گزارشی از برخی اتفاقات تئاتری در سالی که گذشت

سال ۹۱هم با تمام اتفاقات ریز و درشتش سپری شد از افتتاح دو تالار خصوصی گرفته تا یادمان حمید سمندریان و در این گزارش بر آن هستیم تا مروری داشته باشیم بر نمونه­های بارزی از این اتفاقات مهم

سال ۹۱هم با تمام اتفاقات ریز و درشتش سپری شد. از افتتاح دو تالار خصوصی گرفته تا یادمان حمید سمندریان و ... در این گزارش بر آن هستیم تا مروری داشته باشیم بر نمونه­های بارزی از این اتفاقات مهم.

● افتتاح دو تالار خصوصی

از جمله اتفاقات سال ۹۱ می توان به راه اندازی دو تالار نمایشی آو و پارین در تابستان ۹۱ در دو نقطه متفاوت شهر تهران اشاره کرد. اینکه بخواهی در تهران تالاری را به شکل خصوصی اداره کنی، مشکلات خاص خود را دارد، از این رو احساس می شود که برخی از کمک ها و حمایت های جانبی از سوی مدیران و نهادهای فرهنگی بستر و زمینه را فراهم می کند تا دیگران هم به صرافت بیفتند تالار دیگری را بنا بر ضرورت و خواست مردم در منطقه ای دیگر در تهران، راه اندازی کنند.

پارین: پارین از مرداد ۹۱ با مدیرعاملی بهزاد مرتضوری راه اندازی شده و آغازگر فعالیت های این تالار، نمایش "کابوس نامه" کار وحید رهبانی بوده است. نمایشی در ژانر وحشت که تماشاگران با چشم های بسته پا به تالار می گذاشتند. پس از آن هم نمایش "چاله" کار سهیل بیرقی با بازی اندیشه فولادوند، عمار تفتی و عاطفه نوری اجرا شد که به نظر بهزاد مرتضوی این دو نمایش تاثیر زیادی در شناساندن این تالار به مردم منطقه داشته است. الان هم ۸۵ درصد تماشاگران از منطقه ۱ و ۲ به دیدن نمایش های اجرا شده در تالار پارین رفته اند. گروه هایی که در پارین اجرا می کنند بر اساس فروش گیشه و نسبت ۷۰ درصد برای گروه و ۳۰ درصد برای تالار قرارداد می بندند. پارین متعلق به موزه زمان و وابسته به بنیاد مستضعفان است که یک گروه سه نفره آنجا را اجاره کرده اند. سومین نمایش اجرا شده در پارین، نوشته امیررضا طلاچیان و کاری از خود بهزاد مرتضوی است به نام "درباره ال ای". در این نمایش که برداشتی است آزاد از داستان “خانواده نیک اختر” اثر ایرج پزشک زاد است، زیر نظر و با مشورت امید سهرابی نگاشته شده است. تماشاخانه پارین واقع در خیابان ولی عصر، بعد از پارک وی، خیابان شهید فلاحی(زعفرانیه)، نبش خیابان بغدادی، موزه زمان، واقع است.

آو: تالار آو هم به مدیر عاملی بابک مهری و مدیریت اجرایی سهیل اعرابی از تیرماه ۹۱ راه اندازی شده است. این گروه از سال ۸۹ تشکیل شده و قبلا در خیابان طالقانی فعالیت می کرد. آنها بعدا موفق شدند تالار فعلی را که در واقع سرداب یک گرمابه قدیمی و مربوط به صد سال پیش است، تبدیل به محلی برای استقرار گروهشان، و تمرین و اجرا کنند. این فضا نزدیک به ۳۰۰ متر مربع مساحت دارد و جمعیتی بین ۵۰ تا ۱۰۰ نفر، بسته به نوع اجرا و چیدمان صندلی هایی که در نظر می گیرند، می توانند به تماشای نمایش های این تالار بنشینند. نمایش «داستان زمستان»، به کارگردانی مهدی کوشکی در خانه نمایش آو اجرا شد. این نمایش، کاری از گروه تئاتر مهدی کوشکی و گروه تئاتر دیوار، بر اساس "داستان زمستان" ویلیام شکسپیر بود. گروه آو در برنامه های خود گنجانده است که در زمان هایی که فعالیت اجرایی ندارند، این تالار را در اختیار گروه های دیگر قرار دهند و البته اینجا هم بر اساس فروش بلیت و گیشه گردانده می شود. به قول سهیل اعرابی، مسائل مالی در این گروه و تالار، تقریبن حل شده و او معتقد است که با چرخش پول توسط گروه ها و خریدن بلیت توسط هنرمندان، این گونه می توانند به حمایت از همدیگر اقدام کنند.

گروه نمایش آو هم اکنون نمایشی را با عنوان" MELPOMENE” به کارگردانی بابک مهری روی صحنه دارد. مل پومنی در واقع الهه موسیقی تراژیک است. اعرابی بر این باور است که گروه آو فعالیت هایش هم تجربی است و هم تجربی نیست. یعنی تلفیقی از این دو گونه را در برگرفته است. پیش از این، اجرای بین فرهنگی "گیل گمش" با گروه کارگردانی: بابک مهری، سهیلا قدس طینت، الپیدا، تینا کوکوویچ و میخاییل یولفیک، از نقاط مختلف دنیا در تابستان و پاییز سال جاری آماده و در خانه آو به اجرا رفت که مورد استقبال قرار گرفت. خانه نمایش آو در میدان فاطمی، ابتدای خیابان شهید گمنام، خیابان جهانمهر، پلاک ۲۶ واقع است.

● خسرو خورشیدی و آن روزگاران تهران

خسرو خورشیدی، امسال و در ۱۷ اسفندماه در کتابسرا موفق به رونمایی از سیاه قلم های خود شد. این کتاب نامش "آن روزگاران تهران" است. در واقع این کتاب خاطرات این استاد طراحی صحنه، نقاش و مجسمه ساز است از آنچه که از تهران قدیم به یاد دارد. این خاطرات مربوط به دوره کودکی اش می شود تا اواخر سال ۳۹ و آغاز دهه ۴۰. در واقع از ۲۸ مرداد ۳۲ تهران دگرگون می شود که دیگر تهران دوره آنها نبود. در این زمان خانه ها خراب شد و آنچه اخیرا می بینیم از سال ۳۲ آغاز شده که ذره ذره می آید تا سال ۵۰ که ویرانی کامل و گسترده در تهران اتفاق می افتد. این کتاب علاوه بر طراحان صحنه برای کارگردانان تئاتر و سینما نیز می تواند کارکرد زیادی داشته باشد. به خصوص برای آنان که دغدغه پرداختن به تهران قدیم را دارند.

● تمرکز زادیی

امسال آنچه به نام تمرکززدایی جزء آرزوهای تئاتری ها محسوب می شد، تقریبن اتفاق افتاد. مهرماه امیررضا کوهستانی نمایش دیوار چهارم را در دفتر اکو واقع در اقدسیه کوچه ناز به صحنه برد. این اجرا در یک مکان غیرمعمول داشت اتفاق می افتاد اما مخاطبان به اندازه کافی به سراغ این نمایش رفتند. دیوار چهارم، داستان زندگی یک زن ایرانی در خارج از ایران بود که به دلیل بیماری توانست بار دیگر به ایران بیابد، و با قلب یک هموطن خوزستانی اش که دچار مرگ مغزی شده بود، بتواند زندگی اش را تداوم دهد. هم قصه و هم مضمون و هم بازی ها و در نهایت شکل اجرا موجب جذب مخاطب می شد. ماهیت انسانی و رودررویی عاطفی انسان ها امکان پیوندی محکم با اثر را فراهم می کرد.

آذرماه هم محمد یعقوبی نمایش برهان نوشته "دیوید اوبورن" که ایرانی شده یک متن آمریکایی بود را در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران اجرا کرد. متن به همراه بازی علی سرابی، آیدا کیخایی، مهدی پاکدل و بهنوش طباطبایی و کارگردانی باعث جذب مخاطب می شد. او در اقتباس از "برهان" به ساختار نمایشنامه وفادار بود و همان کاری را کرد که اعتمادالسلطنه با نمایشنامه مولیر انجام داد و تنها پایان نمایشنامه را بازنویسی کرد. پایان این نمایشنامه بیش از حد خوش بینانه است و بیشتر به یک رویای آمریکایی می ماند.

● تالار مولوی و پدیده سال

امسال تالار مولوی یکی از تالارهای فعال بود، و آنقدر این فعالیت ها چشمگیر بود که مدام در رسانه ها خبرهای داغ چه درباره اجراها و چه در رابطه با نمایشنامه خوانی و دیگر فعالیت های این تالار زبانزد عام و خاص می شد. سعید اسدی مدیریت تالار مولوی برنامه های جدی را پیش رو داشت و این خود باعث شد که کارهای دانشجویی در حدکارهای حرفه ای مورد بحث و نظر مردم و منتقدان واقع شود. این هم خود حرکتی بود که این تالار را به پدیده سال ۹۱ تبدیل کرد. متاسفانه از آن سو شاهد استعفای این مدیر فعال بودیم که نمی توانست توجیه ای به دنبال داشته باشد. بنابراین همه آرزو می کنند که این مدیر در جای خود ابقا شود تا همچنان شاهد شکوفایی این تالار باشیم. تالاری که به دلایلی نامعلوم سالها منتظر چنین روزهایی بود که کما فی السابق تبدیل به یکی از فعال ترین و تاثیرگذارترین تالارهای ایران زمین شود که شد!

در این تالار امسال شاهد اجراهایی از نسل جوان بودیم که هر کدام از دیگری بهتر بود و کارگردانان از گرد راه رسیده هویت تازه و خلاقی را در این تالار رونمایی کردند. یوسف باپیری (ویران)، جابر رمضانی (اسکیس)، محمد مساوات (قیاس الدین مع-الفارق) و اشکان خیل ن‍ژاد (پچ پچه های پشت خط نبرد) از جمله پدیدآورندگان آثار درخشانی بودند که چراغ این تالار را روشن کردند.

● یادمان سمندریان

دومین مراسم کانون کارگردانان خانه تئاتر، یکی از برنامه های زیبا و موثری بود که در شامگاه جمعه ۲۵ اسفندماه برگزار شد. این مراسم به گونه ای، هم جشن سال بود و هم یادبود زنده یاد حمید سمندریان. حضور هما روستا همسر سمندریان نیز بر غنا و لطف جشن می افزود. از آنجا که ما ایرانیان رسم داریم در شب های آخر سال یاد اهل قبور را زنده می کنیم، این برنامه هم به گونه ای یادآور چنین آیین و سنت حسنه ای بود. در این جشن همچنین کتاب کانون کارگردانان تئاتر ویژه حمید سمندریان منتشر شد. کتابی که در آن بزرگان اهل قلم و فرهنگ چه در ایران و چه در خارج از کشور به یاد این بزرگمرد رفته از میان ما، دردنامه ها و سوگ نامه ها و یادنامه های خود را نوشته بودند. کتابی خواندنی و ماندنی! همچنین طبق روال سال گذشته از کارگردانانی که کار اول تا سوم خود را تاکنون به صحنه آورده اند، تقدیر شد. از میان بیش از ۱۰۸ کار دیده شده توسط هیات مدیره کانون کارگردانان، ۵ کار جایزه گرفت و ۴ کار دیگر هم فقط تقدیر شد. جابر رمضانی (اسکیس)، محمد مساوات (قیاس الدین مع الفارق) و اشکان خیل ن‍ژاد (پچ پچه های پشت خط نبرد)، غزل اسکندنژاد (مرده ریگ) و سما موسوی (سفر زمستانی و داستان بی ربط) نفرات برگزیده بودند و یوسف باپیری (ویران)، سوگل قلاتیان (پروانه های غمگین من)، احسان شایان فر (زندگی آقای صاد) و مریم شوقی (دخترای ننه دریا) هم تقدیر شدند.

همچنین در این مراسم از سعید اسدی مدیر تالار مولوی؛ تشکر و قدردانی شده همچنین بخشی از هزینه جوایز و برگزاری مراسم که توسط مدیر گالری محسن تامین شده بود، به درمان سعدی افشار، سیاه باز کشورمان اختصاص یافت.

رضا آشفته