طراحی سیستم های آموزشی

یادگیری یک فرایند داخلی است و به صورت یک فرایند ذهنی برای تکمیل اطلاعات و مهارت های فرد از آن یاد می شود. آموزش وسیله ایست که برای بهبود فرایند یادگیری و در کنترل آن به سمت مطلوب …

یادگیری یک فرایند داخلی است و به صورت یک فرایند ذهنی برای تکمیل اطلاعات و مهارت های فرد از آن یاد می شود. آموزش وسیله ایست که برای بهبود فرایند یادگیری و در کنترل آن به سمت مطلوب مورد استفاده قرار می گیرد.

شخصی که طراحی سیستم های آموزشی را بر عهده دارد باید با فرایند یادگیری در افراد آشنائی داشته باشد. به عبارت دیگر او بایستی توان، ظرفیت و مطلوبیت های سیستم یادگیری افراد تحت آموزش را بشناسد تا بتواند برای کنترل این فرایند برنامه ریزی کند؛ با این هدف که عملکرد فرد پس از آموزش ارتقاء خواهد بود.

اگر آموزش های قبلی فرد و تجربیات او در مرحله جدید به سود او باشد، انتقال آموزش درست صورت گرفته است و این همان چیزی است که سیستم های آموزشی به دنبال آن هستند و می کوشند آن را حداکثر نمایند.

از سوی دیگر ممکن است گاهی آموزش های قبلی باعث کاهش سطح عملکرد شخص در مواجهه با وضعیت جدید باشد که به آنها انتقال آموزش منفی گفته می شود.

یک سیستم آموزش مناسب باید به نحوی طراحی شده باشد که دو حالت انتقال منفی و انتقال با تأخیر را به حداقل برساند.

شاید بزرگ ترین مزیت رویکرد سیستمی به مسئله آموزش آن باشد که می توان به جای تلاش های گسسته روی موضوعات مختلف به بررسی اثرات مستقیم آموزش بر عملکرد شغلی شخص پرداخت و آن را بهبود بخشید.

اصولاً طراحی هر سیستم آموزشی باید بر مبنای پاسخ به سه سؤال مهم باشد که عبارتند از: چرا؟ چه چیز؟ و چگونه ؟

- پاسخ سؤال اول تعیین ضرورت آموزش و اهداف آن می باشد.

- در پاسخ به سؤال دوم بایستی محتوی و روش های آموزش مشخص شود یعنی بسته به اینکه چه امکاناتی

برای آموزش داریم و به چه اهدافی می توانیم برسیم، یک برنامه آموزشی تدوین نمائیم.

- در پاسخ به سؤال سوم، روش ها و مواد آموزشی را مشخص کنیم.

از کارهای دیگری که باید در راستای طراحی سیستم های آموزشی انجام داد تشریح شغل افراد است. یکی از ابزارهائی که برای تشریح وظایف یک شغل به کار می رود نمودار توالی عملیات شغلی است. ابزار دیگری که برای این منظور می تواند استفاده شود خرد کردن مشاغل به فعالیت های مربوط است.

مرحله بعدی تحلیل تک تک فعالیت های شخص است. یعنی باید برای هر فعالیت مشخص نمود که چه نوع قابلیت هائی مورد نیاز می باشد. در مرحله بعد باید نیازهای هر فعالیت را بررسی کرده و توجه داشت که برخی از این نیازها قابل آموزش دادن نیستند.

مرحله بعدی تحلیل های اقتصادی روی آموزش می باشد طبیعی است که منابع در دسترس برای آموزش محدود است و لذا باید آموزش های مورد نیازتر و پر بازده تر را انتخاب نمود.

مفاهیم مورد نظر در طراحی سیستم آموزشی:

امروزه با بهره گیری از تکنولوژی های جدید وسائل کمک آموزشی متعددی در اختیار سیستم های آموزشی قرار دارد اما برخی از اصول و مفاهیم طراحی این سیستم ها همچنان ثابتند و باید آنها را هنگام طراحی مد نظر قرار داد:

-توجه به میزان انگیزش آموزش گیرندگان؛

-ارائه بازخورد به آموزش گیرنده؛

-کنترل خطاها؛

- انعطاف پذیری در توالی کارها؛

- تطبیق واکنش ها برحسب موقعیت ها؛

- طراحی وسایل آموزشی؛

- طراحی محیط آموزشی؛

- توزیع مناسب ساعات آموزش؛

- رعایت اصول یادگیری.

اگر بخواهیم آموزش را در قالب یک سیستم ببینیم، ورودی های این سیستم، افراد فاقد مهارت مورد بحث و خروجی های سیستم افرادی هستند که نوع خاصی از مهارت را کسب کرده اند. فرایند سیستم عبارتست از ارائه این مهارت ها به اشخاص ورودی، و طبیعتاً برای این منظور از وسایل نیز استفاده می شود.

انواع وسایل آموزشی:

- وسایلی نظیر تلویزیون، عکس و... که فقط جهت آشنائی شخص با ضرورت موضوع به کار می رود.

- وسایل آموزشی که شخص را با روند کار مورد بحث آشنا می کند؛ مانند بازدیدهای علمی و نمایش حضوری فعالیت مورد بحث.

- وسایلی که شخص را با مبانی علمی مهارت مزبور آشنا می کند نظیر کتب و کلاس های آموزشی.

- وسایلی که به شخص آموزش گیرنده مهارت عملی مورد نظر را می آموزند و معمولاً دربر گیرنده تمرین واقعی شخص بر روی مهارت مزبور و یا تمرین او با شبیه ساز آن هستند.

منبع: جزوه درسی مهندسی صنایع دانشگاه شریف، مهندسی عوامل انسانی