چرا جای زخم سیاه می‌شود؟

یکی از مواردی که بسیاری از افراد در بروز جراحت‌های پوستی به خصوص در نواحی دست و صورت از آن واهمه دارند، باقی‌ماندن اثر زخم و جراحت به صورت یک تیرگی لک‌مانند روی پوست است.
تیره‌شدن …

یکی از مواردی که بسیاری از افراد در بروز جراحت‌های پوستی به خصوص در نواحی دست و صورت از آن واهمه دارند، باقی‌ماندن اثر زخم و جراحت به صورت یک تیرگی لک‌مانند روی پوست است.

تیره‌شدن جای زخم روی پوست، شدت این تیرگی و زمان از بین رفتن آن به دو عامل اصلی (وسعت آسیب‌دیدگی پوست و نوع پوست) بستگی دارد. پوست بدن ما از ۳ لایه اصلی رویی (اپیدرم)، میانی (درم) و عمقی (چربی زیرپوستی) تشکیل شده که عمق جراحت ممکن است به هر یک از این سه لایه نفوذ کند؛ اگر آسیب‌دیدگی پوست تنها مربوط به لایه اپیدرم باشد معمولا جای زخم تیره نمی‌شود و اثر آن بعد از مدتی از بین می‌رود اما زمانی که عمق آسیب ‌دیدگی پوست به لایه‌های پایین‌تر برسد معمولا در پوست‌های تیره‌تر باید انتظار بروز تیرگی جای زخم را داشت اما این جای زخم چطور به وجود می‌آید؟

سیستم ترمیمی پوست طوری طراحی شده که با بروز هر نوع آسیب یا جراحت همه سلول‌های آن منطقه برای بازسازی بخش آسیب‌دیده به صورت فعال به محل آسیب می‌آیند، از جمله این سلول‌ها، سلول‌های رنگساز پوست که در لایه اپیدرم قرار دارند و ذرات رنگین پوست را تولید می‌کنند هم هستند. وقتی عمق جراحت به بافت درم می‌رسد ذرات رنگی تولیدشده در سلول‌های رنگساز به این بافت هم نفوذ می‌کنند. ذرات رنگین در بافت درم باقی می‌مانند و در محل زخم جایی مانند خالکوبی یا تاتو ایجاد می‌کنند. این تیرگی ممکن است تا مدتی باقی بماند و به‌تدریج از بین برود ولی این احتمال هم وجود دارد که این تیرگی‌ها به دلیل حجم بالای سلول‌های رنگی، هیچ‌گاه از بین نروند و تیرگی برای همیشه روی پوست باقی بماند. به همین دلیل مراقبت از زخم برای بهبود سریع‌تر می‌تواند در کاهش میزان تیرگی محل زخم تاثیر داشته باشد و توصیه می‌شود افراد از دستکاری زخم‌های دلمه بسته و کندن آنها خودداری کنند.

با وجود تمام این مسایل، پیشرفت علم و تکنولوژی تا حد زیادی مشکل به جا ماندن تیرگی جای زخم در افراد را از بین برده است. به‌طوری که با استفاده از لیزرهای مخصوص می‌توان این تیرگی‌ها را از بین برد. متخصصان پوست با اشعه لیزر سلول‌های تیره شده (ماکروفاژها) را بدون ایجاد آسیب به سایر سلول‌ها و بافت‌ها منهدم می‌کنند. به این ترتیب ذرات رنگی موجود در آنها پراکنده می‌شود و بخشی از آن توسط مجاری لنفاوی جذب و به‌تدریج از بافت پوست خارج می‌شود. البته در سال‌های اخیر برخی از درمان‌های موضعی از جمله برخی پمادها برای از بین بردن تیرگی به جا مانده از زخم‌ها وارد بازار شده است که متاسفانه باید گفت این روش‌ها به هیچ‌وجه مورد تایید نیست و اثر زخم را از بین نمی‌برد و تنها جنبه تبلیغاتی دارد.

دکتر غلامحسین غفارپور

متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران