فلسفه هوش مصنوعی

امروزه ماشین ها, دستگاه ها و کامپیوترها اطراف ما را احاطه کرده اند و زندگی ما کاملا وابسته به عملکرد آنهاست

امروزه ماشین‌ها، دستگاه‌ها و کامپیوترها اطراف ما را احاطه کرده‌اند و زندگی ما کاملا وابسته به عملکرد آنهاست.

نظم امروزین زندگی ما بدون این ماشین‌ها قابل تصور نیست. ماشین‌ها و کامپیوترها هر روز پیشرفته‌تر و دارای توانایی‌های بیشتر می‌شوند و به نظر می‌رسد این توانایی‌ها صرفا در محدوده قابلیت‌های مکانیکی نیست؛ بلکه گویا عقل حسابگر آنها، هوش انسانی ما را تحقیر می‌کند. آیا آنها دارای هوش هستند؟ پاسخ به این سوال، برای بشر امروزی بسیار حیاتی است؛ چراکه اگر آنها هوشمند باشند، چه بسا در آینده به رقیبی برای بشر مبدل شده و در مقابل انسان بایستند. در مقاله‌ای که هم‌اکنون می‌خوانید، از منظر تحلیلی به مساله مذکور یا همان هوش مصنوعی نگریسته شده است.

فلسفه هوش مصنوعی در تلاش است تا به سوالاتی از این قبیل پاسخ دهد که:

ـ آیا ماشین‌ها‌ می‌توانند هوشمندانه عمل کنند؟ آیا ماشین‌‌ها و دستگاه‌های ساخت دست بشر می‌توانند مساله‌ای را حل کنند که [صرفا] انسان‌ها با فکر کردن قادر به حل آن هستند؟

ـ آیا ماشین‌‌ دارای ذهن، حالات روحی و روانی و آگاهی است، همان گونه که انسان واجد چنین صفاتی است؟ آیا ماشین‌ قادر به حس کردن است؟

ـ آیا هوش انسان و هوش ماشین‌‌ از یک نوعند؟ آیا مغز انسان اساسا یک کامپیوتر است؟

این ۳ پرسش به ترتیب نمایانگر علایق متفاوت پژوهشگران هوش مصنوعی، فلاسفه هوش مصنوعی و دانشمندان شناختی است. پاسخ به این پرسش‌ها وابسته به ۲ چیز است؛ اول این که انسان هوش یا آگاهی را چگونه تعریف کند و دوم این‌که چه ماشین‌ها‌ و ‌دستگاه‌هایی ‌مورد بحث ما باشند. قضایای مهم در فلسفه هوش مصنوعی عبارتند از:

ـ قضیه تورینگ: اگر دستگاه همچون انسان هوشمندانه عمل کند، همچون انسان ‌هوشمند‌ است.

ـ طرح دارتموث: هر وجه از آموزش یا هریک از دیگر وجوه هوش را می‌توان چنان بدقت توصیف کرد که امکان ساخت ماشین‌ با روگرفت از آن فراهم شود.

ـ فرضیات نظام‌ فیزیکی نمادین نوئل Newell و سیمون Simon: فرضیات ‌نظام‌ فیزیکی نمادین دارای وسائط لازم و کافی فعل هوشمندانه همگانی‌‌ است.

ـ فرضیات مهم هوش مصنوعی سرل: کامپیوتری که به شکل مناسب برنامه‌ریزی شده و دارای خروجی‌ها و ورودی‌های سالم‌‌ است، دقیقا به همان معنایی که انسان‌ها دارای ذهن هستند، واجد ذهن است.

ـ ‌ماشین‌وارگی هابز: عقل چیزی جز محاسبه‌گر نیست.

● آیا ماشین‌‌ قادر است نمایانگر هوش همگانی ‌باشد؟

آیا می‌توان ماشینی ابداع کرد که بتواند همه مسائلی را که انسان‌ها با استفاده از هوش خود، حل می‌کنند، حل کند؟ این پرسشی است که پژوهشگران هوش مصنوعی بیشتر علاقه‌مند پاسخ بدان هستند. پاسخ به این سوال ‌قلمروی‌ کارهایی را که ماشین‌ها در آینده قادر به انجام آن خواهند بود و جهت پژوهش هوش مصنوعی را معین می‌کند.

این پرسش صرفا به ‌عملکرد‌ ماشین‌ها مربوط است و موضوعات مورد علاقه روان‌شناسان، دانشمندان شناختی و فلاسفه را نادیده می‌گیرد؛ چراکه برای پاسخ بدان اهمیتی ندارد که ماشین واقعا بیندیشد (همان گونه که انسان می‌اندیشد) یا این‌که صرفا چنان رفتار کند که گویی می‌اندیشد. موقعیت بنیادین بیشتر پژوهشگران هوش مصنوعی در این عبارت که در طرحی برای کنفرانس دارتموث در سال ۱۹۵۶ بیان شد، خلاصه شده است:

ـ هر وجه آموزش یا هریک از دیگر وجوه هوش را چنان دقیق می‌توان توصیف کرد که یک ماشین را بتوان با روگرفت از آن ساخت.

استدلال‌های مخالف این ‌فرض‌ بنیادین‌ می‌باید نشان دهند که عملا ساخت سیستم هوش مصنوعی ناممکن است، به این علت که توانایی‌های کامپیوتر دارای محدوده عملی مشخصی است یا به این علت ‌که ذهن انسان دارای کیفیت مشخصی است که برای اندیشیدن ضروری است و در عین حال به واسطه ماشین (یا به وسیله روش‌های پژوهش هوش مصنوعی معاصر) قابل نسخه‌برداری نیست. استدلال‌های موافق فرض بنیادین مذکور نیز می‌باید نشان دهند که ساخت چنین ‌سیستمی‌ شدنی است.مسلما اولین گام برای پاسخ به این مساله تعریف «هوش» است.

● چیستی هوش: آزمون تورینگ

آلن تورینگ در مقاله مشهور و دوران سازش در سال ۱۹۵۰ مساله تعریف هوش را به مساله ساده‌ای درباره مکالمه، فروکاست. او اظهار می‌دارد که اگر ماشینی بتواند با به کارگیری همان کلماتی که یک انسان معمولی از آنها استفاده می‌کند، به هر سوالی که در مقابلش مطرح می‌شود، پاسخ گوید، ما آن ماشین را هوشمند می‌نامیم.

نسخه جدید طرح آزمایشی او از یک چت‌روم آنلاین استفاده می‌کند، بدین شکل که یکی از شرکت‌کنندگان یک شخص واقعی و دیگری یک برنامه کامپیوتری است. شرط موفقیت برنامه کامپیوتری در این آزمون این است که هیچ‌کس نتواند تشخیص دهد که کدام یک از دو طرف شرکت‌کننده، انسان است.

تورینگ توجه دارد که هیچ‌کس (جز فلاسفه) هرگز نمی‌پرسد که «آیا انسان‌ها می‌اندیشند؟» به نظر او، به جای بحث دامنه‌دار درباره این موضوع، عقلانی‌‌ است که واجد قائل باشیم که هر انسانی می‌اندیشد.» آزمون تورینگ این فرض را به ماشین‌ها بسط می‌دهد:اگر ماشین به اندازه انسان هوشمندانه عمل‌ کند، پس همچون انسان، هوشمند است.

● هوش انسان در مقابل هوش به معنای عام کلمه

یکی از انتقادات به آزمون تورینگ این است که این آزمون آشکارا انسان‌انگارانه (anthropomorphic) است.

اگر هدف نهایی ما ساختن ماشین‌هایی است که از انسان‌ها باهوش‌تر باشند، چرا می‌باید ‌بر این مطلب پافشاری کنیم‌ که این ماشین‌ها می‌باید بسیار شبیه به انسان‌ها باشند؟

راسل و نویرات‌ می‌نویسند: «براساس متون مهندسی هوانوردی، هدف رشته مهندسی هوانوردی ساخت ماشین‌هایی که آنقدر شبیه کبوترها پرواز کنند که بتوانند به این وسیله سایر کبوترها را فریب دهند، نیست.»

پژوهش اخیر هوش مصنوعی، هوش را برحسب عاملان هوشمند‌‌ (intelligent agents) تعریف می‌کند. یک «عامل» چیزی است [یا‌ کسی است ] که محیط را درک و نسبت به آن عمل کند. «میزان عملکرد» تعیین‌کننده موفقیت یا عدم موفقیت عامل، در آزمون است.

ـ اگر یک عامل چنان عمل‌ کند که ارزش‌های مورد انتظار از میزان عملکرد مبتنی بر تجربه و شناخت گذشته را به منتها درجه برساند، هوشمند‌‌ است.تعریفی اینچنینی سعی دارد ذات هوش را معرفی کند.

این‌گونه تعریف نسبت به آزمون تورینگ دارای این امتیاز است که آزمونی برای آن دسته از خصایص انسان، مثل وسوسه دروغگویی که ما احتمالا مایل نیستیم آنها را هوشمندانه بدانیم، نیست. عیب این‌گونه تعریف نیز این است که قادر به تفکیک عرفی بین «اشیایی که می‌اندیشند» و «اشیایی که نمی‌اندیشند» نیست. با این تعریف، حتی یک ترموستات‌‌ دارای هوش و آگاهی ابتدایی است.

سایت ویکیپدیا

مترجم: سلمان اوسطی