جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
فرق حكمت, كلام و تصوف با یكدیگر
● علم حكمت قدس سره
تحصیل معارف حقیقیه و اثبات احكام یقینیه برای اعیان موجودات بر نهجی كه موافق نفسالامر بوده باشد از راه دلایل و براهین عقلیه صرفه كه منتهی شود به بدیهیات كه هیچ عقلی را در قبول آن توقفی و ایستادگی نباشد، بی آنكه موافقتیا مخالفتوضعی از اوضاع یا ملتی از ملل را در آن مدخلی بود و تاثیری باشد طریقه حكما بود، و علم حاصل شده به این طریق را در اصطلاح علما علم حكمت گویند. (۱)
واما علم كلام بر دو وجه اعتبار شده:
۱) یكی كلام قدما
۲) دیگری كلام متاخرین.
اما كلام قدما، صناعتی باشد كه قدرت بخشد بر محافظت اوضاع شریعتی از شرایع، خواه منتهی شود به بدیهیات و خواه نه. و این صناعت را مشاركتی با حكمت نبود، نه در «موضوع» و نه در «دلایل» و نه در «فایده». چه، در موضوع حكمت«اعیان» بود نه«اوضاع»،و دلایل مركب از یقینیات منتهی به بدیهیات باشد خواه مسلم ومشهور باشد و خواه نه، و فایدهاش حصول معرفت و كمال قوت نظری باشد نه محافظت وضع; و ظاهر است كه این صناعت از طریق تحصیل معرفت نمیتواند بود. (۲)
و در تعریف كلام متاخرین گفتهاند كه علمی استبه احوال موجودات بر نهج قوانین شرع، و به [وسیله] این قید اخیر، احتراز نمودهاند از علم حكمت. چه، موافقت قوانین شرع یعنی بنای ادله بر مقدمات مسلمه و مشهوره میان اهل شرع در مفهوم حكمت معتبر نیست. چه، مشهورات ومسلمات لازم نیست كه یقینیات باشند. پس اگر به حسب اتفاق، یقینی باشد آن را از این حیثیتبكار برند و الا ظنیات را در مسائل حكمیه معتبر ندانند. (۳)
● تصوف و اشراق قدس سره]
و باید دانست كه تصوف در برابر تكلم است و اشراق در برابر حكمت; به این معنی كه هرگاه سلوك راه باطن، بعد از سلوك راه ظاهری باشد كه به قوانین حكمت منطبق است طریقه اشراق باشد،و اگر بعد از سلوك راه ظاهری باشد كه به قواعد كلام مطابق است طریقه تصوف بود. (۴)
● كلام الالهی قدس سره
از جمله صفات الله،تكلم است و آن راجع شود به قدرت بر ایجاد كلام، و كلام نیست مگر الفاظ مسموعه مقروءه; و آن لا محاله حادث است، اگر چه قدرت بر ایجاد او قدیم است و عین ذات. و اشاعره كلام را دو قسم دانند: كلام لفظی و كلام نفسی، و اول را حادث دانند و ثانی را صفتی قدیم قائم به ذات و واجب تعالی چون سایر صفات; واین معقول نیست. چه، كلام نفسی یا عبارت است از تخیل الفاظ كه حدیث نفس گویند و این درباره واجب تعالی روا نیست; و یا عبارت است از علم به مدلولات و معانی الفاظ و عبارات، و او نیست مگر عین صفت علم. (۵)
● حكمت اشراقیین و مشائیین قدس سره
فرق میان حكمت اشراقیین وحكمت مشائیین به چند وجه است وعمده [ آن فرقها] علی ما هو المشهور آن كه: اشراقیین در تحصیل حكمت، طریقه ریاضت و مجاهدات و مكاشفه را قدوه دانند، و هر چه نه بر طبق برهان و قیاس بود التفات به آن نكنند.
و نسبت اشراقیین و مشائیین در زمان سالف [پیش از اسلام] چون نسبت صوفیه و متكلمین است در زمان اسلام و حكمای اشراقیین و صوفیه ادعا كنند مطالب كثیره در حكمت و معرفت [را]، كه مشائیین و متكلمین منكر آنند و مؤدای نظر و برهان مخالف مقتضای آن ; و از جمله قول به عالم مثال است: اشراقیین و صوفیه متفقند كه مابین «عالم عقلی» كه عالم مجردات محضه و «عالم حس» كه عالم مادیات محضه است، عالمی است كه موجودات آن عالم مقدار وشكل دارند و لیكن ماده ندارند، مانند صور خیالیه . لیكن صور خیالیه متحققاند در ذهن نه در خارج، و عالم مثال متحقق است در خارج و این عالم متوسط استبین العالمین.
حكیم عبدالرزاق لاهیجی
پینوشتها:
۱. ر.گ: گوهر مراد، ملا عبدالرزاق فیاض لاهیجی، ص ۴۱، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، كنگرهی حكیم لاهیجی، چاپ اول، بهار۱۳۷۲.
۲. همان، ص ۴۲.
۳. گوهرمراد، ص ۴۳.
۴. همان، ص ۴۰.
۵. همان، ص ۲۷۵-۲۷۶.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
انتخابات عراق احمد وحیدی حسن روحانی مجلس شورای اسلامی حجاب دولت نیکا شاکرمی چین رهبر انقلاب مجلس شهید مطهری
ایران هواشناسی تهران یسنا سیل هلال احمر روز معلم پلیس قوه قضاییه معلم شهرداری تهران آموزش و پرورش
قیمت خودرو سهام عدالت قیمت طلا حقوق بازنشستگان طلا بازار خودرو قیمت دلار خودرو بانک مرکزی ایران خودرو سایپا تورم
مهران غفوریان موسیقی عمو پورنگ تلویزیون سریال مهران مدیری عفاف و حجاب تبلیغات سینمای ایران مسعود اسکویی سینما تئاتر
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه ترکیه حماس نوار غزه انگلیس اوکراین
استقلال فوتبال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر تراکتور جواد نکونام لیگ برتر ایران رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا
ناسا هوش مصنوعی فناوری اپل اینستاگرام گوگل عکاسی
خواب فشار خون کبد چرب دیابت