نظری بر تاسیس مدرسه دارالفنون

اساسا اندیشه ایجاد مدرسه دارالفنون پس از مسافرت امیر کبیر به روسیه و بازدید از مدارس فنی، صنعتی و نظامی این کشور در ذهن این اصلاحگر بزرگ معاصر جرقه زد.
امیر کبیر که در فکر ایجاد …

اساسا اندیشه ایجاد مدرسه دارالفنون پس از مسافرت امیر کبیر به روسیه و بازدید از مدارس فنی، صنعتی و نظامی این کشور در ذهن این اصلاحگر بزرگ معاصر جرقه زد.

امیر کبیر که در فکر ایجاد یک مرکز فنی، صنعتی و نظامی بود پس از بازگشت از اروپا دست به کار تهیه مقدمات شد. و در اولین اقدام میرزا رضای مهندس را مأمور تهیه نقشه بنا نمود. پس از تهیه نقشه و ساخت بنای مدرسه که در سال ۱۲۷۶ هـ.ق به بهره برداری رسید. بنای مدرسه دارالفنون در محوطه شمالی ارگ قرار داشت و شامل چند بنای یک طبقه ای در اطراف حیاطی به صورت باغ بود. کتابخانه ای نسبتاً بزرگ و یک تالار کنسرت نیز در آن قرار داشت. ‏

یکی از مهم ترین بخش های انجام برنامه مدرسه استخدام معلمین واجد شرایط بود. با توجه به عدم وجود معلمین واجد شرایط در داخل کشور امیرکبیر از خارجی ها کمک گرفت و هیئتی از معلمین اتریشی و ایتالیایی را به ایران دعوت کرد. ورود این هیئت به ایران در سال ۱۲۶۸ هـ.ق عملی گردید و مدرسه رسما از تاریخ پنجم ربیع الاول ۱۲۶۸ هـ.ق فعالیت خود را آغاز نمود. همان گونه که ذکر شد هدف اصلی از تأسیس مدرسه دارالفنون آشنا ساختن ایرانیان با علوم و فنون جدید و رفع احتیاجات نظامی و فنی کشور بود.‏

پس از افتتاح مدرسه دارالفنون به تمام حکام ایالات و والیان ولایات اعلام شد که اعیان زادگان را برای تحصیل در هفت رشته شامل ۱ ـ پیاده نظام ۲ ـ توپخانه ۳ ـ مهندسی نظام ۴ ـ سواره نظام ۵ ـ معدن شناسی ۶ ـ داروسازی ۷ ـ طب و جراحی برای شروع تحصیل در این مدرسه جدید التاسیس به تهران اعزام دارند. نتیجه این فراخوان آماده شدن ۱۰۰ دانش آموز بود که همگی از اشراف زادگان و اعیان زادگان بودند.‏

برای ورود به این مدرسه شرط سنی چندان لحاظ نمی شد و دانش آموزان با سنین متفاوت مشغول به تحصیل می شدند اما به طور معمول سن ورود به مدرسه ۱۰ تا ۱۱ سال بود و مدت تحصیل هم ۶ تا ۷ سال تعیین گردید.

علاوه بر هفت رشته ای که ذکر آن رفت رشته ها و دروس دیگر نیز به مجموعه دروس دارالفنون اضافه شد که عبارت بودند از: زبان فرانسوی، انگلیسی و روسی، نقاشی، موسیقی، شیمی، فیزیک، حساب، هندسه، جبر، مثلثات، بلور شناسی، گیاه شناسی، صنایع چاپ، راه آهن، تلفن، تلگراف، عکاسی و برق.‏

به گفته لرد کرزن مدرسه دارلفنون یک معلم انگلیسی، سه معلم فرانسوی، سه معلم آلمانی و یک معلم لهستانی داشته و زبان روسی را نیز معلمی ارمنی که از اهالی جلفا بوده تدریس می نمود. تعداد شاگردان نیز به گفته وی عبارت بود از: در رشته نظام ۷۵ نفر، در رشته علوم و هنر ۱۴۰ نفر، در رشته زبان فرانسه ۴۵ نفر، در رشته طراحی و نقاشی ۸۰ نفر، در رشته زبان روسی ۲۰ نفر و در رشته زبان انگلیسی ۳۰ نفر.

ساعت کار مدرسه از ۸ صبح تا ۳ بعد از ظهر بود. مدت تحصیل در یک سال تحصیلی نباید کمتر از ۹ ماه می شد و معمولا تابستان ها مدرسه تعطیل بود. دانش آموزان موظف به انجام سه نوبت امتحان در طول سال تحصیلی بودند.

تحصیل در مدرسه دارالفنون به صورت رایگان و دولت موظف به پرداخت هزینه های مدرسه بود. همچنین لباس های متحد الشکلی که دانش آموزان موظف به پوشیدن آنها بودند از سوی دولت برای دانش آموزان در دو نوبت تابستان و زمستان تهیه و در اختیار آنها قرار داده می شد. در مدرسه دارالفنون به دانش آموزان صبحانه و ناهار به صورت رایگان داده می شد. دانش آموزان در صورت کسب نمرات عالی مورد تشویق قرار گرفته و جوایز به آنها اهدا می گردید. ‏

تنبیه در مدرسه دارالفنون به نظر معلم و تائید مدیر مدرسه و توسط فراشان مدرسه صورت می گرفت. متداول ترین تنبیه کشیک دادن بود که علامت توبیخ محسوب می شد.

ساناز علیمحمدی