زیارت امام حسین ع دعوت به اسلام ناب

درباره اهمیت زیارت اباعبدالله ع

پس از وقوع حماسه خونین کربلا، جبهه باطل و حاکمان جائر در منزوی کردن و از یاد بردن و تحریف اهداف نهضت امام حسین (ع) تلاشهای بسیاری کردند. در مقابل، امامان معصوم (ع) هر یک پس از دیگری، با تعالیم عملی و گفتار عمیق و ظریف خود ضمن خنثی کردن تبلیغات منفی امویان و یزیدیان و پیروان آنان، از حماسه حسینی برای همیشه پاسداری کردند. “گریستن در مصائب سیدالشهداء”، “مرثیه سرایی و نوحه خوانی”، “برپا داشتن مجالس و اجتماعات سوگواری”، “هزینه کردن اموال برای مراسم بزرگداشت آن حضرت”، “سرودن شعر در زمینه ابلاغ پیام عاشورا و مصائب آن و نیز افشای جنایات بنی امیه”، “یادکردن از امام حسین (ع) هنگام نوشیدن آب”، “بزرگداشت اربعین حسینی”، “ارج نهادن به خاک کربلا و سجده نمودن بر تربت آن حضرت”، از جمله توصیه هایی است که پیشوایان معصوم (ع) به منظوراحیا و زنده نگهداشتن نام و قیام حضرت سیدالشهداء و پاسداری از نهضت عاشورا بدان اشاره نموده اند. از دیگر اقدامات اولیای دین (ع)، ترغیب و سفارش به “زیارت امام حسین (ع)“

در مناسبت های مختلف است. با نگاهی گذرا به کتب ادعیه و اعمال ایامی چون نیمه شعبان، نیمه رجب، روز غدیر، شب جمعه، شب قدر و ... می توان دریافت که زیارت سیدالشهداء (ع) از معدود اعمالی است که در این مناسبتها نسبت به انجام آن تاکید و سفارش شده است. حال، جای این پرسش است که چرا ائمه اطهار (ع) تا این حد به زیارت امام حسین (ع) و زنده نگه داشتن مکتب آن حضرت، اهتمام و توجه داشته اند؟ پیش از پاسخ به این پرسش، توجه به دو نکته ضروری است:

۱) نهضت احیاگرایانه امام حسین (ع) قضیه ای شخصی نیست و همانند سایر اولیای بزرگ الهی، جریانی تاریخی است که سنت الهی محسوب می شود، از این رو یقینا دارای پیام است؛ زیرا سنت های الهی بر همگان و در همه عصر ها و نسل ها جاری است و محدود به زمان و مکان مخصوص و افرادی خاص، نیست. کلام خود آن حضرت به صراحت بیانگر “فراگیر بودن پیام نهضت عاشورا” است؛ آنجا که می فرماید: “مثلی لا یبایع مثله؛ کسی که مانند من فکر می کند با کسی که مانند یزید فکر می کند، بیعت نمی کند”(بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۲۵). در این سخن حضرت سخن از “مثل خود” و “مثل یزید” دارد نه از “شخص خود” و “شخص یزید”. بنابراین پیام نهضت حسینی فراگیر بوده، محدود به زمان خاصی نیست(جوادی آملی، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی،۹۱-۹۳ )، از این رو برای همگان و در هر زمانی از ابعاد گوناگون مادی و معنوی، فردی و اجتماعی الگو و قابل تبعیت است. حضرت امام (ره) با بیانی گویا و با اشاره به شعار “کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا” بر این حقیقت تاکید ورزیده که قیام سیدالشهداء (ع) الگوی تنمام عیار و قابل پیروی برای دیگران در تمامی دوره هاست: “مگر نه آن است که دستور آموزنده “کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا” باید سرمشق امت اسلامی باشد. قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین. عاشورا قیام عدالتخواهان با عددهای قلیل و ایمان و عشقی بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود. و دستور آن است که این برنامه سرلوحه زندگی در هر روز و در هر سرزمین باشد(صحیفه نور، ج۱۶، ص۱۷۹).

۲) بر خلاف آنچه برخی پنداشته اند، نهضت امام حسین (ع) صرفا یک حرکت سیاسی انقلابی نیست، بلکه یک حرکت عمیق است که با پشتوانه مکتب و با هدف احیای دین و سنت نبوی و اصلاح امت اسلامی صورت گرفته است؛ همچنان که خود آن حضرت فرمودند: “انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی”( بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۲۹). قیام آن حضرت بر اساس اصول بنیادین اسلام و برگرفته از سیره نبوی و علوی سامان یافته است؛ از این رو قطعا دارای آثار و پیامدهایی است؛ از جمله:

الف) شخصیت یافتن جامعه اسلامی:

یک سلسله پدیده های اجتماعی وجود دارد که به اجتماع صفا و نورانیت می دهد، ترس اجتماع می ریزد، احساس بردگی و اسارت را از او می گیرد و در عوض، جرات، جسارت و شهامت می بخشد. به بیان استاد مطهری: “بعد از شهادت امام حسین (ع)، یک رونقی در اسلام پیدا شد. این اثر در اجتماع از آن جهت بود که امام حسین (ع) با حرکت قهرمانانه خود، روح مردم مسلمان را زنده کرد، احساسات بردگی و اسارتی را که از اواخر زمان عثمان و تمام دوره معاویه بر روح جامعه اسلامی حکمفرما بود، تضعیف کرد و ترس را ریخت و به عبارت دیگر به اجتماع اسلامی شخصیت داد”.

ب) معرفی گروه باطل و احیای اسلام راستین:

از پیامدهای مهم نهضت امام حسین (ع) فاش ساختن چهره دروغین و نفاق گروه باطل بود. واقعه کربلا چهره واقعی و ماهیت حقیقی حاکمیتی را که به نام اسلام بر مردم حکمرانی می کرد، برای افکار عمومی روشن ساخت و تفاوت میان حکومت موروثی و سلطنتی را با اسلام راستین آشکار ساخت. چنانکه مردم بعد از خطبه غرای امام سجاد (ع) در شام دریافتند که ریشه های انحراف در جامعه اسلامی از کجا سرچشمه گرفته و چگونه گروهی ناحق خود را حق جلوه داده، حاکمین جامعه نوپای نبوی را بهحسین (ع)؛ مظهر کمالات الهی نااهلان سپردند.

ج) احیای ارزشهای اسلامی و انسانی:

یکی از آثار اساسی نهضت حسینی، احیای ارزش های اسلامی، انسانی و اخلاقی است. “حق گرایی”، “آزادی و شرافت”، “دوری از ذلت”، “اصلاحات اجتماعی”، “انزجار از دنیازدگی و تظاهر دینی”، “عدالتخواهی و ظلم ستیزی”، “شجاعت و دلیری”، “شهادت طلبی”، “از خود گذشتگی و فداکاری”، “غیرت دینی” و ... برخی از ارزشهای انسانی و اخلاقی است که در نهضت امام حسین (ع) تجلی یافت.

د) همبستگی و انسجام اسلامی:

بدون تردید، انسجام و همبستگی شیعه در طول تاریخ، مرهون قیام غرورانگیز عاشوراست و این واقعیتی است که دانشمندان و مورخان بدان اشاره نموده اند. استاد حسن ابراهیم، مولف تاریخ اسلام می گوید: “کشته شدن امام حسین (ع) در تهییج شیعیان و وحدت بخشیدن به آنها تاثیر بسیاری داشت”.

با توجه به مطالب فوق، در پاسخ به پرسش صدر بحث باید گفت: سفارش پیشوایان معصوم (ع) به زیارت امام حسین (ع) در مناسبتهای مختلف در واقع دعوت به الگوگیری از نهضت آن حضرت و توجه به آموزه ها و پیامهای تربیتی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام عاشورا و در یک کلمه “دعوت به اسلام” است. به طور یقین عاشورا از چنان عمق و ارزشی برخوردار است که تا پایان تاریخ، پیام آور ارزشهای والای انسانی و الهام بخش انسانهایی آزاده و خداجو خواهد بود.

ائمه معصومین (ع) به منظور آشنایی مردم با این ارزشها و تداوم خط ظلم ستیزی و عزت طلبی، همواره به زیارت سیدالشهداء ترغیب می نمودند تا از این طریق روحیه حق طلبی مردم را تقویت نموده، موجبات بقای مکتب و گسترش تعالیم و معارف اسلام را فراهم آورند. سیره امام باقر و امام صادق (ع) گویای این حقیقت است که آن حضرات در برپایی مجالس عزا، به جنبه سیاسی آن نیز توجه می نمودند تا با تشکیل چنین مجالسی، مسائل و مصائب و علل مظلومیت امامان بویژه سیدالشهداء (ع) مطرح گردد و مسلمانان به وظایف خود در برابر طاغوت زمان آشنا شوند.

در واقع سفارش به زیارت امام حسین (ع) در مناسبت های مختلف بدین منظور است که مسلمانان دائما به انگیزه ها، فلسفه، اهداف و آثار قیام امام حسین (ع) بیندیشند و آن را الگوی رفتاری و عملی خویش در زندگی قرار دهند. به تعبیر شهید مطهری: “وقتی بخواهیم به جامعیت اسلام نظر بیفکنیم باید نگاهی هم به نهضت حسینی بکنیم. می بینیم امام حسین (ع) کلیات اسلام را در کربلا به مرحله عمل آورده، مجسم کرده است... انسان وقتی در حادثه کربلا تامل می کند، اموری را می بیند که دچار حیرت می شود و می گوید اینها نمی تواند تصادفی باشد. سر اینکه ائمه اطهار این همه به زنده نگه داشتن و احیای این خاطره توصیه و تاکید کرده و نگذاشته اند حادثه کربلا فراموش شود این است که این حادثه یک اسلام مجسم است.

مصطفی یاسینی