دهان شویه اثر دارد

پرسشی از دکتر شیرین معماران متخصص پروتزهای دندانی و ایمپلنت

این روزها دندانپزشکان به افرادی که از پوسیدگی دندانی شاکی‌اند و می‌گویند هر کاری می‌کنند باز هم دندان‌هایشان پوسیده می‌شود، توصیه می‌کنند از دهان‌شویه فلوراید استفاده کنند...

برحسب سرعت پوسیدگی دندان‌هایتان می‌توانید با صلاحدید دندانپزشک، یک یا دو بار در هفته از این دهان‌شویه‌ها استفاده کنید. بعضی‌ها می‌گویند که بد نیست دهان‌شویه را از کودکی برای فرزندتان هم بخرید تا دندان‌هایش پوسیده نشود ولی آیا کودکان می‌توانند به راحتی و بی‌خطر از این دهان‌شویه استفاده کنند؟ با دکتر شیرین معماران، متخصص پروتزهای دندانی و ایمپلنت، درباره همین موضوع حرف زده‌ایم.

▪ می‌گویند مصرف منظم دهان‌شویه فلوراید از پوسیدگی دندان پیشگیری می‌کند. درست است؟

ـ در حال حاضر دهان‌شویه‌های فلورایددار(مثل همان دهان‌شویه‌هایی که در مدارس استفاده می‌شود) در کنار ژل‌ها و خمیر دندان‌های فلورایددار و چند محصول دیگر در دسترس قرار دارد و باعث عملکرد موضعی فلوراید می‌شود اما مطالعات نشان می‌دهد که افزودن فلوراید به آب همگانی مؤثرترین روش کاهش پوسیدگی دندان، به خصوص در سطح وسیع جامعه است زیرا غیر از تأثیر وسیع آن، بر خلاف روش‌های انفرادی موضعی، در بدن نیز جذب عمومی داشته و می‌تواند وارد ساختار دندان‌های رویش نیافته شود.

▪ در ایران چه‌طور؟ آیا به آب آشامیدنی شهرها فلوراید افزوده می‌شود؟

ـ تأثیر فلوراید آب بیشتر در دندان‌های دایمی محسوس است. به نظر می‌رسد در اغلب مناطق ایران میزان فلوراید آب در حد لازم و حتی بالاتر از حد مجاز باشد. گرچه متأسفانه تحقیقات جامع و کاملی در مورد میزان فلوراید آب مناطق مختلف ایران در دسترس نیست ولی با این حال فلوئورزیس که آسیب دیدن دندان‌ها در اثر مصرف زیاد فلوراید است، در برخی از مناطق جنوبی ایران مثل بوشهر رایج است و باید افزودن فلوراید به آب این مناطق که مردم به خودی خود فلوراید را از محیط دریافت می‌کنند، تحت کنترل باشد.

▪ در مطب چه‌طور؟ اگر فکر کنیم دندان‌هایمان سریع پوسیده می‌شوند، می‌توان از دندانپزشک خواست که با فلوراید به داد دندان‌هایمان برسد؟

ـ به هر حال ثابت شده که کاربرد موضعی فلوراید به خصوص توسط دندانپزشک، باعث کاهش میزان پوسیدگی به خصوص در کودکان می‌شود. در نتیجه کاربرد موضعی فلوراید برای کودکان و نوجوانان در مطب‌های دندانپزشکی اکیداً توصیه می‌شود. دندانپزشک بعد از تعیین میزان استعداد ابتلای بیمار به پوسیدگی و احیاناً انجام درمان‌های لازم اولیه مثل حذف پوسیدگی‌ها، درمان با فلوراید را انجام می‌دهد.

▪ دهان‌شویه‌های فلوراید‌دار چه‌طور؟ شما آنها را توصیه می‌کنید؟

ـ استفاده از دهان‌شویه‌های فلورایددار یکی از روش‌های موضعی استفاده از فلوراید است که هم‌اکنون نیز طرح همگانی استفاده از آن در مدارس کشور در حال اجراست. این طرح به صورت استفاده یک روز در هفته از دهان‌شویه توسط دانش‌آموزان با نظارت مسوولان مدارس انجام می‌شود. استفاده از هرگونه دهان‌شویه فلورایددار برای کودکان زیر ۶ سال ممنوع است، مگر اینکه توسط دندانپزشک تجویز شده باشد.

▪ و در خانم‌های باردار چه‌طور؟

ـ یکی از چالش‌های مهم، تجویز مکمل‌های فلوراید در خانم‌های باردار است. در منابع علمی، مدرک معتبری در زمینه ارزش تجویز مکمل خوراکی فلوراید برای مادران باردار، حتی در مناطقی که آب فاقد فلوراید است، وجود ندارد.

گرچه مصرف این مکمل‌ها توسط اداره غذا و داروی آمریکا برای مادران باردار ممنوع اعلام شده اما این مکمل‌ها برای جنین به هیچ وجه خطرناک نیستند. در سال‌های اخیر برخی محققان ثابت کرده‌اند که فلوراید از راه جفت به جنین منتقل ‌می‌شود، اما مقدار فلوراید منتقل شده نامشخص است. در عین حال، محققان توافق دارند که وقتی جنین در معرض فلوراید قرار می‌گیرد، قدری فایده پیشگیری از پوسیدگی به دندان‌های شیری می‌رسد، گرچه این تأثیر بسیار اندک است. به ‌طور کلی توافق صاحب‌نظران علم دندانپزشکی بر این است که مصرف فلوراید توسط زنان باردار فایده‌ای برای دندان‌های نوزاد و حداقل در مورد دندان‌های دایمی در بر نخواهد داشت.

▪ گفتید در جنوب کشور یک نوع بیماری دندان مربوط به فلوراید رایج است. این بیماری چیست؟

ـ جذب بیش از حد فلوراید توسط بدن، به خصوص در مناطقی با فلوراید آب بالا، می‌تواند به فلوئورزیس دندانی (دندان‌های خال‌دار) منجر شود. در این حالت مینای دندان رنگ سفید گچی یا قهوه‌ای مات به خود می‌گیرد. این وضعیت بیشتر در دندان‌های دایمی دیده می‌شود. این مشکل در صورت تأیید توسط دندانپزشک به راحتی با روش‌های ترمیم هم‌رنگ دندان قابل تصحیح است.

▪ فلوراید چگونه جلوی پوسیدگی دندان را می‌گیرد؟

ـ سه مکانیسم اولیه عمل فلوراید روی دندان‌ها از این قرار است:

۱) وقتی فلوراید با مینا و عاج دندان تماس می‌یابد، با کلسیم و فسفر موجود در آنها فلورو آپاتیت را تشکیل می‌دهد و این ترکیبی است که نسبت به هیدروکسی آپاتیت به اسید مقاوم تراست.

۲) فلوراید همچنین ترمیم و معدنی شدن مجدد سطح دندان‌های پوسیده را تسریع می‌کند و کمک می‌کند که روند تخریب معکوس شود و موجب افزایش مقاومت سطح دندان در برابر پوسیدگی می‌شود.

۳) در نهایت، فلوراید موجب کاهش اثر تخریبی باکتری‌های دهان بر دندان می‌شود که این کار را از طریق تداخل در تشکیل و عملکرد میکروارگانیسم‌ها انجام می‌دهد.

دکتر شکوفه شجاعی