عوارض شیمی درمانی در بارداری

محققان دانشگاه ادینبورگ در بریتانیا دریافته که اتوپوزید etoposide، یک داروی کموتراپی که برای درمان سرطان‌های ریه، تخمدان، لوکمی و لنفوما استفاده می‌شود، می‌تواند باروری آینده نوزادان دختر به دنیا نیامده را تحت تاثیر قرار دهند.

 

اتوپوزید با بلوک کردن یک آنزیم کار خود را انجام می‌دهد. این آنزیم، برای تقسیم شدن سلول‌های سرطانی ضروری است.
داروهای شیمی درمانی روی سلول‌های سریع‌التکثیر تاثیر می‌گذارند. تماس با چنین داروهایی موجب رشدهای غیرطبیعی در جنین می‌شود. همچنین تماس پوستی، گوارشی و استشاقی مادر با چنین مواد شیمیایی، موجب افزایش میزان متابولیت‌ها در جنین می‌شود. البته بارداری دارای سه فاز است و اثرات شیمی‌درمانی در هر کدام از فازها متفاوت: آسیب‌های سلولی در فاز Embryogenesis موجب مرگ جنین می‌شود. آسیب‌ها در فاز اورگانوژنز منجر به سقط یا ناهنجاری می‌شود و آسیب‌ها در فاز Foeta- growth منجر به سقط یا ناهنجاری خواهد شد.
انجام کموتراپی در طول تریمستر اول تا 12-14 هفته، اغلب تجویز نمی‌شود، زیرا با افزایش خطر مالفورماسیون‌های مادرزادی و سقط خودبه‌خودی همراه است. مطالعات مختلف پیشین نشان داده‌اند زنانی که از 9-4 ماه درمان کموتراپی، در طول تریمستر دوم و سوم بارداری این درمان را دریافت کنند، برای تکامل و رشد جنین نسبتا ایمن در نظر گرفته می‌شود و نواقص مادرزادی در نوزادان دیده نمی‌شود. به عبارت دیگر، اگر شیمی‌درمانی پس از 12 تا 14 هفته نخست بارداری صورت بگیرد، فقط ذره‌ای از شیمی درمانی از جفت می‌گذرد و به جنین می‌رسد و شواهد کمی وجود دارد که جنین تحت تاثیر شیمی درمانی قرار می‌گیرد.
حال، این مطالعه نشان می‌دهد که اتوپوزید به تکامل بافت تخمدان موش که در آزمایشگاه رشد داده شده، آسیب می‌رساند و سلول‌های اختصاصی را تحت عنوان ژرم‌سل‌ها که به تولید جنین می‌انجامند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته مطالعات بیشتری باید انجام شود تا مشخص شود این اثرات در بافت انسانی هم دیده می‌شوند یا خیر.
محققان هشدار می‌دهند باید به دختران مادرانی که در طول بارداری تحت کموتراپی قرار داشته‌اند، آگاهی داد که ممکن است دچار منوپوز زودهنگام شوند.
نتایج این مطالعه که در BMC Cancer منتشر شده، همچنین پیشنهاد می‌کند که هرگونه صدمه ژنتیکی به ژرم‌سل‌ها در طول رشد و تکامل جنین می‌تواند به نسل‌های بعدی هم منتقل شوند که این اثر را grand-materna- می‌نامند.

 

محققان این مطالعه معتقدند اگر نتایجی که در این مطالعه موشی دیده شده، در بافت انسانی هم تکرار شود، بدان معنا است که نوزادان دختر متولد شده از مادرانی که در طول بارداری تحت درمان با اتوپوزید قرار داشته‌اند با کاهش بارداری مواجه می‌شوند.