابت در بلند مدت

بالا بودن سطح قند خون در بلند مدت می‌تواند به بسیاری از سیستمهای بدن به مرور زمان آسیب برساند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ در خطر بیشتر بیماری قلبی و سکته، نارسایی کلیه، نابینایی و مشکلات بینایی، بیماری لثه و از دست دادن دندان، آسیب به عصب دست، پا و سایر اندامها قرار دارند.

نظارت بر قند خون

اولین قدم در پیشگیری از پیچیدگی‌های بعدی، ارزیابی منظم قند خون یا سطح گلوکز است. این کار شامل سوزن زدن به انگشت و قرار دادن یک قطره خون بر روی نوار تست و قرار دادن آن در گلوکز سنج است. نتایج آن به شما کمک می‌کند برنامه درمانیتان را بهینه سازید. هنگامی که قند خون نزدیک به سطح طبیعی باقی بماند، انرژی بیشتر و مشکلات پوستی کمتری دارید و خطر بیماری قلبی و آسیب کلیه کاهش می‌یابد.

نظارت مداوم بر گلوکز

روش دیگر برای ارزیابی الگوی قند خون سیستم نمایش مداوم گلوکز است. یک حسگر، سطح گلوکز در بافت را در هر ده ثانیه اندازه گیری می‌کند و اطلاعات را به ابزاری در اندازه گوشی تلفن همراه به نام مانیتور که آن را به همراه دارید ارسال می‌کند. این سیستم به طور اتوماتیک مقدار متوسط گلوکز را در هر پنج دقیقه تا مدت ۷۲ ساعت ثبت می‌کند. این ابزار برای نظارت هر روزه یا خود مراقبتی بلند مدت نیست و جایگزین نظارت قند خون استاندارد نمی‌شود بلکه تنها وسیله ای برای مشخص کردن سطح قند خون است.

درمان دیابت: تزریق انسولین

هر فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید انسولین مصرف کند تا به بدن در فرآوری قند خون کمک کند. بیشتر بیماران انسولین را به صورت تزریقی استفاده کرده و نیاز به چند تزریق در طول روز دارند. پزشک به شما توضیح میدهد که چگونه میزان تزریق انسولین خود را بر اساس نتایج آزمایش قند خونتان، تنظیم کنید. هدف اینکار، نگه داشتن گلوکز تا حد ممکن در سطح طبیعی است.

علائم هشدار دهنده واکنش انسولین

مصرف بیش از حد انسولین می‌تواند قند خون را تا سطح خطرناکی کاهش دهد. به این وضعیت واکنش انسولین گفته می‌شود. این واکنشها ممکن است خفیف، ملایم یا شدید باشد که نیاز به کمک دیگران دارد. علائم هشدار دهنده آن عبارتند از:

خمیازه زیاد یا خستگی

ناتوانی در صحبت کردن یا فکر کردن به طور مشخص

کاهش هماهنگی عضلات

تعریق، تکانهای غیر ارادی و رنگ پریدگی

تشنج

کاهش سطح هوشیاری

خنثی کردن واکنش انسولین

افرادی که انسولین مصرف می‌کنند همیشه باید حداقل ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع‌العمل (کربوهیدراتهای ساده) با خود داشته باشند. کربوهیدرات‌های سریع روشی برای بالا آوردن سریع قند خون برای مقابله با واکنش انسولین است. نمونه‌های این کربوهیدرات‌ها شامل موارد زیر است:

نصف فنجان آب میوه یا نوشابه غیر رژیمی

یک فنجان شیر

دو قاشق غذاخوری کشمش

۵ آب نبات یا ۳ قرص گلوکز

اگر پس از ۱۵ دقیقه هنوز سطح قند خونتان خیلی پایین است ۱۵ گرم دیگر مصرف کنید. در موارد واکنش شدید، دارویی به نام گلوکاگون باید توسط اعضای خانواده زیر پوست تزریق شود.

درمان دیابت: پمپ انسولین

یک روش کاهش احتمال واکنش انسولین، استفاده از پمپ انسولین است. این ابزار انسولین را از طریق لوله باریکی که زیر پوست قرار داده شده، وارد بدن می‌کند. با این روش انسولین را بیست و چهار ساعته به بدن رسانده و دیگر به تزریق انسولین نیازی نیست. پمپ انسولین کمک می‌کند سطح قند خونتان ثابت تر بماند و امکان انعطاف‌پذیری بیشتری در برنامه‌های غذایی به شما میدهد. پمپ انسولین معایبی نیز دارد بنابراین در مورد مناسب بودن آن، با پزشک صحبت کنید.

درمان شما تا چه حد موُثر است؟

برای این که بدانید درمانتان چقدر موُثر است احتمالا پزشک پیشنهاد می‌کند هر سه تا شش ماه آزمایش خون A۱c بدهید. این آزمایش نشان میدهد قند خونتان چقدر است و در دو تا سه ماه گذشته کنترل شده است یا خیر. اگر نتایج مشخص کرد که کنترل سطح قند خون به طور نامناسبی انجام شده است، شاید لازم باشد که درمان انسولین، نوع وعده های غذایی و یا فعالیت ورزشی خود را تنظیم کنید.

پیوند سلولهای جزایر لانگرهانس پانکراس

اگر انسولین درمانی در کنترل قندخون موُثر نباشد یا واکنش انسولین زیادی داشته باشید، ممکن است در فهرست پیوند سلولهای جزایر لانگرهانس قرار بگیرید. این کار روش آزمایشی است که در آن، جراح سلولهای سالم تولید کننده انسولین از یک اهدا کننده سالم را به پانکراس فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ انتقال میدهد. متاُسفانه نتایج ممکن است تنها چند سال دوام داشته باشد. برای پیشگیری از پس زدگی سلولهای پیوندی، لازم است که دارو مصرف شود و عوارض آن ممکن است بسیار جدی باشد.

دیابت نوع ۱ و ورزش

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید هنگام ورزش اقدامات احتیاطی به کار بگیرند. برای پیشگیری از افت ناگهانی قند خون گروه پزشکی ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

بررسی سطح قند خون پیش از ورزش

تنظیم دوز انسولین پیش از ورزش

خوردن میان وعده پیش از ورزش یا در حین آن

پزشک همچنین توصیه می‌کند ادرار برای میزان کتون که نشانه بالا بودن قند خون است بررسی شود. اگر کتون در ادرار وجود دارد از فعالیت شدید خودداری کنید.

دیابت نوع ۱ و رژیم غذایی

شایعات زیادی درباره ممنوعیت‌های غذایی افراد دیابتی وجود دارد. واقعیت این است که هیچ غذای مطلقاٌ ممنوعه‌ای وجود ندارد. شما می‌توانید شیرینی‌ها را به عنوان بخشی از برنامه درمانی و رژیم غذایی متعادل خود داشته باشید. مهم این است که با پزشکتان صحبت کنید تا درمان انسولین، وعده‌های غذایی و سطح فعالیت فیزیکی متعادلی را بتوانید برای خود تنظیم کنید.

دیابت نوع ۱ و بارداری

اگر برنامه‌ای برای بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. وقتی دیابت نوع ۱ به درستی کنترل نشود، ممکن است پیچیدگیهایی از جمله نواقص مادرزادی در جنین به وجود بیاید. دستیابی به کنترل مناسب قند خون پیش از بارداری، خطر سقط و نواقص مادر زادی را کاهش داده و احتمال آن مشابه افراد عادی می‌شود. این کار، همچنین احتمال مشکلاتی مانند افزایش خطرناک فشار خون و آسیب به شبکیه در مادر را نیز کاهش می‌یابد.

دیابت نوع ۱ در کودکان

هنگامی که دیابت نوع ۱ در کودکی تشخیص داده شد، این وضع عملاً بر تمامی خانواده تاُثیر می‌گذارد. والدین باید قند خون، برنامه غذایی و تنظیم دوز انسولین کودک را به صورت شبانه روزی نظارت کنند. چون دیابت نیاز به مراقبت بیست و چهار ساعته دارد، برنامه ریزی‌های درمان برای زمان مدرسه و فعالیت‌های فوق برنامه نیز باید انجام شود. باید مشخص شود که چه کارمندی کار تزریق انسولین را در مدرسه انجام دهد.

امید به پانکراس مصنوعی

محققان در حال بررسی سیستمی به نام پانکراس مصنوعی هستند که ترکیبی از پمپ انسولین و نظارت مداوم گلوکز است که توسط برنامه کامپیوتری پیچیده‌ای کنترل می‌شود. هدف از این سیستم آزادسازی اتوماتیک انسولین در پاسخ به سطح قند خون و کاهش آزاد سازی انسولین در هنگام افت قند خون است، درست همان کاری که پانکراس واقعی انجام میدهد. آزمایشهای مقدماتی نشان میدهد که این رویکرد می‌تواند کنترل قند خون را بهبود ببخشد. یک پانکراس مصنوعی کارامد، روزی خواهد توانست نیاز به نظارت دائمی دیابت نوع یک را کاهش دهد.