روشندلان توانمندان ناشناخته

وقتی دنیا را فقط در اشعه های کم رنگ نور ببینی, وقتی دنیا را فقط در خلاء ببینی, وقتی دنیا را به جای دیدن لمس کنی, به جای دیدن بشنوی, به جای دیدن حس کنی می توانی به درک جدیدی از زندگی برسی

وقتی دنیا را فقط در اشعه های کم رنگ نور ببینی، وقتی دنیا را فقط در خلاء ببینی، وقتی دنیا را به جای دیدن لمس کنی، به جای دیدن بشنوی، به جای دیدن حس کنی می توانی به درک جدیدی از زندگی برسی. زندگی را نه آن طور که هست بلکه آن طور که باید باشد می فهمی. زندگی از دید یک روشندل، نه سیاهی و تاریکی و نه ناامیدی و یاس، بلکه لذت بردن از حیاتی ماورائی است، درکی پرمفهوم و معنادار از آن می تراود و درک گستره جهان و عمق آن، شنیدن واژه ها و لمس زندگی با سرانگشتان امکان پذیر است. تلاش برای کاویدن دنیای نابینایان نقبی به درون خود ماست برای سرک کشیدن به هزار توی وجودمان و درک گوشه ای از معمای هستی و چرایی زندگی.

به مناسبت روز جهانی عصای سفید سری به مرکز آموزشی نابینایان امید زدیم و با مدیریت این مرکز درباره توانمندی های نابینایان، موانع حضور آن ها در جامعه، لزوم ارتقای فرهنگ عمومی جامعه در مواجهه با روشندلان، موانع تحصیلی و آموزشی آن ها و محدودیت امکانات و منابع دولتی برای این قشر گفت وگو کردیم. این مرکز آموزشی به عنوان بزرگ ترین مرکز آموزش نابینایان در شرق کشور، محل تحصیل بیش از ۱۰۰ دانش آموز از شهرستان ها و شهرهای مختلف کشور است و با تمام امکانات در خدمت این قشر می باشد.

● ارتقای جایگاه روشندلان

فرزاد عرفان مدیر این مرکز آموزشی با اشاره به پیشرفت آموزشی و تحصیلی روشندلان طی ۳۰ سال گذشته می گوید: قبل از انقلاب روشندلان جایگاه اجتماعی بسیار ضعیفی داشتند و از نظر تحصیلی بسیار ضعیف و در مشاغل پست مشغول به کار بودند اما پس از انقلاب جایگاه اجتماعی آن ها ارتقا یافت. در زمینه امکانات تحصیلی نیز وضعیت آنان بسیار محدود بود و تا حدود ۱۵ سال پیش روشندلان فقط می توانستند در تهران به تحصیل بپردازند و پذیرش آن ها در تهران نیز با محدودیت بسیاری مواجه بود. از حدود ۱۰ سال قبل در مراکز استان ها مراکز شبانه روزی آموزشی نابینایان تاسیس شد که مرکز امید یکی از آن هاست. متاسفانه بسیاری از اوقات والدین در پذیرش فرزند خود به عنوان نابینا تعلل می کنند و خود را به هر دری می زنند تا سلامت چشم کودک خود را بازگردانند و پس از صرف میلیون ها تومان هزینه برای معالجات بی ثمر، با این مراکز آشنا می شوند و فرزند خود را به ما می سپارند تا تحت تعلیم و تربیت قرار بگیرد. اغلب این گونه خانواده ها با دیدن سرعت یادگیری فرزندشان افسوس می خورند که چرا زودتر او را به این مراکز نیاورده اند. در موردی یک روشندل ۱۴ ساله بی سواد را به مرکز ما فرستاده اند که توانسته تمام مقاطع تحصیلی را به صورت جهشی طی کند و به سرعت خود را به مقطع تحصیلی همسالانش برساند. بنابراین دادن اطلاعات و افزایش آ گاهی مردم برای ارجاع فرزندانشان مخصوصا کسانی که در روستاها هستند، بسیار مهم و حیاتی است. ما هم اکنون دبیرانی در این مرکز داریم که پس از گذراندن دوره لیسانس و فوق لیسانس، در حال اخذ مدرک دکترا هستند و همین جا مشغول کارند و خدمت می کنند.

از طرفی امکانات تحصیلی و آموزشی روشندلان بسیار گران است و مراکز آموزشی اغلب با کمبود بودجه و فضا برای خدمت رسانی مواجهند. کتب مورد نیاز آن ها ظرف ۲ سال از بین می رود و باید دوباره تهیه شود. دستگاه تایپ و چاپگر مخصوص روشندلان نیز بسیار گران است. استفاده از لوح فشرده و نوار نیز در مدارس مخصوص روشندلان رایج است که هزینه آن نیز کم نیست. سعی ما این بوده که با این وسایل کمک آموزشی، سطح آموزشی آن ها را بالا ببریم. خوب است بدانید مواد درسی آن ها با مواد درسی دانش آموزان عادی تفاوتی ندارد و آن ها باید بتوانند با دانش آموزان عادی رقابت کنند. روشندلان توان علمی بسیار بالایی دارند و به راحتی می توانند در دانشگاه قبول شوند.

● توانمندی های نابینایان

ارتقای جایگاه اجتماعی روشندلان با ارتقای سطح آموزشی و سواد آن ها صورت گرفته است. بدیهی است یک روشندل تحصیل کرده که با مدرک لیسانس و یا فوق لیسانس وارد جامعه می شود، توقع دارد به او به چشم یک فرد توانمند نگاه کنند و نه نابینایی که همواره نیازمند کمک دیگران است. اما واقعیت این است که متاسفانه جامعه و مردم، سازمان ها و حتی نهادهای دولتی هنوز نتوانسته اند نگرش صحیحی به این قشر داشته باشند و جز در مراکز آ موزشی نابینایان از روشندلان تحصیل کرده استفاده نمی شود. اغلب روشندلان توانمندی های بسیار زیادی دارند و به علت مشکل جسمی می توانند از تمام حواس خود برای فعالیتی که به آن گمارده می شوند، استفاده کنند و در بسیاری از موارد بسیار بهتر از یک فرد سالم انجام وظیفه می کنند. اما متاسفانه شناخت نداشتن جامعه نسبت به توانمندی های نابینایان به آن ها ضربه شدیدی می زند. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، جایگاه روشندلان شناخته شده و آ ن ها می توانند به راحتی به شغل و پستی که حقشان است برسند و از خدمات اجتماعی و درمانی استفاده لازم را ببرند.

روشندلان به علت نابینایی خود از هوش شان بیش از افراد عادی کار می کشند و دارای تبحر و مهارت های خاصی اند که در بسیاری از مشاغل مورد نیاز می باشد. اغلب آن ها از حواس قوی تر، حافظه بهتر و قدرت شنوایی بالاتری برخوردارند. در مواردی یک روشندل تحصیلکرده را پس از معرفی به کارخانه برای اپراتوری به کار گمارده ایم و مدیران توانسته اند از توان هوش و حافظه او نهایت استفاده را ببرند و روشندل نیز توانسته کار خود را در نهایت دقت انجام دهد. در مواردی نیز لیسانس روان شناسی را به کارخانه معرفی کردیم و پس از پذیرش توام با اکراه وی، متوجه شدند که او کارآیی بسیار زیادی دارد و می تواند بسیار مثمر ثمر باشد.

عرفان با اشاره به برگزاری نمایشگاه توانمندی های نابینایان برای آشنایی مردم در سال گذشته از حضور نداشتن مقامات و مسئولان در این نمایشگاه با وجود ارسال کارت دعوت برای آن ها می گوید: متاسفانه هیچ یک از مقامات شهری در این نمایشگاه شرکت نکردند در حالی که انتظار این بود که آقایان سری به نمایشگاه می زدند و از نزدیک با توانمندی های نابینایان آشنا می شدند. در این نمایشگاه ما کلاس های جنبی و آموزشی که برای آن ها تدارک دیده بودیم از جمله کلاس های مداحی، ارگ، نقاشی و... برپا کردیم. روشندلان در رشته های ورزشی نیز بسیار موفق اند. از جمله در گلبال ورزشی که مخصوص نابینایان است و در شنا نیز نابینایان صاحب مدال شده اند، در حالی که همین افراد ۵ سال پیش با آب تماس نداشته اند. در مسابقات قرآن و احکام هم روشندلان صاحب مقام استانی و کشوری هستند.

متاسفانه اطلاعات جامعه ما درباره توانمندی های نابینایان بسیار اندک است و اغلب تصور می کنند آن ها می توانند تنها در یکی دو شغل فعالیت کنند در صورتی که به عقیده ما ده ها و صدها شغل وجود دارد که آن ها می توانند انجام دهند و موفق هم باشند. در این مرکز کتابدار هم فردی روشندل است، حقیقی کتابدار نابینا و توانمند مرکز امید با اشاره به روز جهانی عصای سفید می گوید: این روز فرصت خوبی است تا به نابینایان برای ارائه توانمندی هایشان فرصت دهیم. هم اکنون بسیاری از نابینایان تحصیل کرده بی کار هستند. حداقل انتظار نابینایان این است که حق نابینایان را استیفا کنند و اجازه دهند آن ها در مشاغلی که می توانند فعالیت کنند. نابینایان فقط می توانند در مراکز ویژه نابینایان تدریس کنند و اجازه ندارند در مراکز عادی تدریس کنند و به این ترتیب حقشان ضایع می شود. حتی ۳ درصد استخدام ویژه نابینایان طبق مصوبه مجلس و سازمان برنامه ریزی کل کشور اجرایی نشده است و نابینایان نتوانسته اند این حق خود را استیفا کنند. نابینایان با توانمندی های خاص خود می توانند در حد وزیر، معاون وزیر، مشاور و مدیرکل انجام وظیفه و به جامعه خدمت کنند و این ظلم بزرگی در حق نابینایان است که آن ها را با این همه توانمندی نادیده بگیرند، مشاوران نابینا می توانند بسیار کارآمد باشند و جذب دستگاه های دولتی و مراکز و نهادها و سازمان ها شوند و بسیار موفق باشند. بدیهی است که جامعه باید با شناخت کافی نسبت به توانمندی های نابینایان به سراغ آن ها بیاید و از آ ن ها کمک بخواهد تا بخشی از امور خود را به آن ها واگذار کند، یک نابینا می تواند کتابدار، تعمیرکار رایانه، مشاور و معلم بسیار خوبی باشد و فقط جامعه باید فضایی را فراهم کند تا آن ها بتوانند به جایگاه حقیقی خود دست پیدا کنند.

● مشکلات ریز و درشت

مشکلات نابینایان آن قدر وسیع و پردامنه است که از هر جا بگوییم باز هم کم گفته ایم. در برخی کشورها تمامی امکانات برای نابینایان فراهم است مثلا روی سکه ها با بریل نوشته شده است، استفاده از آسانسور برای نابینایان امکان پذیر است، خیابان ها و معابر برای استفاده آن ها طراحی شده و حمل و نقل عمومی برای حقوق آن ها احترام قائل است و اجازه استفاده از خدمات را به آن ها می دهد. چگونه است که اخذ مالیات از فرد عادی و نابینا یکسان است اما خدمات شهرداری ها و دولت برای نابینایان بسیار اندک و ناچیز است.

وی به کمرنگ تر شدن برنامه های هفته جهانی نابینایان اشاره می کند و می گوید این هفته فرصت خوبی برای نابینایان است تا توانمندی ها و دیدگاه های خود را به اطلاع عموم مردم برسانند از طریق متولیان امر سازمان بهزیستی و سایر مسئولانی که با نابینایان در ارتباط هستند. بنابراین مسئولان مرتبط با نابینایان باید تعریف درستی از توانمندی های نابینایان به جامعه ارائه دهند و سپس انتظار داشته باشند تا با فراهم شدن فضا از توانایی آن ها استفاده شود. دیر آمدن منشی سرجلسه کنکور برخی از دانش آموزان مرکز امید، هزینه های گزاف کلاس های کنکور مخصوص نابینایان، مشکلات مالی اغلب خانواده های نابینایان و ازدواج از دیگر معضلات نابینایان است. هم اکنون دختران نابینای بسیاری هستند که با وجود توانمندی و قابلیت گذراندن یک زندگی سالم مشترک، مجرد مانده اند و متاسفانه به توانایی های آن ها بی توجهی می شود. در صورتی که در موارد بسیاری این دختران پس از ازدواج با هم کفو خود بسیار موفق هستند و زندگی آرام و شیرینی را با همسر خود تجربه می کنند.

در حالی از مرکز امید خارج می شوم که با خود فکر می کنم جامعه کی خواهد توانست با جمعیت نابینایان آشتی کند. کی صفا و صمیمیت آن ها را خواهد پذیرفت و دست آن ها را خواهد فشرد؟ آیا به اندازه کافی به آن ها فکر کرده ایم و به اندازه کافی اعتنا نموده ایم. پس چرا امسال روز جهانی عصای سفید کم رنگ و بی سر و صدا برگزار شد؟ به راستی چرا؟