۲ دی ۱۲۹۴ ـ وطن در روزهای توفانی دیماه ۱۲۹۴ خورشیدی: درسی بزرگ برای ایرانیان

ایران - وطن ما دی ماه ۱۲۹۴ هجری خورشیدی (دسامبر ۱۹۱۵ و ژانویه ۱۹۱۶ میلادی و در جریان جنگ جهانی اول) را با حملات واحدهای نظامی روسیه به اطراف تهران، فعالیت کمیته دفاع ملی و مهاجرت …

ایران - وطن ما دی ماه ۱۲۹۴ هجری خورشیدی (دسامبر ۱۹۱۵ و ژانویه ۱۹۱۶ میلادی و در جریان جنگ جهانی اول) را با حملات واحدهای نظامی روسیه به اطراف تهران، فعالیت کمیته دفاع ملی و مهاجرت نمایندگان مجلس، هواداران ایرانی آلمان و گروهی از روشنفکران به اصفهان و کرمانشاه آغاز کرده بود و ناآرام و نامطمئن بود، زیرا که ارتشی نیرومند برای دفاع از خود نداشت. مهاجرت رجال به کرمانشاه به منظور برخوردارشدن از حمایت عثمانی (ترکیه) متحد آلمان بود که بین النهرین (عراق) گوشه ای از آن امپراتوری را تشکیل می داد. غافل از این که این کار بهانه تازه ای به انگلیسی ها که از پیش نقشه بالا کشیدن نفت عراق را کشیده بودند خواهد داد تا نیرو وارد عراق کنند و ....

در دو روز اول و دوم دی ماه، نیروهای تازه نفس روسیه که به بهانه جلوگیری از گسترش نفود آلمان در ایران تا حومه تهران پیشروی کرده بودند در رباط کریم شهریار با ژاندارمها، افراد مسلح «کمیته دفاع ملی» و ایرانیان داوطلب که اسلحه برداشته بودند در گیری داشتند که این زدو خوردها با پیروزی روسها به پایان رسید و ایرانیان تلفات سنگین متحمل شدند و دلایل عمده آن ناهماهنگی دفاع گران در جریان زدوخورد و نداشتن اسلحه سنگین بود. روسها باوجود پیروزی در نبرد رباط کریم شهریار وارد تهران نشدند. با شکست مدافعان تهران و عقب نشینی به شهر، رجالی که به قم مهاجرت کرده بودند و نیز اعضای کمیته دفاع ملی از آنجا عازم اصفهان و کرمانشاه شدند. همزمان مردم معمولی نیز در اصفهان، کرمان و شیراز به کنسولگری های انگلستان که متحد روسیه در جنگ جهانی اول بود حمله بردند و چند انگلیسی را کشتند، زخمی کردند و یا ربودند. این وضعیت به حکمران انگلیسی هند بهانه لازم را داد تا یک نیروی نظامی تازه به فرماندهی ژنرال «پرسی سایکس» باکشتی روانه ایران سازد. مستوفی که این وضعیت را دید از ریاست وزراء کناره گیری کرد، فرمانفرما جای اورا گرفت و به دیپلماتهای آلمانی که در قم با رجال مهاجر ملاقات کرده بودند اخطار کرد که از آن پس از تهران خارج نشوند و آلمانی هایی را که در ایران به وجودشان نیاز نیست خارج سازند.

در این میان برای تضعیف روحیه دولت و در نتیجه اطاعت از دستورهای انگلستان و روسیه، عوامل این دوکشور کارکنان ادارات دولتی ایران را که مواجب ماهانه آنان عقب افتاده بود تشویق به متحصن شدن در سفارتخانه ها و کنسولگری های این دو کشور می کردند و عده ای از کارمندان هم متحصن شدند! که «تاریخ» مهر خیانت بر چهره آنان زده است.

اگر رویدادهای دی ماه ۱۲۹۴ را با وقایع مرداد و شهریور ۱۳۲۰ مقایسه کنیم خواهیم دید که ایرانیان در آن سال با دست خالی و با این که میهنشان به صورت دو منطقه نفود درآمده بود، با همه امکاناتی که دراختیار داشتند از وطن خود دفاع کرده و جان داده بودند. در شهریور ۱۳۲۰، ایرانیان با این که دارای یک ارتش صدها هزارنفری با انضباط بودند به دلیل خیانت و خریداری شدن پاره ای از ژنرالها و رجال سیاسی موفق به دفاع نشدند و این درس را انگلیسی ها از دی ماه ۱۲۹۴ گرفته بودند که چگونه بموقع از اشخاص مستعد به خیانت کردن بهره برداری کنند و ارتش در حساسترین لحظه مرخص شود و کمیته دفاع ملی هم به وجود نیاید!.