نقش مهندسان در ترویج اصلاح الگوی مصرف

نامگذاری سال ۱۳۸۸ بنام سال اصلاح الگوی مصرف از طرف رهبر معظم انقلاب, فرصتی ارزشمندی را فراهم آورد تا صنایع کشور از جمله صنعت ساختمان ایده های خود را در این باب عملیاتی سازند

احتراما ، با عنایت به پروژه های در دست طراحی و نیز تجربیات مفید اندوخته شده در این مشاور و جهت انعکاس نقطه نظرات کارشناسی در جامعه فنی ، به پیوست مقاله پیشنهادی اینجانبان ، تحت عنوان : نقش مهندسان در ترویج اصلاح الگوی مصرف ، تقدیم حضور میگردد .

توضیح اینکه مقاله فوق برداشتی آزاد از مقالات مرتبط در اینترنت و نیز تجربیات حرفه ای میباشد که (در خلاصه مطلب در مجله تخصص kwc نز به چاپ رسیده است) بصورت گرد آوری و تدوین تقدیم میگردد.

خواهشمند است دستور فرمایند در صورت صلاحدید ، نسبت به انتشار در سایت اقدام لازم صورت گیرد .

الف) علل طرح مسئله

نامگذاری سال ۱۳۸۸ بنام سال اصلاح الگوی مصرف از طرف رهبر معظم انقلاب، فرصتی ارزشمندی را فراهم آورد تا صنایع کشور از جمله صنعت ساختمان ایده های خود را در این باب عملیاتی سازند. یکی از مهمترین بخشهای ساختمان که میتوان بخوبی الگوی مصرف را در آن رعایت نمود بخش تاسیسات آب شرب میباشد.

در ابلاغیه معاون اول رئیس جمهوری آمده است با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، تمامی دستگاه های اجرایی موظفند به نحوی عمل نمایند که نسبت به مصرف دوره مشابه سال قبل حداقل ده درصد صرفه جویی دستگاههای اجرایی کشور عملیاتی گردد .

موارد قابل ذکر در نامه فوق در بخش آب مصرفی در ساختمانها به شرح زیر است:

۱) استفاده از حداقل سیستم برودتی در ساعات اداری و خاموش نمودن رایانه ها ، سیستم های سرمایشی آب سردکن ها ، روشـنایی ساختمان ها و معابر محوطه های اداری پس از پایان ساعت کار

۲) استفاده از تجهیزات مجهز به فناوری هوشمند و لوازم کم مصرف در زمینه آب و برق همانند لامپ کم مصرف شیرهای دستشویی الکترونیکی و پدالی در دستگاههای اجرائی

۳) پرهیز جدی از مصرف آب شرب جهت آبیاری فضاهای سبز و استفاده از آب زیرزمینی خام برای فضای سبز دستگاهها .

شرکت های مهندسین مشاور بدلیل حضور موثر در انجام مطالعات، طراحی و نظارت بر پروژه های عمرانی کشور، نقش مهمی در ترویج فرهنگ مصرف را در سطح ملی دارند. یکی از ارکان موثر و مهم در اصلاح الگوی مصرف و ترویج عمومی آن ، استفاده از تجهیزات صرفه جویی در منابع خصوصا بخش آب میباشد.

"صرفه جویی یعنی پیدا کردن روشهای نو آورانه برای استفاده بهتر از منابع محدود. بخصوص منابع تجدید ناپذیر".(نقل از سایتMybeliefs. ۰۲/۰۳/۸۸ )

هدف از ارائه گزارش فوق بالا بردن حساسیت جامعه مهندسی از طریق ارائه آمار و اطلاعات مرتبط-از طریق منابع ذکر شده- و نیز راهکارهای عملی آن میباشد.

ب) بررسی وضعیت آب در جهان

▪ آب دریاچه ها: ۵۲٪

▪ رطوبت خاک: ۳۸٪

▪ بخار آب موجود در هوا: ۲۸٪

▪ رودخانه ها : ۱٪

▪ آب موجود در بدن موجودات زنده: ۱٪

( نقل از سایت ببر مازندران ۰۲/۰۳/۸۸)

ج) بررسی وضعیت مصرف آب در ایران

ایران در میان ۱۵۰ کشور دنیا از نظر فراوانی آب رتبه ۱۳۷ را در اختیار دارد و جزء کشورهای خشک دنیا به حساب می آید. ( نقل از سایت ببر مازندران ۰۲/۰۳/۸۸ )

در کشور ایران شاخص شدت انرژی ۸ برابر بیشتر از سایر کشورهای جهان است یعنی برای تولید یک محصول ، مقدار انرژی مصرف شده در ایران ۸ برابر بیشتر از میانگین سایر کشور ها بوده که باید این شاخص شدت انرژی اصلاح گردد.( از نقل از سایت www.zibaweb.com )

نکته قابل تامل این است که متوسط الگوی مصرف آب در دنیا حدود ۱۵۰ لیتر و در ایران ۲۲۰ لیتر در شبانه‌روز است و این یعنی این که ما ۷۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی آب مصرف می‌کنیم. افزون بر این میزان هدر رفت آب در شبکه بین ۲۷ تا ۳۰ درصد است.

طی چهار دهه گذشته جزو کم‌آب‌ترین سال‌ها بوده؛ به طوری که حجم بارش‌ها به کمتر از نصف متوسط بارش سالانه کاهش یافته و حجم آب ورودی به مخازن سدها نیز با ۶۰درصد کاهش مواجه بوده است.. (نقل از سایت عدالت خواهی ۰۲/۰۳/۸۸ )

الگوی مصرف آب در ایران ۲ برابر استاندارد جهانی

الگوی مصرف آب آشامیدنی برای یک نفر بر اساس استانداردهای جهانی یک متر مکعب است در حالی که در ایران حدود ۲متر مکعب است.

یکی از دلایل این امر آن است که در ایران از آب آشامیدنی تصفیه شده برای شستشوی اتومبیل، حیاط، آبیاری باغچه‌ها، استحمام، لباسشویی و ظرفشویی استفاده می‌شود. در حالی که در بیشتر کشورها آب آشامیدنی از آبی که به سایر مصارف می‌رسد،جداست.

بنابراین گزارش، میانگین آب مصرفی سرانه جهان نزدیک به ۵۸۰ مترمکعب برای هر نفر در سال است که این رقم در ایران نزدیک به یک‌هزار و ۳۰۰ مترمکعب در سال می‌رسد که این نشان دهنده اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی است.

مقدار مصرف سرانه آب لوله‌کشی آشامیدنی در شهرهای ایران در حدود ۱۴۲ متر مکعب در سال است که از مصرف سرانه برخی کشورهای اروپایی پرآب، مانند اتریش (۱۰۸ مترمکعب درسال) و بلژیک (۱۰۵ مترمکعب درسال) بیشتر است.

براساس گزارش‌های وزارت نیرو، میزان هدر رفت آب در ایران ۲۸ تا ۳۰ درصد است درحالی که این مقدار اتلاف در دنیا ۹ تا ۱۲ درصد گزارش شده است. در واقع یکی از عوامل اصلی آن، برداشت‌های غیرمجاز از شبکه آب‌رسانی و فرسودگی تاسیسات آب و شبکه‌های آبرسانی است.

آب‌های به حساب نیامده مانند آبی که برای کولرهای آبی مورد استفاده قرار می‌گیرند به دلیل دقیق نبودن کنتورهای آب قابل محاسبه نیستند که این امر نیز موجب افزایش میزان اتلاف آب می‌شود. (نقل از سایت rss ir news ۰۲/۰۳/۸۸)

د) راهکارهای نحوه مصرف صحیح آب

مدیرکل صنایع فلزی وزارت صنایع در مورد چگونگی صرفه‌جویی در میزان مصرف آب بخش خانگی نیز گفت: با جایگزین کردن شیرآلات کم مصرف به جای شیرآلات فعلی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب صورت خواهد گرفت که در این راستا وزارت صنایع پیشنهاد می‌کند همانطور که لامپهای کم مصرف جایگزین لامپهای رشته‌ای شده، استفاده از شیرآلات کم مصرف نیز در بخش خانگی گسترش یابد.

وی افزود: تبدیل خط تولید شیرآلات معمولی به کم مصرف نیازمند نصب تکنولوژی خاصی نیست و در حال حاضر تعدادی از واحد‌های تولید کننده شیرآلات آمادگی خود را برای تغییر نوع تولیدشان اعلام کرده‌اند.(نقل از سایت عشرت شقایق ۰۲/۰۳/۸۸ )

جمعبندی نکات گرداوری شده صرفه جویی جدی را در امر مصرف آب- خصوصا آب شرب- یاداور میکند. از مجموع پارامترهای موجود در شبکه آب ساختمان، شیرالات بهداشتی از مهمترین آیتم های آن میباشد.

پروژه های عمرانی در سطح کشور به دلایل زیر دارای اهمیت خاص میباشند:

۱) میزان تاثیر گذاری زیاد بر سایر پروژه ها به دلیل اینکه در دید عامه مردم ، دولت متولی امر است.لذا اعتماد عمومی مردم به اینگونه پروژه ها را میتوان به عنوان فرصت مناسبی برای ارائه راهکارهای جدید در بین مردم تلقی نمود.

۲) پروژه های عمرانی عمدتا دارای زیر بناهایی بالاتر از دیگر پروژه ها ی مشابه در سطح استانها بوده و بدین لحاظ میزان تاثیر آن بیشتر میباشد.

۳) بالا بودن میزان زیر بنای پروژه های عمرانی باعث گردش مالی بیشتری در پروژه میگردد.

بنا به دلایل فوق ارائه راهکارهای صرفه جویی در اینگونه پروژه ها بسرعت به فرهنگ بومی در سطح منطقه تبدیل شده با عنایت به تاثیر ات ذکر شده و از آنجاییکه در پروژه های فوق تعداد و نیز میزان شیرالات بسیار متنوع تر و بیشتر از سایر پروژه ها بوده و نیز تعداد استفاده از انان قابل قیاس با پروژه های مشابه مسکونی و ... نیست، لذا پیشنهاد میگرددد استفاده از تجهیزات کم مصرف در آنها توسط مشاوران و مجریان ترویج یابد.

و) مشکلات موجود

نتیجه تجربه کارشناسان مشاور در پروسه طراحی تا بهره برداری از پروژه های عمرانی نشان میدهد بدلیل استفاده زیاد از شیر الات و نیز عدم دقت کافی در نحوه استفاده-توسط مراجعین- تجهیزات بهداشتی موجود در پروژه ها بشدت فرسایش یافته و در بسیاری از مواقع بدلیل خرابی بلااستفاده میماند. در صورت آمارگیری میزان ساعات استفاده از شیر الات معمولی و نیز تعداد تعمیرات صورت گرفته بر آنان و نیز تعداد روزهای خرابی و ... نشان خواهد داد هزینه نهایی در پروژه ها با انتخاب شیر الات کم مصرف میباشد. نکته مهم اینکه در صو.رت رواج استفاده از تجهیزات فوق در ابنیه عرفا دولتی بخش خصوصی نیز با رغبت و شدت بیشتری از آن استقبال خواهد کرد.

مشاوران و نیز مجریان پروژه ها در انتخاب این تجهیزات نیز با مشکلاتی مواجه هستند که در زیر به ان اشاره میرود:

۱) ملاک طراحی و محاسبات در پروژه های عمرانی بخشنامه های معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری میباشد. فهرست بهای منتشره از طرف این معاونت نحوه انتخاب تجهیزات و مصالح را برای مشاوران روشن میسازد. به اطلاع میرساند بسیاری از مصالح جدید و تجهیزات کم مصرف تا کنون در این فهرست وارد نشده که از جمله به شیر الات ساختمانی فوق میتوان اشاره کرد. از انجاییکه مشاورن در حد ماکزیمم تا ۱۰ درصد اجازه استفاده از اقلام ستاره دار را در براورد و طراحی خویش دارند لذا عملا شیرالات فوق –بدلیل الویت بندی مصالح-در این دسته بندی جاگزین نشده و استفاده از تجهیزات فوق در حد پیشنهاد مشاور به دستگاه اجرایی باقی میماند.

۲) بحث مهم دیگر در زمینه سرویس های پشتیبانی دردوران بهره برداری میباشد. مشاهدات اینجانب از پروژه هایی که از شیر الات کم مصرف – خصوصا برقی- استفاده کرده اند و نیز مذاکره با کارفرمایان پروژه ها روشن ساخت عدم سرویس بموقع شیر الات فوق توسط شرکت های ارائه دهنده کالا، از مشکلات اصلی میباشد. خصوصا آنکه مکانیزم شیر الات فوق دارای پیچیدگی بیشتری نسبت به شیر الات معمولی بوده و تعمیرکاران خارجی رغبتی به انجام آن ندارند . در نتیجه با خرابی آنان تا مدتها استفاده از آن امکانپذیر نمیباشد.

۳) افزایش قیمت پایه و نسبی شیر الات کم مصرف در مقایسه با نمونه های معمولی نیز از جمله مشکلات تصمیم گیری میباشد. این امر با توجه به ارزانی انرژی- خصوصا آب- در کشور به شدت امتیاز استفاده از ان را تحت الشعاع قرار میدهد. در صورت واقعی شدن قیمت ها برای مصرف کننده، وضعیت بشدت دگرگون خواهد شد.

حسین پیوندی

متولد سال ۱۳۳۹

فارغ التحصیل سال ۱۳۶۸ از دانشکده معماری و شهرسازی

دانشگاه شهید بهشتی(ملی تهران)

عضو هئیت مدیره مهندسین مشاور پیوند بافت

حبیب داداشی

متولد سال ۱۳۴۱

فارغ التحصیل سال ۱۳۷۱ از دانشکده معماری و شهرسازی

دانشگاه علم و صنعت

عضو هئیت مدیره و مدیر عامل مهندسین مشاور پیوند بافت