تهران و شریف در صدر دانشگاه های فنی ایران

بهبود وضعیت علمی دانشگاه های ایران در نظام های رتبه بندی

در ویرایش سال ۲۰۱۲ نظام رتبه‌بندی «کیو-‌اس»، در حوزه علوم فنی-مهندسی و فناوری، فقط نام دو دانشگاه ایرانی در فهرست ۳۰۰دانشگاه برتر دنیا دیده می‌شود: دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی‌شریف. دانشگاه تهران با کسب رتبه ۲۷۲جهانی و دانشگاه صنعتی‌شریف با کسب رتبه ۲۸۰جهانی در این نظام رتبه‌بندی، توانسته‌اند جایگاه خود را در فهرست دانشگاه‌های برتر دنیا تثبیت کنند. گفتنی است «کیواس»، یکی از نظام‌های پراستناد رتبه‌بندی دانشگاه‌ها به‌شمار می‌آید که از سال ۲۰۰۴، نهادهای آموزشی و پژوهشی را با هدف آگاهی بیشتر دانشجویان از جایگاه دانشگاه‌هایی که برای تحصیل انتخاب می‌کنند، رتبه‌بندی می‌کند. از این‌رو، اشتهار علمی و آکادمیک دانشگاه‌ها و اعضای هیات علمی، بازار کار، میزان استنادها به انتشارات علمی، شاخص «اچ» (کیفیت) و نظرات گروه‌های مختلف در رابطه با نهادهای آموزشی و پژوهشی از مهم‌ترین معیارهای این نظام برای رتبه‌بندی ۲۰۰دانشگاه برتر دنیا در پنج موضوع کلی در حوزه علوم فنی- مهندسی و فناوری است. در رتبه‌بندی موضوعی «کیو‌اس» نیز دانشگاه‌های تهران و صنعتی‌شریف با کسب رتبه «۱۵۱ تا ۲۰۰» در موضوع مهندسی عمران و سازه در فهرست ۲۰۰دانشگاه برتر این حوزه موضوعی قرار داده شده‌اند. رتبه کلی دانشگاه تهران در ویرایش ۲۰۱۲ این نظام رتبه‌بندی نیز با رتبه «۵۵۱ تا ۶۰۰» بالاتر از دانشگاه صنعتی‌شریف با رتبه بالای ۶۰۰ قرار گرفته است.

● جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی شانگهای

نظام رتبه‌بندی شانگهای نیز یکی دیگر از نظام‌های معتبر بین‌المللی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و پژوهشی است که از سال ۲۰۰۳ راه‌اندازی شده است. تعداد محققان پراستناد، تعداد انتشارات علمی و تعداد مقالات چاپ‌شده در مجلات برتر دنیا و میزان بودجه و منابع مالی ازمهم‌ترین معیارهای نظام رتبه‌بندی شانگهای برای رتبه‌بندی ۲۰۰دانشگاه برتر دنیا در موضوعات مختلف است. در رتبه‌بندی کلی این نظام، دانشگاه تهران تنها دانشگاه ایرانی است که در فهرست ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار دارد. دانشگاه تهران در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ توانسته است به ترتیب رتبه‌های «۴۰۱ تا ۵۰۰»، «۴۰۱ تا ۵۰۰»، «۳۰۱ تا ۴۰۰»، و «۳۰۱ تا ۴۰۰» را کسب کند. در آخرین ویرایش این رتبه‌بندی در سال ۲۰۱۲ و در حوزه موضوعی علوم رایانه دانشگاه‌های صنعتی‌شریف، صنعتی امیرکبیر و تهران توانسته‌اند به ترتیب رتبه‌های «۱۰۱ تا ۱۵۰»، «۱۵۱ تا ۲۰۰» و «۱۵۱ تا ۲۰۰» را به خود اختصاص دهند. قابل ذکر است که دانشگاه استنفورد و دانشگاه ام‌آی‌تی در رتبه‌های اول و دوم این فهرست قرار دارند.

● جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی یورپ

رتبه‌بندی یورپ نیز یک نظام نوظهور برای رتبه‌بندی دانشگاه‌هاست که کشور ترکیه آن را منتشر می‌کند. تاکید اصلی این نظام بر میزان تولید علمی و استنادها، نشریات علمی و همکاری‌های علمی است که از پایگاه «وب‌آوساینس» اخذ می‌شود. در ویرایش اخیر این نظام رتبه‌بندی در سال ۲۰۱۳-۲۰۱۲، نام ۱۵دانشگاه ایرانی در فهرست هزاردانشگاه برتر دنیا در حوزه علوم فنی-مهندسی، رایانه، و فناوری به چشم می‌خورد که نام دانشگاه تهران بالاتر از همه است.

● نظام رتبه‌بندی ملی تایوان

نظام رتبه‌بندی ملی تایوان یکی دیگر از نظام‌های نوظهور بین‌المللی است که به معرفی ۳۰۰دانشگاه برتر دنیا در شش حوزه موضوعی می‌پردازد. بهره‌وری پژوهشی، تاثیر پژوهشی و کیفیت پژوهش دانشگاه‌ها و موسسات علمی و تحقیقاتی، سه‌شاخص اصلی است که این نظام با استفاده از آنها، دانشگاه‌ها و موسسات را رتبه‌بندی می‌کند. در آخرین ویرایش نظام رتبه‌بندی ملی تایوان، نام چهاردانشگاه ایرانی در حوزه فنی-مهندسی به چشم می‌خورد. دانشگاه تهران در این نظام رتبه‌بندی، با کسب مجموعا ۶۵/۱۹امتیاز توانسته است رتبه اول ملی و رتبه ۱۲۳ بین‌المللی را به‌دست آورد. پس از دانشگاه تهران، دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، صنعتی‌شریف و علم‌وصنعت به ترتیب رتبه‌های بعدی ملی و رتبه ۱۲۹، ۱۴۸، و ۲۰۱ بین‌المللی را در حوزه فنی-مهندسی کسب کردند. دانشگاه‌های ام‌آی‌‌تی و دانشگاه کالیفرنیا، رتبه‌های اول و دوم را در این فهرست ۳۰۰رتبه‌ای کسب کردند. در رتبه‌بندی موضوعات جزیی‌تر این نظام، دانشگاه تهران در موضوعات علوم رایانه، مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، و مهندسی عمران در جایگاه نخست کشور قرار دارد اما در موضوع علوم مواد دانشگاه شریف در جایگاه اول و دانشگاه تهران در رتبه دوم قرار دارند.

● رتبه‌بندی ESI

نظام رتبه‌بندی ESI، وابسته به پایگاه «وب‌آو ساینس» (Web of Science) یکی دیگر از نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی - پژوهشی است که به رتبه‌بندی مهم‌ترین و تاثیرگذارترین موسسات در ۲۲حوزه موضوعی می‌پردازد و دانشگاه‌هایی که عملکرد پژوهشی و تولیدات علمی آنها ضعیف است، در این رتبه‌بندی طبقه‌بندی نمی‌شوند. سه شاخصی که ESI برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از آن استفاده می‌کند عبارتند از میزان مقالات، میزان استنادها و سرانه استناد به هرمقاله در ۱۰سال اخیر در پایگاه «وب‌آو ساینس». دانشگاه تهران در حوزه فنی-مهندسی این نظام، در صدر دانشگاه‌های ایران قرار گرفته و توانسته است بیشترین استناد و بیشترین میزان سرانه استناد به هر مقاله را به خود اختصاص دهد. همچنین دانشگاه صنعتی‌شریف در حوزه علوم مواد با کسب بیشترین تعداد استناد و بیشترین میزان سرانه استناد در جایگاه اول و دانشگاه تهران در جایگاه دوم ملی قرار دارند. در جدول زیر جزییات بیشتری از عملکرد دانشگاه‌های کشور ارایه شده است. این جدول، اطلاعات آن دسته از دانشگاه‌ها را ارایه می‌دهد که در ۱۰سال اخیر، بیش از ۵۰۰ مقاله در نشریات نمایه‌شده در این پایگاه منتشر کرده باشند.

زینب همتی