غذا, کودک و آشپزخانه

درس هایی که بچه ها در آشپزخانه می آموزند

«مامان، چرا این حباب‌ها این‌جوری از توی آب بالا می‌آیند؟» این سوال در ذهن کیارش نقش می‌بندد و وقتی مامان مشغول هم زدن یک قابلمه ماکارونی در حال جوشیدن است، کیارش سوالش را می‌پرسد. مادر می‌گوید: «تو پنیرها را رنده کن به اندازه یک فنجان اندازه بزن. من هم به سوالت جواب می‌دهم.» و بعد مادر در آرامش و صد البته با لذت فراوان، داستان به جوش آمدن آب و تبخیر شدن آن و گرما و قابلمه و... را برای کیارش تعریف می‌کند....

کیارش و مادرش، دو نفری، برنامه یک شام خوب و سالم را می‌ریزند: ماکارونی، سالاد و یک ظرف کوچک هم ماست و خیار و کشمش. کیارش پنیرها را برای روی ماکارونی رنده کرده است. گردو‌های ماست و خیار را خرد کرده و حالا دارد سس سالاد را با یک چنگال تند و تند به هم می‌زند تا روغن زیتون با آب‌لیمو خوب مخلوط شود. امشب، کیارش، با گرفتن کمی کمک از دستیار بزرگسال خودش شام را آماده کرده و از این بابت به خود می‌بالد.

چند دقیقه دیگر شام را روی میز می‌آورند و می‌خورند و کیارش، کودک کلاس دومی قصه ما، یاد گرفته که یک شام سالم را چگونه آماده کند، چیزی که خیلی از بزرگ‌ترها آن را بلد نیستند!

البته و صد البته، خیلی راحت‌تر و سریع‌تر است اگر همه کارها را خودتان انجام بدهید و سروته آماده کردن یک وعده غذایی را خودتان خیلی زود و سریع به هم بیاورید اما باید بچه‌ها را به مشارکت در کارهای آشپزخانه تشویق کنید (حتی اگردست و پاگیر باشند). آنها در آشپزخانه درس‌هایی یاد می‌گیرند که در کارهای خانه، مدرسه و تمام فعالیت‌های روزمره‌شان، مفید است. یادم نمی‌رود روزی را که معلم موسیقی دخترم به من گفت: «اگر می‌خواهی مهارت انگشتان دخترت در نواختن موسیقی بالا برود، در کارهای آشپزخانه شریکش کن. به او بگو ظرف بشوید یا سیب‌زمینی‌ها را پوست بکند.»

● وقتی بچه‌ها غذا می‌پزند، یاد می‌گیرند که درست بخورند

بچه‌ها از نصیحت خوششان نمی‌آید بنابراین اگر آنها را بنشانید و درباره فواید تغذیه صحیح با آنها صحبت کنید نتیجه چندانی نخواهید گرفت اما روش دوم را امتحان کنید. آنها را در تهیه غذا مشارکت دهید و در حین تصمیم‌گیری برای نوع غذای ناهار یا شام و یا نوشیدنی‌ها، آنچه را می‌خواهید به آنها یاد بدهید، به زیرکی از زبان خودشان بیرون بکشید: «امروز از تلویزیون شنیده‌ام که خوردن نوشابه موجب پوکی استخوان می‌شود. تو به غیر از آنچه پیشنهاد دیگری برای نوشیدن داری که همراه ناهار بخوریم؟» و او را به سمت ظرف ماست نیمه ترشی که در یخچال مانده هدایت کنید. در نهایت این کودک شماست که احساس می‌کند پیشنهاد خوبی به نام دوغ را مطرح کرده است.

اگر کودک شما تاکنون به طاس‌کباب لب نزده است، این بار از او بخواهید در پوست کردن سیب‌زمینی و بادمجان (البته با یک پوست‌کن امن) به شما کمک کند. احتمال زیادی وجود دارد که از غذایی که خودش در پخت آن شرکت داشته، کمی بچشد. با این روش فرزند شما کم‌کم با انواع سبزی‌ها آشتی می‌کند.

● چشیدن خاطرات قدیمی

وقتی با بچه‌ها در آشپزخانه‌ها هستید با آنها از خاطراتتان بگویید. از غذاهایی که در بچگی خیلی دوست داشته‌اید و از نان دارچینی که مامان‌بزرگ می‌پخت و شما عاشقش بودید. از کودکتان درباره غذاهایی که دوست دارد بپرسید. از او بخواهید در آشپزی شما، ایده‌های جدید بدهد و در سبزی آرایی و تزیین غذاها به شما کمک کند.

● مسوولیت‌پذیر می‌شوند

وقتی بچه‌ها در آشپزخانه کار می‌کنند، یاد می‌گیرند که باید دستورالعمل‌ آشپزی را مو به مو اجرا کنند و پس از تمام شدن کارهایشان، آشپزخانه درهم و برهم را مرتب کنند. آنها یاد می‌گیرند که چگونه از وسایل آشپزخانه با ایمنی استفاده کنند.

● علم در آشپزخانه

وقتی بچه‌ها تخم‌مرغ‌ها را می‌شکنند و سس را مخلوط می‌کنند، در حال یاد گرفتن یک علم و زبان جدید هستند و مهارت‌های ریاضی را یاد می‌گیرند. یاد گرفتن مفاهیم اولیه ریاضی (آب لیمو را بیشتر بریزم یا ماست را؟) و یا مفاهیم ترتیبی (اول،‌ دوم، سوم) و مفاهیم اندازه‌گیری (آیا من سه چهارم لیوان را پر کرده‌ام) در حالی انجام می‌شود که بچه‌ها دارند یک فعالیت شاد و جذاب مانند آشپزی را انجام می‌دهند. اگر از بچه‌ها بخواهید که دستور آشپزی را از روی کتاب برای شما بخوانند، مهارت روخوانی آنها را افزایش داده‌اید. به چشم می‌بینند که شما روی برفک‌های یخچال نمک می‌پاشید تا یخ زودتر آب شود و درس‌های علوم مدرسه را در یک آزمایشگاه خانگی تجربه می‌کنند.

● ابزار ایمن در آشپزخانه

وقتی بچه‌ها به سن دبستان می‌رسند، ‌زمان خوبی است که در کارهای آشپزخانه شریک شوند. آنها باید در کارهای ساده آشپزخانه مشارکت داده شوند. اینها نمونه‌هایی از کارهای ساده و امن آشپزخانه برای بچه‌های دبستانی است:

▪ له کردن موز یا سیب زمینی‌های پخته با چنگال

▪ پوست کردن سیب‌زمینی یا خیار (البته با یک پوست کن ایمن نه با چاقو)

▪ اندازه‌گیری و مخلوط کردن مواد

▪ پهن کردن خمیر با وردنه و قالب زدن خمیرهای شیرینی پزی

▪ استفاده از چاقوی کره خوری برای قسمت کردن بعضی مواد

▪ ورز دادن خمیر، مایه کتلت و کباب دیگی

▪ آماده کردن کباب دیگی‌ها در دست

▪ آرد زدن به ماهی‌ها

بچه‌ها از مشارکت در کارهای آشپزخانه لذت می‌برند اما اگر تعداد بچه‌ها بیشتر از یکی باشد جریان کمی سخت می‌شود و گاه ممکن است درگیری پیش بیاید. این هنر شماست که با زیرکی آنها را کنترل کنید و به آنها همکاری را آموزش دهید. سعی کنید به آنها تعداد کارهای مساوی بدهید و آنها را به صبر، همکاری و فعالیت گروهی تشویق کنید. اگر بچه‌ها دوست دارند تخم‌مرغ‌ها را بشکنند، تخم‌مرغ‌ها را به طور مساوی بین آنها تقسیم کنید و تنها تخم‌مرغ باقی مانده را خودتان بشکنید تا همه راضی بمانند.

برای بچه‌های تازه کار، از آماده کردنه صبحانه شروع کنید و کم‌کم مهارت‌های دستی آنها را بالا ببرید. یک صبح جمعه که هیچ کس برای بیرون رفتن از خانه عجله ندارد، بهترین وقت برای شروع مشارکت آشپزخانه‌ای است. کمی پیش از شروع کار آشپزخانه را آماده کنید. یک چهارپایه کوچک در آشپزخانه بگذارید تا بچه‌ها روی آن بایستند و راحت‌تر کار کنند.

● و اما سخن آخر

وقتی قرار است بچه‌ها در آشپزخانه کار کنند کارها برای شما کمی سخت‌تر می‌شود. پس لطفا آرامش خودتان را حفظ کنید و زود عصبانی نشوید. از این لحظات و حتی از اشتباهات بچه‌ها لذت ببرید و باور داشته باشید که اگر مقداری هویج خرد شده روی زمین بریزد یا آردها به در و دیوار بپاشد، اتفاق وحشتناکی نمی‌افتد. کودک شما در ازای این ریخت و پاش، چیزهای فوق‌العاده‌ای را می‌آموزد. به او اجازه آزمایش، تجربه و خلاقیت بدهید و روزها و ساعت‌های خوشی را برای خودتان و فرزند دلبندتان در آشپزخانه گرم منزل فراهم کنید.

دکتر فرین میزانیان